Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г.
На основе данных наблюдений инфразвукового сигнала, зарегистрированного 17 станциями, проведен статистический анализ основных параметров сигнала (времени запаздывания, скорости прихода, длительности, периода колебаний и амплитуды) в зависимости от горизонтального расстояния между областью свечения И...
Збережено в:
| Дата: | 2018 |
|---|---|
| Автори: | , |
| Формат: | Стаття |
| Мова: | Russian |
| Опубліковано: |
Головна астрономічна обсерваторія НАН України
2018
|
| Назва видання: | Кинематика и физика небесных тел |
| Теми: | |
| Онлайн доступ: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/149711 |
| Теги: |
Додати тег
Немає тегів, Будьте першим, хто поставить тег для цього запису!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Цитувати: | Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. / Л.Ф. Черногор, Н.Б. Шевелев // Кинематика и физика небесных тел. — 2018. — Т. 34, № 3. — С. 59-75. — Бібліогр.: 14 назв. — рос. |
Репозитарії
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-149711 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-1497112019-03-03T01:23:16Z Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. Черногор, Л.Ф. Шевелев, Н.Б. Динамика и физика тел Солнечной системы На основе данных наблюдений инфразвукового сигнала, зарегистрированного 17 станциями, проведен статистический анализ основных параметров сигнала (времени запаздывания, скорости прихода, длительности, периода колебаний и амплитуды) в зависимости от горизонтального расстояния между областью свечения Индонезийского суперболида и местом расположения инфразвуковой станции. Приведены аппроксимирующие зависимости параметров сигнала от расстояния. Построены и проанализированы корреляционные поля. Оценены основные параметры метеороида, скорректированное значение скорости прихода инфразвукового сигнала и средней скорости тропосферно-стратосферного ветра. З використанням опублікованих результатів спостережень інфразвукового сигналу, який було зареєстровано 17 станціями, проведено статистичний аналіз основних параметрів сигналу (часу затримки, швидкості приходу, тривалості, періоду коливань і амплітуди) в залежності від горизонтальної відстані між областю свічення Індонезійського суперболіда та місцезнаходженням інфразвукової станції. Наведено апроксимаційні залежності параметрів сигналу від відстані. Побудовано та проаналізовано кореляційні поля. Оцінено основні параметри метеороїда, скориговане значення швидкості приходу інфразвукового сигналу та середньої швидкості тропо-сферно-стратосферного вітру. Based on infrasound signal observations made by 17 infrasound stations and published in the literature, the statistical analysis of the basic signal parameters (time delay, celerity, duration, oscillation period, and amplitude) has been performed as a function of the horizontal distance from the luminosity region of the Indonesian super-bolide to the place of a corresponding infrasound station. The approximating relations for the signal parameters as a function of range are presented. Correlation diagrams are constructed and analysed. The principal meteoroid parameters, the corrected infrasound wave celerity, and the mean troposphere-stratosphere wind speed are estimated. 2018 Article Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. / Л.Ф. Черногор, Н.Б. Шевелев // Кинематика и физика небесных тел. — 2018. — Т. 34, № 3. — С. 59-75. — Бібліогр.: 14 назв. — рос. 0233-7665 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/149711 551.558, 551.596, 534.221 ru Кинематика и физика небесных тел Головна астрономічна обсерваторія НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Russian |
| topic |
Динамика и физика тел Солнечной системы Динамика и физика тел Солнечной системы |
| spellingShingle |
Динамика и физика тел Солнечной системы Динамика и физика тел Солнечной системы Черногор, Л.Ф. Шевелев, Н.Б. Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. Кинематика и физика небесных тел |
| description |
На основе данных наблюдений инфразвукового сигнала, зарегистрированного 17 станциями, проведен статистический анализ основных параметров сигнала (времени запаздывания, скорости прихода, длительности, периода колебаний и амплитуды) в зависимости от горизонтального расстояния между областью свечения Индонезийского суперболида и местом расположения инфразвуковой станции. Приведены аппроксимирующие зависимости параметров сигнала от расстояния. Построены и проанализированы корреляционные поля. Оценены основные параметры метеороида, скорректированное значение скорости прихода инфразвукового сигнала и средней скорости тропосферно-стратосферного ветра. |
| format |
Article |
| author |
Черногор, Л.Ф. Шевелев, Н.Б. |
| author_facet |
Черногор, Л.Ф. Шевелев, Н.Б. |
| author_sort |
Черногор, Л.Ф. |
| title |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. |
| title_short |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. |
| title_full |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. |
| title_fullStr |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. |
| title_full_unstemmed |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. |
| title_sort |
параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над индонезией 8 октября 2009 г. |
| publisher |
Головна астрономічна обсерваторія НАН України |
| publishDate |
2018 |
| topic_facet |
Динамика и физика тел Солнечной системы |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/149711 |
| citation_txt |
Параметры инфразвукового сигнала, сгенерированного метеороидом над Индонезией 8 октября 2009 г. / Л.Ф. Черногор, Н.Б. Шевелев // Кинематика и физика небесных тел. — 2018. — Т. 34, № 3. — С. 59-75. — Бібліогр.: 14 назв. — рос. |
| series |
Кинематика и физика небесных тел |
| work_keys_str_mv |
AT černogorlf parametryinfrazvukovogosignalasgenerirovannogometeoroidomnadindoneziej8oktâbrâ2009g AT ševelevnb parametryinfrazvukovogosignalasgenerirovannogometeoroidomnadindoneziej8oktâbrâ2009g |
| first_indexed |
2025-07-12T22:46:26Z |
| last_indexed |
2025-07-12T22:46:26Z |
| _version_ |
1837483052939345920 |
| fulltext |
ÓÄÊ 551.558, 551.596, 534.221
Ë. Ô. ×åð íî ãîð, Í. Á. Øå âå ëåâ
Õàðü êîâ ñêèé íà öè î íàëü íûé óíè âåð ñè òåò èìå íè Â. Í. Êà ðà çè íà
ïë. Ñâî áî äû 4, ã. Õàðü êîâ, 61022, Óêðà è íà
Leonid.F.Chernogor@univer.kharkov.ua
Ïà ðà ìåò ðû èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà,
ñãå íå ðè ðî âàí íî ãî ìå òå î ðî è äîì íàä Èíäî íå çè åé
8 îêòÿáðÿ 2009 ã.
Íà îñíî âå äàí íûõ íà áëþ äå íèé èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, çà ðå ãèñ òðè -
ðî âàí íî ãî 17 ñòàí öè ÿ ìè, ïðî âå äåí ñòà òèñ òè ÷åñ êèé àíà ëèç îñíîâ íûõ
ïà ðà ìåò ðîâ ñèã íà ëà (âðå ìå íè çà ïàç äû âà íèÿ, ñêî ðîñ òè ïðè õî äà, äëè -
òåëü íîñ òè, ïå ðè î äà êî ëå áà íèé è àì ïëè òó äû) â çà âè ñè ìîñ òè îò ãî ðè -
çîí òàëü íî ãî ðàñ ñòî ÿ íèÿ ìåæ äó îá ëàñ òüþ ñâå ÷å íèÿ Èíäî íå çèé ñêî ãî
ñó ïåðáî ëè äà è ìåñ òîì ðàñ ïî ëî æå íèÿ èí ôðàç âó êî âîé ñòàí öèè. Ïðè âå -
äå íû àï ïðîê ñè ìè ðó þ ùèå çà âè ñè ìîñ òè ïà ðà ìåò ðîâ ñèã íà ëà îò ðàñ -
ñòî ÿ íèÿ. Ïîñ òðî å íû è ïðî à íà ëè çè ðî âà íû êîð ðå ëÿ öè îí íûå ïîëÿ. Îöå -
íå íû îñíîâ íûå ïà ðà ìåò ðû ìå òå î ðî è äà, ñêîð ðåê òè ðî âàí íîå çíà ÷å íèå
ñêî ðîñ òè ïðè õî äà èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà è ñðåä íåé ñêî ðîñ òè òðî -
ïîñ ôåð íî-ñòðà òîñ ôåð íî ãî âåòðà.
Êëþ ÷å âûå ñëî âà: ìåòå î ðî èä, èí ôðàç âó êî âîé ñèã íàë, îñíîâ íûå ïà ðà -
ìåò ðû, àï ïðîê ñè ìè ðó þ ùèå çà âè ñè ìîñ òè.
ÂÂÅÄÅÍÈÅ
Ïà äå íèå êàæ äî ãî äîñ òà òî÷ íî êðóï íî ãî êîñ ìè ÷åñ êî ãî òåëà âû çû âà åò
çíà ÷è òåëü íûé èí òå ðåñ ó àñ òðî íî ìîâ, ãå î ôè çè êîâ, ðà äè î ôè çè êîâ, ñåé -
ñìî ëî ãîâ è äðó ãèõ ñïå öè à ëèñ òîâ. Îñî áûé èí òå ðåñ ïðåä ñòàâ ëÿ ëî âòîð -
æå íèå â àò ìîñ ôå ðó Çåì ëè ×å ëÿ áèí ñêî ãî ìå òå î ðî è äà, èìåâ øå ãî ìåñ òî
15 ôåâ ðà ëÿ 2013 ã. Äè à ìåòð òåëà áûë áëè çîê ê 18 ì, à íà ÷àëü íàÿ êè íå -
òè ÷åñ êàÿ ýíåð ãèÿ ñî ñòàâ ëÿ ëà îêî ëî 440 êò ÒÍÒ [10]. Ïðî ëåò è âçðûâ
ìå òå î ðî è äà âû çâàë âîç ìó ùå íèÿ âî âñåõ ãå î î áî ëî÷ êàõ ñèñ òå ìû «Çåì ëÿ
— àò ìîñ ôå ðà — èî íîñ ôå ðà — ìàã íè òîñ ôå ðà» [2, 3]. Îò óäàð íîé âîë -
íû ïî ñòðà äà ëî áî ëåå 1600 ÷åëîâåê.
Ìå íåå ìàñ øòàá íûì è ìå íåå èç âåñ òíûì áûë ïðî ëåò è âçðûâ ìå òå î -
ðî è äà íàä Èíäî íå çè åé 8 îêòÿá ðÿ 2009 ã. [12, 13]. Êàê èç âåñ òíî, áîëü -
59
ISSN 0233-7665. Êèíåìàòèêà è ôèçèêà íåáåñ. òåë. 2018. Ò. 34, ¹ 3
© Ë. Ô. ×ÅÐ ÍÎ ÃÎÐ, Í. Á. ØÅ ÂÅ ËÅÂ, 2018
60
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
øè íñòâî âòîð æå íèé êîñ ìè ÷åñ êèõ òåë â àò ìîñ ôå ðó Çåì ëè èìå åò ìåñ òî
íàä Ìè ðî âûì îêå à íîì. Òà êèì áû ëî è âòîð æå íèå ìå òå î ðî è äà 8 îêòÿá -
ðÿ 2009 ã.  ýòèõ ñëó ÷à ÿõ îïòè ÷åñ êèå è ñåé ñìè ÷åñ êèå íà áëþ äå íèÿ íå
ïðî âî äè ëèñü. Íà è áî ëåå ýô ôåê òèâ íû ìè îêà çû âà þò ñÿ èí ôðàç âó êî âûå
è ñïóò íè êî âûå èç ìå ðå íèÿ. Îíè íå ñóò èí ôîð ìà öèþ îá ýíåð ãå òè êå ìå -
òå î ðî è äà è ïà ðà ìåò ðàõ àêóñ òè ÷åñ êî ãî ñèãíàëà (åãî àìïëèòóäå, ñêî ðîñ -
òè ïðèõîäà, ñïåêòðàëüíîì ñîñòàâå, äëèòåëüíîñòè è ò. ï.).
Öåëüþ íà ñòî ÿ ùåé ðà áî òû ÿâ ëÿ åò ñÿ àíà ëèç îñíîâ íûõ ïà ðà ìåò ðîâ
èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, ñãå íå ðè ðî âàí íî ãî óíè êàëü íûì ìå òå î ðî è -
äîì íàä Èíäî íå çè åé 8 îêòÿá ðÿ 2009 ã. Ôàêò ïà äå íèÿ íà áëþ äàë ñÿ ìíî -
ãè ìè î÷å âèä öà ìè, çà ðå ãèñ òðè ðî âàí ñïóò íè êà ìè ÑØÀ, à òàê æå ëþ áè -
òå ëüñêè ìè êà ìå ðà ìè. Ê óíè êàëü íîñ òè äàí íî ãî ñî áû òèÿ ñëå äó åò îò íåñ -
òè åãî çíà ÷è òåëü íóþ ýíåð ãå òè êó (33 êò ÒÍÒ), à òàê æå ðå ãèñ òðà öèþ ñãå -
íå ðè ðî âàí íî ãî ìå òå î ðî è äîì èí ôðàç âó êà 17 (èç 42) ñòàí öè ÿ ìè ãëî -
áàëü íîé Ìåæ äó íà ðîä íîé ñèñ òå ìû ìî íè òî ðèí ãà ñå òè ÑÒÂÒÎ [http://
www.ctbto.org]. Ñèã íàë áûë çà ðå ãèñ òðè ðî âàí â î÷åíü øè ðî êîì äè à ïà -
çî íå ãî ðè çîí òàëü íûõ ðàñ ñòî ÿ íèé îò ìåñ òà âçðû âà ìå òå î ðî è äà: ïðè -
ìåð íî îò 2 äî 17.5 Ìì. Òîëüêî äëÿ ×åëÿáèíñêîãî ìåòåîðîèäà ìàê ñè -
ìàëü íîå ðàññòîÿíèå ïðåâûøàëî 17.5 Ìì (äëÿ îáðàòíîãî ñèãíàëà îíî
ñîñòàâëÿëî îêîëî 25 Ìì [12, 13]).
ÎÁÙÈÅ ÑÂÅÄÅÍÈß ÎÁ ÈÍÄÎÍÅÇÈÉÑÊÎÌ ÑÓÏÅÐÁÎËÈÄÅ
Ïî äàí íûì ðà áîò [12, 13] ìå òå î ðî èä âòîð ãñÿ â àò ìîñ ôå ðó Çåì ëè â
02:57 UT èëè â 10:57 ìåñ òíî ãî âðå ìå íè è âçîð âàë ñÿ íàä òî÷ êîé ñ êî îð -
äè íà òà ìè j = 4.9° S, l = 122.0° E (ñðåä íÿÿ îøèá êà 2.9°). Íà ÷àëü íàÿ êè -
íå òè ÷åñ êàÿ ýíåð ãèÿ ìå òå î ðî è äà ñî ñòàâ ëÿ ëà 70 ± 20 êò ÒÍÒ, äè à ìåòð —
8...10 ì, à ìàñ ñà — íå áî ëåå 6 òûñ. ò. Ñðåä íèé èí òåð âàë âðå ìå íè DTm
ìåæ äó äâó ìÿ ïà äå íè ÿ ìè òà êèõ òåë — 10...22 ëåò [12, 13].
Ïî äàí íûì ÍÀÑÀ [https://cneos.jpl.nasa.gov/fireballs/] êî îð äè íà òû
îá ëàñ òè ìàê ñè ìàëü íî ãî ñâå ÷å íèÿ ñî ñòàâ ëÿ ëè 4.2° S, 120.6° E, à ýíåð -
ãèÿ ñâå ÷å íèÿ — 20 ÒÄæ. Òîã äà íà ÷àëü íàÿ êè íå òè ÷åñ êàÿ ýíåð ãèÿ áû ëà
áëèç êà ê 33 êò ÒÍÒ, à íà ÷àëü íàÿ ñêî ðîñòü — ê 19.2 êì/ñ. Âçðûâ ìå òå î -
ðî è äà èìåë ìåñ òî íà âû ñî òå 19.1 êì. Ïðè ýòîì, ñî ãëàñ íî ñî îò íî øå íèþ
èç ðà áî òû [7], DTm » 5.6 ëåò.
Ñâå äå íèÿ î êî îð äè íà òàõ j, l èí ôðàç âó êî âûõ ñòàí öèé, çà ðå ãèñ òðè -
ðî âàâ øèõ ñèã íàë, ïðî èç âå äåí íûé ìå òå î ðî è äîì, èõ óäà ëå íèå r îò ìåñ -
òà ãå íå ðà öèè èí ôðàç âó êà, à òàê æå íà áëþ äà å ìûé è èñ òèí íûé àçè ìó òû
èñ òî÷ íè êà èí ôðàç âó êà ïðè âå äå íû â òàáë. 1, ïî ñòðî åí íîé ïî äàí íûì
ðà áîò [12, 13].  òàáë. 2 ïå ðå ÷èñ ëå íû îñíîâ íûå ïà ðà ìåò ðû èí ôðàç âó -
êî âî ãî ñèã íà ëà, ïî ëó ÷åí íûå â ýòèõ ðà áî òàõ.
Äàí íûå òàáë. 1 è 2 äà ëåå áó äóò èñ ïîëü çî âà íû äëÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êî ãî
àíà ëè çà è àï ïðîê ñè ìà öèè çà âè ñè ìîñ òåé îñíîâ íûõ ïà ðà ìåò ðîâ èí -
ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ, à òàê æå çà âè ñè ìîñ òè ñêî ðîñ òè
ïðèõîäà ñèãíàëà îò àçèìóòà èñòî÷íèêà.
Ñðàâ íå íèå îñíîâ íûõ ïà ðà ìåò ðîâ Èíäî íå çèé ñêî ãî ìå òå î ðî è äà ñ
ïà ðà ìåò ðà ìè äðó ãèõ ìå òå î ðî è äîâ ñ íà ÷àëü íîé êè íå òè ÷åñ êîé ýíåð ãè åé
áî ëåå 10 êò ÒÍÒ ïðè âå äå íî â òàáë. 3. Ñó äÿ ïî âû ñî òå ìàê ñè ìàëü íî ãî
ñâå ÷å íèÿ, âñå êîñ ìè ÷åñ êèå òå ëà, ñêî ðåå âñåãî, áûëè êàìåííûìè
ðàçìåðîì îò 4.4 äî 7.9 ì.
ÐÅÇÓËÜÒÀÒÛ ÑÒÀÒÈÑÒÈ×ÅÑÊÎÃÎ ÀÍÀËÈÇÀ
Âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà. Âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà Dt îöå íè -
âà ëîñü êàê ðàç íîñòü ìî ìåí òîâ âðå ìå íè ïðè õî äà ïå ðå äíå ãî ôðîí òà èí -
ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà è âðå ìå íè ïðî ëå òà ìå òå î ðî è äà. Çà âè ñè ìîñòü Dt
îò ãî ðè çîí òàëü íî ãî ðàñ ñòî ÿ íèÿ r ìåæ äó ìåñ òîì âñïûø êè áî ëè äà è
ìåñ òîì ðàñ ïî ëî æå íèÿ èí ôðàç âó êî âîé ñòàí öèè ïðè âå äå íà íà ðèñ. 1.
Âèä íî, ÷òî âðå ìÿ Dt óâå ëè ÷è âà ëîñü îò 103 äî 957 ìèí ïðè óâå ëè ÷å íèè
r îò 2.099 äî 17.509 Ìì. Ñðåä íÿÿ ñêî ðîñòü ïðè õî äà ñèã íà ëà äëÿ âñåõ
61
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
Ðèñ. 1. Çà âè ñè ìîñòü âðå ìå íè çà -
ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ -
íèÿ ìåæ äó ìåñ òîì âñïûø êè áî -
ëè äà è èí ôðàç âó êî âîé ñòàí öè -
åé. Àïïðîêñèìàöèÿ ëè íåé íûì
çà êî íîì Dt r= -56 09 23 44. . , R »
» 0.99, s » 45.16 ìèí
Ñòàíöèÿ j, ãðàä l, ãðàä r, Ìì Atr, ãðàä Aob , ãðàä
I39PW 7.5N 134.5E 2.099 230 264
I07AU 19.9S 134.3E 2.291 316 318
I04AU 34.6S 116.4E 3.35 7 9
I30JP 35.3N 140.3E 4.92 210 211
I05AU 42.5S 147.7E 5.009 319 319
I22FR 22.2S 166.8E 5.386 284 285
I45RU 44.2N 132.0E 5.543 196 197
I46RU 53.9N 84.8E 7.296 222 224
I44RU 53.1N 157.7E 7.323 141 141
I55US 77.7S 167.6E 8.577 311 305
I53US 64.9N 147.9W 10.573 270 270
I26DE 48.8N 13.7E 11.594 80 80
I18DK 6.7N 4.9W 11.9 350 340
I56US 48.3N 117.1W 12.767 293 322
I13CL 15.3N 23.2W 13.636 244 240
I17CI 33.7S 78.8W 13.926 91 87
I08BO 16.2S 68.5W 17.509 203 218
Òàá ëè öà 1. Îñíîâ íûå ñâå äå íèÿ îá èí ôðàç âó êî âûõ ñòàí öè ÿõ
òðàññ v = dr dt/ » 297 ì/ñ. Çà âè ñè ìîñòü âðå ìå íè çà ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà
ìîæ íî àï ïðîê ñè ìè ðî âàòü ñëå äó þ ùèì ñî îò íî øå íè åì:
Dt r= -5609 23 44. . , R » 0.99, s » 45.16 ìèí. (1)
Çäåñü Dt äà åò ñÿ â ìèí, à r — â Ìì. Âèä íî, ÷òî ïðè ýòîì êî ýô ôè öè åíò
äîñ òî âåð íîñ òè R » 0.99, à ñðåä íåå êâàä ðà òè÷ íîå îò êëî íå íèå àï ïðîê ñè -
ìà öèè s » 45.16 ìèí.
Ñêî ðîñòü ïðè õî äà ñèã íà ëà. Èìå åò ñìûñë îò äåëü íî ðàñ ñìîò ðåòü
çà âè ñè ìîñ òè ñêî ðîñ òè ïðè õî äà ïå ðå äíå ãî (v max) è çà äíå ãî (v min ) ôðîí -
òîâ èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà îò ïðî é äåí íî ãî ðàñ ñòî ÿ íèÿ (ðèñ. 2à è 2â).
Âèä íî, ÷òî èìå åò ìåñ òî çíà ÷è òåëü íûé ðàç áðîñ òî ÷åê. Îáå çà âè ñè ìîñ òè
àï ïðîê ñè ìè ðî âà ëèñü êîí ñòàí òà ìè:
v max = 298.9 ± 15.6 ì/ñ,
v min = 280.6 ± 7.3 ì/ñ.
Çà ìå òèì, ÷òî äëÿ äâóõ áëè æàé øèõ ñòàí öèé (r = 2.099 è 2.291 Ìì)
ñêî ðîñ òè v max , ðàâ íûå 340 è 320 ì/ñ, çà ìåò íî îò ëè ÷à ëèñü îò ñðåä íå ãî
çíà ÷å íèÿ (îêî ëî 297 ì/ñ). Ýòî æå ìîæ íî ñêà çàòü è äëÿ ñòàí öèè, óäà ëåí -
íîé íà ðàñ ñòî ÿ íèå 13.926 Ìì, äëÿ êî òî ðîé v max » 274 ì/ñ.
Åñëè ïðåä ïî ëî æèòü, ÷òî v max çà âè ñèò îò r, è èñ êëþ ÷èòü ñòàí öèþ,
äëÿ êî òî ðîé r » 17.509 Ìì, v max » 305 ì/ñ, òî àï ïðîê ñè ìè ðó þ ùàÿ çà âè -
ñè ìîñòü ïðè îá ðå òà åò âèä (ñì. ðèñ. 2á)
62
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
Ðèñ. 2. Çà âè ñè ìîñòü ñêî ðîñ òè ïå ðå äíå ãî
(à, á) è çà äíå ãî (â) ôðîí òîâ àêóñ òè ÷åñ -
êî ãî ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ: à — vmax=
= 298.9 ± 15.6 ì/ñ; á — v rmax .= - +3 25
+324 2. , R » 0.82 , s » 9.51 ì/ñ; â — vmin =
= 280.6 ± 7.3 ì/ñ
v rmax . .= - +325 3242 , R » 0.82, s » 9.51 ì/ñ.
Äëè òåëü íîñòü ñèã íà ëà. Çà âè ñè ìîñòü äëè òåëü íîñ òè t èí ôðàç âó -
êî âî ãî ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ ïî êà çà íà íà ðèñ. 3, èç êî òî ðî ãî âèä íî,
÷òî èìå åò ìåñ òî çà ìåò íûé ðàç áðîñ òî ÷åê. Âíà ÷à ëå óêà çàí íàÿ çà âè ñè -
ìîñòü àï ïðîê ñè ìè ðî âà ëàñü ñëå äó þ ùèì ñî îò íî øå íè åì (ðèñ. 3à):
t = 18.44 ± 9.34 ìèí.
Çíà ÷è òåëü íûå îò êëî íå íèÿ îò ñðåä íå ãî çíà ÷å íèÿ t îò ìå ÷à ëèñü äëÿ
ñòàí öèé, óäà ëåí íûõ íà ðàñ ñòî ÿ íèÿ 7.323, 13.926 è 17.509 Ìì.
Åñëè îò êà çàòü ñÿ îò ïðåä ïî ëî æå íèÿ, ÷òî t( )r = const, òî çà âè ñè -
ìîñòü t( )r ìî æåò áûòü àï ïðîê ñè ìè ðî âà íà ñëå äó þ ùè ìè çà âè ñè ìîñ òÿ -
ìè (ñì. ðèñ. 3á è 3â):
t = - +083 25 44. .r , R » 0.40, s » 8.82 ìèí,
t = - +0 75 23 43. .r , R » 0.47, s » 6.94 ìèí. (2)
Çäåñü t èç ìå ðÿ åò ñÿ â ìè íó òàõ, à r — â Ìì. Çà âè ñè ìîñòü (2) ïî ëó ÷å íà
ïî ñëå èñ êëþ ÷å íèÿ ñòàí öèè, äëÿ êî òî ðîé r » 7.323 Ìì è t » 40.8 ìèí.
Âèä íî, ÷òî çíà ÷å íèÿ R â îá îèõ ñëó ÷à ÿõ îò íî ñè òåëü íî íå âå ëè êè.
Ïå ðè îä êî ëå áà íèé. Ïå ðè îä îñíîâ íûõ êî ëå áà íèé T â ðà áî òàõ [12,
13] îöå íè âàë ñÿ ïðè ïî ìî ùè äâóõ íå çà âè ñè ìûõ ìå òî äèê — PMCC [8] è
MatSeis 1.7 [9, 14], ïðè ÷åì âî âòî ðîì ñëó ÷àå îöåí êè îñíî âû âà ëèñü íà
àíà ëè çå ñïåê òðàëü íîé ïëîò íîñ òè ìîù íîñ òè (T2) è àìïëèòó äû (T3). Ïå -
ðè îä, îöå íåí íûé ïðè ïî ìî ùè PMCC-ìå òî äè êè, îá îçíà ÷èì êàê T1 (ñì.
òàáë. 2).
63
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
Ðèñ. 3. Çà âè ñè ìîñòü äëè òåëü íîñ òè àêóñ òè -
÷åñ êî ãî ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ: à — t =
= 18.44 ± 9.34 ìèí; á — t = –0.83r+25.44, R »
»0.40, s » 8.82 ìèí; â — t = –0.75r + 23.43,
R » 0.47, s » 6.94 ìèí
Çà âè ñè ìîñòü ïå ðè î äà êî ëå áà íèé îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ ïðè âå äå íà íà
ðèñ. 4. Èç ðèñ. 4à âèä íî, ÷òî çíà ÷å íèÿ T1 èìå þò îò íî ñè òåëü íî íå áîëü -
øîé ðàç áðîñ. Çà âè ñè ìîñòü T1(r) ïî ñëå èñ êëþ ÷å íèÿ çíà ÷å íèÿ 25.6 ñ
ìîæ íî àï ïðîê ñè ìè ðî âàòü òà êèì ñî îò íî øå íè åì:
T r1 057 5 76= +. . , R » 0.55 , s » 3.53 ñ, (3)
ãäå r èç ìå ðÿ åò ñÿ â Ìì, à T1 — â ñ. Ïðè óâå ëè ÷å íèè r îò 2 äî 14 Ìì çíà -
÷å íèå T1 óâå ëè ÷è âà åò ñÿ îò 6.9 äî 13.7, ò. å. ïðè ìåð íî âäâîå. Ñðåä íåå
çíà ÷å íèå T1 = 10.6 ± 1.1 c.
64
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
Ñòàíöèÿ Dt, ìèí t, ñ vmin , ì/ñ vmax, ì/ñ Dp1, Ïà Dp2 , Ïà T1, c T2 , ñ T3, ñ
I39PW 103 1235 283 340 – 0.785 – 13.65 14.87
I07AU 119 850 287 320 1.4115 1.5455 6.96 7.88 5.79
I04AU 182 1370 271 305 0.2355 0.263 5.36 7.31 7.11
I30JP 276 1280 280 302 0.321 0.30385 25.6 7.88 7.89
I05AU 279 690 280 292 0.271 0.437 10.5 29.26 25.23
I22FR 287 1340 290 312 0.0825 0.0635 5.3 20.48 21.07
I45RU 307 1450 278 300 0.596 0.59365 10.7 17.07 19.79
I46RU 348 1490 281 298 0.4015 – 15.2 – –
I44RU 352 2450 268 294 0.1815 0.3948 6.99 18.62 18.29
I55US 417 1060 289 299 0.084 0.0725 12.1 17.07 17.62
I53US 472 830 291 297 0.244 0.209 12.7 12.8 14.66
I26DE 631 185 278 279 0.02 – 5.48 – –
I18DK 618 1100 284 292 0.3465 0.3225 18.1 25.6 21.81
I56US 657 1520 286 292 0.3825 0.382 14.7 13.65 11.83
I13CL 809 1310 273 281 0.309 0.303 12.1 11.38 11.31
I17CI 848 615 270 274 0.064 0.06735 12.1 9.31 8.64
I08BO 957 30 – 305 – 0.4665 – 17.07 16.34
Òàá ëè öà 2. Îñíîâ íûå ñâå äå íèÿ î ïà ðà ìåò ðàõ èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà
Ðèñ. 4. Çà âè ñè ìîñòü ïå ðè î äà àêóñ òè ÷åñ êî ãî
ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ: à — ïî ìå òî äó
PMCC, àï ïðîê ñè ìà öèÿ T r1( ) = 0.57r + 5.76,
R » 0.55, s » 3.53 c; á — ïî ìå òî äó MatSeis
(ìå òî äè êà PSD), T2 = 13.4 ± 1.2 c; â — ïî ìå -
òî äó MatSeis, T3 = 14.8 ± 1.5 ñ
Êàê âèä íî èç ðèñ. 4á, ðàç áðîñ òî ÷åê çíà ÷è òå ëåí. Èç-çà ýòî ãî çà âè -
ñè ìîñòü T2(r) íå óäà ëîñü àï ïðîê ñè ìè ðî âàòü ïîä õî äÿ ùèì ñî îò íî øå -
íè åì. Ñðåä íåå çíà ÷å íèå T2 ïî ñëå èñ êëþ ÷å íèÿ çíà ÷å íèé 29.26 è 25.60 ñ
ñî ñòàâ ëÿ åò 13.4 ± 1.2 ñ.
Çà âè ñè ìîñòü T r3 ( ) òàê æå õà ðàê òå ðè çó åò ñÿ çíà ÷è òåëü íûì ðàç áðî -
ñîì òî ÷åê (ðèñ. 4â). Ñðåä íåå çíà ÷å íèå T3 = 14.8 ± 1.5 ñ.
Àìïëèòóäà ñèã íà ëà. Çà âè ñè ìîñòü àì ïëè òóä Dp1 è Dp2 èí ôðàç âó -
êî âî ãî ñèã íà ëà îò r ñ èñ ïîëü çî âà íè åì ìå òî äèê PMCC è MatSeis, ïðè -
âå äå íà íà ðèñ. 5. Â èí òåð âà ëå ðàñ ñòî ÿ íèé r = 2...12 Ìì óäîâ ëåò âî ðè -
òåëü íû ìè ÿâ ëÿ þò ñÿ ñëå äó þ ùèå çà âè ñè ìîñ òè:
Dp r e r
1
0 52 0 40484= - -. . . , R » 0.66, s » 0.26 Ïà, (4)
Dp r e r
2
0 49 0 18222= - -. . . , R » 0.69, s » 0.29 Ïà, (5)
ãäå r äà åò ñÿ â Ìì, à Dp1 è Dp2 — â Ïà. Ïðè r » 12...18 Ìì àï ïðîê ñè ìà -
öèè çà ìåò íî çà íè æà þò çíà ÷å íèÿ àì ïëè òóä.
Çà âè ñè ìîñòü ñêî ðîñ òè ïå ðå äíå ãî ôðîí òà ñèã íà ëà îò àçè ìó òà.
Çà âè ñè ìîñòü ñêî ðîñ òè v max îò ñè íó ñà àçè ìó òàëü íî ãî óãëà A ïðè âå äå íà
íà ðèñ. 6. Ïîñ êîëü êó ñêî ðîñòü ïðè õî äà èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà çà âè -
ñèò îò íà ïðàâ ëå íèÿ òðàñ ñû, à çíà ÷èò è îò ïî ëó øà ðèÿ, â êî òî ðîì íà õî -
äèò ñÿ èí ôðàç âó êî âàÿ ñòàí öèÿ, èìå åò ñìûñë ðàñ ñìîò ðåòü çà âè ñè ìîñòü
v max îò sinA îò äåëü íî äëÿ þæ íî ãî è ñå âåð íî ãî ïî ëó øà ðèé. Äëÿ ýòèõ
ïî ëó øà ðèé àï ïðîê ñè ìè ðó þ ùèå çà âè ñè ìîñ òè èìå þò âèä:
v A Atr trmax (sin ) . sin .= - +1587 29568, R » 0.73, s » 11.15 ì/ñ, (6)
v A Atr trmax (sin ) . sin .= - +398 29153, R » 0.35, s » 8.03 ì/ñ. (7)
Çà ìå òèì, ÷òî äîñ òî âåð íîñòü àï ïðîê ñè ìà öèè (7) — íå âû ñî êàÿ.
65
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
Ðèñ. 5. Çà âè ñè ìîñòü ôëóê òó à öèé äàâ -
ëå íèÿ àêóñ òè ÷åñ êî ãî ñèã íà ëà, ñãå íå -
ðè ðî âàí íî ãî Èíäî íå çèé ñêèì ìå òå î -
ðî è äîì, îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ: à — ïî ìå òî äó
PMCC, àï ïðîê ñè ìà öèÿ çà êî íîì Dp1 =
= - -4 84 0 52 0 40. . .r e r , R » 0.66 , s » 0.26 Ïà;
á — ñîãëàñíî ìå òî äó MatSeis, Dp2 =
= - -2 22 0 49 0 18. . .r e r , R » 0.69, s » 0.29 Ïà
ÊÎÐÐÅËßÖÈÎÍÍÛÅ ÏÎËß
Ñâÿçü çíà ÷å íèé ìè íè ìàëü íîé è ìàê ñè ìàëü íîé ñêî ðîñ òåé ïðè õî äà
èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà. Êîð ðå ëÿ öè îí íàÿ çà âè ñè ìîñòü v max îò v min
ïðåä ñòàâ ëå íà íà ðèñ. 7. Àïïðîêñèìèðóþùåå ñî îò íî øå íèå èìå åò âèä
v vmax min. .= +093 3896, R » 0.42 , s » 15.08 ì/ñ. (8)
Èç ðèñ. 7 è âû ðà æå íèÿ (8) âèä íà çà ìåò íàÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êàÿ ñâÿçü
ìåæ äó óïî ìÿ íó òû ìè ïà ðà ìåò ðà ìè ñèãíàëà.
Ñâÿçü çíà ÷å íèé ïå ðè î äîâ êî ëå áà íèé, îöå íè âà å ìûõ ïî ðàç ëè÷ -
íûì ìå òî äè êàì. Ïîñ êîëü êó äëÿ îöåí êè ïå ðè î äà îñíîâ íî ãî êî ëå áà -
íèÿ â ðà áî òàõ [12, 13] ïðè ìå íÿ ëèñü òðè ìå òî äè êè (ñì. âû øå), ïðåä -
ñòàâ ëÿ åò èí òå ðåñ âû ÿñ íå íèå èõ âçà èì íîé ñî ãëà ñî âàí íîñ òè. Äëÿ ýòîé
öå ëè áû ëè ïî ñòðî å íû êîð ðå ëÿ öè îí íûå çà âè ñè ìîñ òè «T1 — T2», «T1 —
T3» è «T2 — T3» (ðèñ. 8). Èç ðèñ. 8à è 8á ñëå äó åò, ÷òî ñòà òèñ òè ÷åñ êîé
ñâÿ çè ìåæ äó îöåí êà ìè T1 è T2 , à òàê æå T1 è T3 ôàê òè ÷åñ êè íåò.  òî æå
âðå ìÿ îíà ÷åò êî âû ðà æå íà äëÿ îöå íîê T2 è T3 (ðèñ. 8â), ÷òî ïîä òâåð äè -
ëî àíà ëî ãè÷ íûé ðå çóëü òàò àâ òî ðîâ [12]. Àïïðîêñèìèðóþùàÿ çà âè ñè -
ìîñòü èìå åò âèä
66
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
Ðèñ. 6. Çà âè ñè ìîñòü ñêî ðîñ òè ïå ðå äíå ãî ôðîí òà èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà îò ñè íó ñà èñ òèí íî ãî
àçè ìó òà: à — äëÿ ñòàí öèé, ðàñ ïî ëî æåí íûõ â þæ íîì ïî ëó øà ðèè, àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì
çà êî íîì v Atrmax (sin ) = –15.87 sinAtr + 295.68, R » 0.73, s » 11.15 ì/ñ; á — äëÿ ñòàí öèé, ðàñ ïî ëî -
æåí íûõ â ñå âåð íîì ïî ëó øà ðèè, àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì çà êî íîì v Atrmax (sin ) = –3.98 sinAtr
+291.53, R » 0.35, s » 8.03 ì/ñ
Ðèñ. 7. Êîð ðå ëÿ öè îí íàÿ çà âè ñè ìîñòü
ñêî ðîñ òè ïå ðå äíå ãî ôðîí òà vmax îò ñêî -
ðîñ òè çà äíå ãî ôðîí òà vmin àêóñ òè ÷åñ êî -
ãî ñèã íà ëà; àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì
çà êî íîì vmax = 0.93vmin + 38.96, R » 0.42,
s » 15.08 ì/ñ
T T2 31045 021= -. . , R » 0.96, s » 1.93 ñ.
Ñâÿçü çíà ÷å íèé àì ïëè òóä êî ëå áà íèé, îöå íè âà å ìûõ ïî ðàç ëè÷ -
íûì ìå òî äè êàì. Äëÿ îöåí êè àì ïëè òó äû êî ëå áà íèé äàâ ëå íèÿ â èí -
ôðàç âó êî âîé âîë íå â ðà áî òàõ [12, 13] ïðè ìå íÿ ëèñü äâå ìå òî äè êè (Dp1
è Dp2). Âû ÿñ íèì èõ âçà èì íîå ñî îò âå òñòâèå. Êîð ðå ëÿ öè îí íàÿ çà âè ñè -
ìîñòü Dp1 îò Dp2 ïðè âå äå íà íà ðèñ. 9. Àïïðîêñèìèðóþùèå çà âè ñè ìîñ -
òè â ñëó ÷àå èñ ïîëü çî âà íèÿ 13 è 10 ñòàí öèé ñî îò âå òñòâåí íî èìå þò âèä
67
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
Ðèñ. 9. Êîð ðå ëÿ öè îí íîå ïî ëå îöå íîê Dp1 è Dp2: à — ïî ñòðî åí íîå ïî 13 ñòàí öè ÿì,
àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì çà êî íîì Dp1 = 0.90Dp2 + 0.01, R » 0.98, s » 0.15 Ïà; á — ïî ñòðî åí íîå
ïî 10 ñòàí öè ÿì, àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì çà êî íîì Dp1 = 0.99Dp2 + 0.01 , R » 0.99, s » 0.02 Ïà
Ðèñ. 8. Êîð ðå ëÿ öè îí íûå çà âè ñè ìîñ òè: à — çà -
âè ñè ìîñòü «T1 — T2»; á — «T1 — T3»; â — «T2 —
T3», àï ïðîê ñè ìà öèÿ ëè íåé íûì çà êî íîì T2 =
= 1.05T3– 0.21, R » 0.96, s » 1.93 c. Ïîñ ëåä íÿÿ
àï ïðîê ñè ìà öèÿ ñî âïà äà åò ñ àï ïðîê ñè ìà öè åé
èç ðà áî òû [12]
D Dp p1 2090 001= +. . , R » 0.98 , s » 0.15 Ïà.
D Dp p1 2099 001= +. . , R » 0.99 , s » 0.02 Ïà.
Âèä íî, ÷òî åñòü óñòîé ÷è âàÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êàÿ ñâÿçü ìåæ äó àì ïëè òó -
äà ìè êîëåáàíèé.
Ñâÿçü çíà ÷å íèé èñ òèí íî ãî è íà áëþ äà å ìî ãî àçè ìó òîâ. Êîð ðå ëÿ -
öè îí íàÿ ñâÿçü èñ òèí íîãî (Atr ) è íà áëþ äà å ìî ãî (Aob) àçèìóòîâ ïðè âå -
äå íà íà ðèñ. 10, èç êî òî ðî ãî âèä íà ñèëü íàÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êàÿ ñâÿçü ìåæ -
äó Atr è Aob . Àïïðîêñèìèðóþùàÿ çà âè ñè ìîñòü èìå åò âèä
Aob = 1.00Atr + 2.98, R » 0.99, s » 12.03°.
ÎÁÑÓÆÄÅÍÈÅ
Ïàðàìåòðû ìåòåîðîèäà. Ïî äàííûì ÍÀÑÀ íà÷àëüíàÿ êèíåòè÷åñêàÿ
ýíåðãèÿ ìåòåîðîèäà ñîñòàâëÿëà 33 êò ÒÍÒ » 138 ÒÄæ, à íà÷àëüíàÿ
ñêîðîñòü v0 = 19.2 êì/ñ [https://cneos.jpl.nasa.gov/fire balls/]. Ïðè ýòîì
íà÷àëüíàÿ ìàññà êîñìè÷åñêîãî òåëà áûëà áëèçêîé ê 750 ò.
Îöåí êó íà ÷àëü íîé êè íå òè ÷åñ êîé ýíåð ãèè ìå òå î ðî è äà ìîæ íî ïî -
ëó ÷èòü èç èí ôðàç âó êî âûõ íà áëþ äå íèé. Ïðè E/2 £ 100 êò ÒÍÒ èìå åì
ýì ïè ðè ÷åñ êîå ñî îò íî øå íèå [11]
lg lg( / ) . .E T2 334 258= - .
Ðå çóëü òà òû îöå íè âà íèÿ E ïî ñðåä íèì çíà ÷å íè ÿì T1 , T2 è T3 ñëå äó -
þ ùèå: E1 = 9.7...19.4 êò ÒÍÒ, E2 = 22.4...40.7 êò ÒÍÒ è E3 = 29.8...
59.5 êò ÒÍÒ. Ïðè ýòîì ñðåä íèå çíà ÷å íèÿ ñî ñòàâ ëÿ þò: E1 » 14.0 êò ÒÍÒ,
E2 » 30.6 êò ÒÍÒ è E3 » 42.6 êò ÒÍÒ. Çíà ÷å íèÿ E2 è E3 äîñ òà òî÷ íî
áëèç êè ìåæ äó ñî áîé è ê îöåí êå ÍÀÑÀ (33 êò ÒÍÒ).
Ïîëó÷åííîå çíà÷åíèå E ïîäòâåðæäàåò ôàêò óíèêàëüíîñòè Èíäî -
íå çèéñêîãî ìåòåîðîèäà. Çà 34 ãîäà ñïóòíèêîâûõ íàáëþäåíèé òîëüêî
äâàæäû îáíàðóæèâàëèñü êîñìè÷åñêèå òåëà ñ E » 33 êò ÒÍÒ, à îäèí ðàç
ýíåðãèÿ ìåòåîðîèäà ïðåâûøàëà ýòî çíà÷åíèå E (ñì. òàáë. 3).
68
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
Ðèñ. 10. Çà âè ñè ìîñòü íà áëþ äà å ìî ãî àçè ìó -
òà Aob îò èñ òèí íî ãî (Atr ). Àïïðîêñèìàöèÿ
ëè íåé íûì çà êî íîì Aob = 1.00Atr + 2.98,
R » 0.99, s » 12.03 ì/ñ
Ñîñ òàâ ìå òå î ðî è äà íå èç âåñ òåí. Åãî îá ú åì íàÿ ïëîò íîñòü r ìîã ëà
èç ìå íÿòü ñÿ â øè ðî êèõ ïðåä å ëàõ — îò 3.3 ò/ì3 äëÿ êà ìåí íî ãî ìå òå î ðî -
è äà äî 7.7 ò/ì3 äëÿ æå ëåç íî ãî ìå òå î ðî è äà. Îò çíà ÷å íèÿ r çà âè ñèò îá ú åì
V è äè à ìåòð d êîñ ìè ÷åñ êî ãî òå ëà (òàáë. 4).
Íà è áî ëåå èí òåí ñèâ íàÿ âñïûø êà ñó ïåðáî ëè äà íà áëþ äà ëàñü, ïî
äàí íûì ÍÀÑÀ, íà âû ñî òå z r » 19.1 êì. Ïîñ êîëü êó íà ýòîé âû ñî òå
ïëîò íîñòü âîç äó õà ra » 0.1 êã/ì3, íà ïðÿ æå íèå ðàç ðó øå íèÿ êîñ ìè ÷åñ -
êî ãî òå ëà ñî ñòàâ ëÿ åò [1]
69
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
Äàòà
íàáëþäåíèÿ
j, ãðàä l, ãðàä zr, êì Er, ÒÄæ |v|, êì/ñ E, êò ÒÍÒ m, ò
15.02.2013
03:20:33
54.8N 61.1E 23.3 375 18.6 440 11000
25.12.2010
23:24:00
38.0N 158.0E 26 20.0 18.1 33 843
08.10.2009
02:57:00
4.2S 120.6E 19.1 20.0 19.2 33 750
01.02.1994
22:38:09
2.7N 164.1E 18.2 30
21.11.2009
20:53:00
22.0S 29.2E 38 10.0 32.1 18 146
07.10.2004
13:14:43
27.3S 71.5E 35 10.4 19.2 18 401
06.07.2010
23:54:43
34.1S 174.5W 26 7.56 15.7 14 475
09.12.2006
06:31:12
26.2N 26.0E 26.5 7.41 15.9 14 464
15.04.1988
03:03:10
4.1S 124.3E 7.58 14
06.02.2016
13:55:09
30.4S 25.5W 31 6.853 15.6 13 447
03.09.2004
12:07:22
67.7S 18.2E 31.5 7.26 13
30.04.2013
08:40:38
35.5N 30.7W 21.2 5.11 12.1 10 572
Òàá ëè öà 3. Ñâå äå íèÿ î ñó ïåðáî ëè äàõ ñ íà ÷àëü íîé êè íå òè ÷åñ êîé ýíåð ãè åé Ek0 ³ 10 êò
ÒÍÒ, çà ôèê ñè ðî âàí íûõ äàò ÷è êà ìè ÍÀÑÀ â ïå ðè îä ñ 1994 ïî 2017 ãã. (ïî ìà òå ðè à ëàì
ñàé òà https://cneos.jpl.nasa.gov/fireballs/)
Ìå òå î ðî è ä r, ò/ì3 sd , ÌÏà z1, êì z2, êì V, ì3 d, ì
Æåëåçíûé 7.7 10...100 21.5 4.2 97.4 5.7
Æåëåçîêàìåííûé 4.7...5.6 3...30 30.5 13.2 133.9...159.6 6.3...6.7
Êàìåííûé 3.3...3.6 1...10 38.7 21.5 208.3...227.3 7.3...7.6
Êîìåòíîå âåùåñòâî 0.9 0.01...0.1 73.2 56 833.3 11.7
Òàá ëè öà 4. Âîç ìîæ íûå ïà ðà ìåò ðû Èíäî íå çèé ñêî ãî ìå òå î ðî è äà â çà âè ñè ìîñ òè îò åãî
ñòðóê òó ðû (âû ñî òû z1 è z2 ñî îò âå òñòâó þò ìè íè ìàëü íî ìó è ìàê ñè ìàëü íî ìó çíà ÷å íè ÿì
sd )
s rd rz v0 0
20365= ». ( ) 11 ÌÏà.
Òà êèå çíà ÷å íèÿ s d 0 ìî ãóò èìåòü î÷åíü ïðî ÷íûå ìî íî ëèò íûå êà -
ìåí íûå òå ëà, æå ëå çî êà ìåí íûå èëè íå î÷åíü ïðî ÷íûå æå ëåç íûå òå ëà.
Ïîñ êîëü êó íà âû ñî òå z r ñêî ðîñòü íå ñêîëü êî ìåíü øå, ÷åì v0 , òî s d <
< 11 ÌÏà. Ïî ý òî ìó ìå òå î ðî èä íå ìîã áûòü æå ëåç íûì. Íå ìîã îí ñî -
ñòî ÿòü è èç êî ìåò íî ãî âå ùåñ òâà.  ýòîì ñëó ÷àå òå ëî ïî ëíîñ òüþ ðàç ðó -
øè ëîñü áû íà âû ñî òàõ áî ëåå 50...55 êì (ñì. òàáë. 4). Òà êèì îáðà çîì,
Èíäî íå çèé ñêèé ìå òå î ðî èä áûë èëè êà ìåí íûì, èëè æå ëå çî êà ìåí íûì.
Åãî äè à ìåòð (ðàç ìåð) ñî ñòàâ ëÿë îò 6.3 äî 7.6 ì.
Ñîã ëàñ íî ñî îò íî øå íèþ èç ðà áî òû [7] ÷èñ ëî êà ìåí íûõ òåë, ñòàë êè -
âà þ ùèõ ñÿ ñ Çåì ëåé â òå ÷å íèå ãîäà, ðàâíî
lg lgN d= ± - ±( . . ) ( . . )1568 003 2 70 008 ,
ãäå d äà åò ñÿ â ìåòðàõ. Ïðè d » 7.5 ì èìå åì N » 0.127...0.202 ãîä–1, à èí -
òåð âàë DT Nm = »-1 5.0...7.9 ëåò.
Âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà. Êàê è ñëå äî âà ëî îæè äàòü, ïðè óâå -
ëè ÷å íèè ðàñ ñòî ÿ íèÿ ìåæ äó ìåñ òîì âñïûø êè ñó ïåðáî ëè äà è ìåñ òîì
ðàñ ïî ëî æå íèÿ èí ôðàç âó êî âîé ñòàí öèè âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ ñèã íà ëà
(åãî ïå ðå äíå ãî ôðîí òà) óâå ëè ÷è âà åò ñÿ ïðàê òè ÷åñ êè ïî ëè íåé íî ìó çà -
êî íó. Ñðåä íÿÿ ñêî ðîñòü ïðè õî äà ñèã íà ëà äëÿ âñåõ òðàññ áëèç êà ê
297 ì/ñ. Åñòåñ òâåí íî, ÷òî çíà ÷å íèå ýòîé ñêî ðîñ òè çà âè ñå ëî îò íà ïðàâ -
ëå íèÿ è ïðî òÿ æåí íîñ òè òðàñ ñû, âäîëü êî òî ðîé ðàñ ïðîñ òðà íÿë ñÿ ñèã -
íàë, è â ÷àñ òíîñ òè îò ïî ëó øà ðèÿ, â êî òî ðîì ðàñ ïî ëà ãà ëàñü èí ôðàç âó -
êî âàÿ ñòàí öèÿ, è íà ïðàâ ëå íèÿ òðî ïîñ ôåð íî-ñòðà òîñ ôåð íî ãî âåò ðà è
åãî ñè ëû (ñì. äà ëåå).
Àïïðîêñèìàöèÿ (1) â öå ëîì õî ðî øî îïè ñû âà åò âðå ìÿ çà ïàç äû âà -
íèÿ ñèã íà ëà ïðè r » 2...7.5 Ìì, ïî ñêîëü êó êî ýô ôè öè åíò äîñ òî âåð íîñ òè
R » 0.99, îäíà êî îíà íå ÿâ ëÿ åò ñÿ óäîâ ëåò âî ðè òåëü íîé ïðè r ® 0. Â
ýòîì ïðåä å ëå âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ äîë æíî ñòðå ìèòü ñÿ ê çíà ÷å íèþ
Dt min » 1...3 ìèí. Òà êîå çíà ÷å íèå Dt min îïðå äå ëÿ åò ñÿ âðå ìå íåì ïðè õî äà
èí ôðàç âó êà îò âû ñîò, ãäå îí ãå íå ðè ðó åò ñÿ (60...20 êì), äî ïî âåð õíîñ òè
Çåìëè.
Ïî ïûò êà äî áà âèòü íà êîð ðå ëÿ öè îí íîå ïî ëå òî÷ êó r = 0 è Dt min » 1...
3 ìèí íå ïðè âå ëî ê óëó÷ øå íèþ çà âè ñè ìîñ òè (1), îíà îñòà ëàñü ïðàê òè -
÷åñ êè òà êîé æå, ëèøü íå çíà ÷è òåëü íî èç ìå íè ëèñü êî ýô ôè öè åí òû.
Ñêî ðîñòü ïðè õî äà ñèã íà ëà. Ñó äÿ ïî àï ïðîê ñè ìà öè ÿì, â ñðåä íåì
v max » 299 ì/ñ, à v min » 280 ì/ñ. Ðàç ëè ÷èå ýòèõ ñêî ðîñ òåé îá óñëîâ ëå íî
çíà ÷è òåëü íîé ïðî òÿ æåí íîñ òüþ àêóñ òè ÷åñ êî ãî ñèã íà ëà — 12...25 ìèí.
 èí òåð âà ëå r » 2...12 Ìì çíà ÷å íèÿ ýòèõ ñêî ðîñ òåé ïðàê òè ÷åñ êè íå çà -
âè ñå ëè îò äëè íû òðàñ ñû. Äëÿ áëè æàé øèõ ñòàí öèé, óäà ëåí íûõ íà 2.099
è 2.291 Ìì, çíà ÷å íèÿ v max ñî ñòàâ ëÿ ëè ñî îò âå òñòâåí íî 340 è 320 ì/ñ,
ò.å. çà ìåò íî ïðå âû øà ëè ñðåä íåå çíà ÷å íèå (299 ì/ñ) è áû ëè áëè æå ê
ñêî ðîñ òè çâó êà â îä íî ðîä íîé ïðè çåì íîé àò ìîñ ôå ðå.
Óìåíüøåíèå v max ïðè óâåëè÷åíèè ðàññòîÿíèÿ èìååò ïðîñòîå
ôèçè÷åñêîå îáúÿñíåíèå: ïðè óâåëè÷åíèè r íåèçáåæíî óâåëè÷èâàåòñÿ
ïóòü, ïðîõîäèìûé èíôðàçâóêîâûìè ëó÷àìè ïðè èõ ìíîãîêðàòíîì
70
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
îòðàæåíèè îò ñòåíîê âîëíîâîäîâ Çåìëÿ — ñòðàòîñôåðà è Çåìëÿ —
òåðìîñôåðà. Ïðè ýòîì óâåëè÷èâàåòñÿ âðåìÿ çàïàçäûâàíèÿ ïåðåäíåãî
ôðîíòà, à çíà÷èò óìåíüøàåòñÿ v max .
Äëèòåëüíîñòü ñèãíàëà. Ïðè v max = const ýòîò ïàðàìåòð èíôðàçâó -
êî âîãî ñèãíàëà òàêæå ïðàêòè÷åñêè íå çàâèñåë îò ïðîéäåííîãî ðàññòîÿ -
íèÿ è áûë áëèçîê ê 18.44 ± 9.34 ìèí. Òàêîå ïîâåäåíèå ìîæíî îáúÿñ -
íèòü òåì, ÷òî ñïåêòð èíôðàçâóêîâîãî ñèãíàëà íà ðàññòîÿíèÿõ r = 2...
14 Ìì áûë äîñòàòî÷íî óçêèì, ïåðèîä îñíîâíîãî êîëåáàíèÿ (T2 èëè T3)
ïðè ýòîì èçìåíÿëñÿ íåçíà÷èòåëüíî. Ïðè ýòîì äèñïåðñèÿ âîëíîâîãî
ïàêåòà âûðàæåíà ñëàáî, è äèñïåðñèîííîå ðàñïëûâàíèå ñèãíàëà, êàê
áûëî â ñëó÷àå ×åëÿáèíñêîãî ìåòåîðîèäà (äëÿ íåãî T » 10...100 ñ [6]),
íå íàáëþäàëîñü. Åñëè æå â äåéñòâèòåëüíîñòè èìåëà ìåñòî ñèòóàöèÿ,
ïîêàçàííàÿ íà ðèñ. 2á, òî èç-çà óìåíüøåíèÿ v max ñ ðàññòîÿíèåì äëè -
òåëüíîñòü ñèãíàëà çíà÷èòåëüíî (ïðèìåðíî íà ±6 ìèí) èçìåíÿëàñü ïî
ñðàâíåíèþ ñî çíà÷åíèåì t » 18.44 ± 9.34 ìèí (ñì. ðèñ. 3á è 3â).
Äî áà âèì, ÷òî äëè òåëü íîñòü èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà t » 12.24 ìèí
ôîð ìè ðî âà ëàñü íå ïðî òÿ æåí íîñ òüþ îá ëàñ òè ãå íå ðà öèè, êî òî ðàÿ ñî -
ñòàâ ëÿ ëà îêî ëî 45...55 êì, ïðè ýòîì t min » 2.5...3 ìèí. Äëè òåëü íîñòü
ñèã íà ëà íà ñà ìîì äå ëå ôîð ìè ðî âà ëàñü ïðî òÿ æåí íîñ òüþ îá ëàñ òè ïðè -
õî äà ëó ÷åé, ðàñ ïðîñ òðà íÿ þ ùèõ ñÿ ïî ðàç ëè÷ íûì òðàåêòîðèÿì â âîë íî -
âî äàõ Çåì ëÿ — ñòðà òîñ ôå ðà è Çåì ëÿ — òåð ìîñ ôå ðà.
Ñðåä íåé äëè òåëü íîñ òè èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà t » 18.44 ìèí, ðàñ -
ïðîñ òðà íÿ þ ùå ãî ñÿ ñî ñêî ðîñ òüþ v » 297 ì/ñ, ñî îò âå òñòâó åò õà ðàê òåð -
íàÿ äëè íà L v» »t 330 êì. Íà ðàñ ñòî ÿ íèè r £ L èìå åò ìåñ òî ïðå è ìó -
ùåñ òâåí íî ëó ÷å âîå ðàñ ïðîñ òðà íå íèå èí ôðàç âó êà, ïðè r > L èí ôðàç âó -
êî âîé ñèã íàë, ïðåä ñòàâ ëÿ þ ùèé ñî áîé ðå çóëü òàò íà ëî æå íèÿ áîëü øî ãî
êî ëè ÷åñ òâà ëó ÷åé, ðàñ ïðîñ òðà íÿ åò ñÿ â âîë íî âî äàõ Çåì ëÿ — ñòðà òîñ -
ôå ðà è Çåì ëÿ — òåð ìîñ ôå ðà. Êî íå÷ íî, îñíîâ íóþ ðîëü (ñ òî÷ êè çðå íèÿ
ýíåð ãå òè êè) èã ðà åò ñòðà òîñ ôåð íûé âîë íî âîä.
Ïå ðè îä êî ëå áà íèé. Çíà ÷å íèÿ ïå ðè î äà êî ëå áà íèé ñèëü íî çà âè ñå ëè
îò ìå òî äè êè èõ îöåí êè, ðàç ðà áî òàí íîé â èñ ñëå äî âà íè ÿõ [8, 9, 14].
Ìåíü øå âñå ãî ôëóê òó è ðî âà ëè çíà ÷å íèÿ T1 (ñì. ðèñ. 4à). Ñðåä íèå çíà -
÷å íèÿ ñî ñòàâ ëÿ ëè T1 » 10.6 ± 1.1 ìèí, T2 » 13.4 ± 1.2 ìèí, T3 » 14.1 ±
±1.4 ìèí. Êàê ïî êà çàë àíà ëèç êîð ðå ëÿ öè îí íûõ ïî ëåé «T1 — T2» è
«T1— T3», ìå òî äè êà [8] îöå íè âà íèÿ T1 ÿâ ëÿ åò ñÿ íå âïîë íå óäà÷ íîé.
Ïî ý òî ìó èñ ïîëü çî âà íèå çíà ÷å íèé T1 äëÿ îöåí êè E íå öå ëå ñî îá ðàç íî.
Ïî ýòîé æå ïðè ÷è íå çà âè ñè ìîñòü T r1 ( ), äà âà å ìàÿ ñî îò íî øå íè åì (3), íå
ñî îò âå òñòâó åò äå éñòâè òåëü íîñ òè.
Àìïëèòóäà ñèã íà ëà. Ñîã ëàñ íî àï ïðîê ñè ìà öè ÿì (4) è (5) àì ïëè -
òó äà ñèã íà ëà óìåíü øà åò ñÿ ïðè óâå ëè ÷å íèè äëè íû òðàñ ñû. Îñëàá ëå íèå
ñâÿ çà íî ñ äâó ìÿ ïðî öåñ ñà ìè: ðàñ õî äè ìîñ òüþ ôðîí òà âîë íû â âîë íî âî -
äå Çåì ëÿ — ñòðà òîñ ôå ðà è ñ çà òó õà íè åì â âîë íî âî äå ïðè îò ðà æå íè ÿõ
îò «ñòå íîê» âîë íî âî äà, ñ ðàñ ñå ÿ íè åì ýíåð ãèè âîë íû â âîë íî âî äå è ò. ï.
Ëåã êî ïî êà çàòü, ÷òî â ñðå äå áåç ïî òåðü ïðè ðàñ õî äè ìîñ òè ôðîí òà âîë -
íû â âîë íî âî äå Dp rµ -0 5. [4]. Äå éñòâè òåëü íî, ïëîò íîñòü ïî òî êà ýíåð -
71
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
ãèè èí ôðàç âó êî âîé âîë íû P Dµ p2 , à ïëî ùàäü áî êî âîé ïî âåð õíîñ òè
öè ëèí äðà ïðè âîë íî âîä íîì ðàñ ïðîñ òðà íå íèè â âîë íî âî äå âû ñî òîé h
ñî ñòàâ ëÿ åò S rh= 2p . Ïîñ êîëü êó â îò ñó òñòâèå ïî òåðü PS = const,
Dp rµ -1 2/ . Â íà øèõ àï ïðîê ñè ìà öè ÿõ ïî êà çà òåëü ñòå ïå íè ñî ñòàâ ëÿ åò
–0.49 è –0.52, ò.å. î÷åíü áëè çîê ê òå î ðå òè ÷åñ êî ìó çíà ÷å íèþ, ðàâ íî ìó
–0.50.
Ìíî æè òåëü G ïðè r â ýêñ ïî íåí òå ïðåä ñòàâ ëÿ åò ñî áîé êî ýô ôè öè åíò
çà òó õà íèÿ. Ïðè G = 0.18...0.40 Ìì–1 èìå åì ãëó áè íó çà òó õà íèÿ l = »-G 1
»2000...5500 êì. Íà ðàñ ñòî ÿ íèè l àì ïëè òó äà èí ôðàç âó êà çà ñ÷åò çà òó -
õà íèÿ óìåíü øà åò ñÿ â e ðàç. Ïî ëó ÷åí íîå çíà ÷å íèå l ñî ãëà ñó åò ñÿ ñ èìå -
þ ùè ìè ñÿ â ëè òå ðà òó ðå äàí íû ìè äëÿ èí ôðàç âó êà ñ ïå ðè î äîì T »
»10...15 ñ.
Çàâèñèìîñòü ñêîðîñòè ïðèõîäà îò àçèìóòà. Èç òàáë. 2 è ðèñ. 2
âèäíî, ÷òî ñêîðîñòü ïðèõîäà v max àêóñòè÷åñêîãî ñèãíàëà â çàâèñè ìîñ -
òè îò ñòàíöèè èçìåíÿëàñü â øèðîêèõ ïðåäåëàõ (îò 274 äî 340 ì/ñ). Ýòè
èçìåíåíèÿ â îñíîâíîì âûçâàíû âëèÿíèåì òðîïîñôåðíî-ñòðàòî ñôåð -
íîãî âåòðà. Ñêîðîñòü v max ñâÿçàíà ñî ñêîðîñòüþ âåòðà w ñëå äóþ ùèì
îá ðàçîì [4]:
v v v v wmax cos= ¢+ = ¢+D b,
ãäå Dv — äî áàâ êà ê èñ òèí íîé ñêî ðîñ òè çà ñ÷åò âëè ÿ íèÿ âåò ðà, v¢ — èñ -
òèí íàÿ ñêî ðîñòü àêóñ òè ÷åñ êî ãî ñèã íà ëà, b = -A Aw , Aw è A — àçè ìó òû
íà ïðàâ ëå íèÿ âåò ðà è òî÷ êè âñïûø êè ñó ïåðáî ëè äà äëÿ êàæ äîé èç ñòàí -
öèé. Äëÿ çà ïàä íî ãî âåò ðà Aw = 270° , à äëÿ âîñ òî÷ íî ãî — Aw = 90° . Òîã -
äà
v v w A v w Amax cos( ) sin= ¢+ °- = ¢-270 , (9)
v v w A v w Amax cos( ) sin= ¢+ °- = ¢+90 . (10)
Ïðè çà ïàä íîì âåò ðå äëÿ ñòàí öèé, ðàç ìå ùåí íûõ âîñ òî÷ íåå ìåñ òà
âçðû âà ìå òå î ðî è äà, A >180°, sin A < 0 è v vmax > ¢, ò.å. ñêî ðîñòü ïðè õî äà
ñèã íà ëà ñêëà äû âà åò ñÿ ñ ïðî åê öè åé ñêî ðîñ òè âåò ðà. Ïðè òîì æå ðàñ ïî -
ëî æå íèè è âîñ òî÷ íîì âåò ðå v vmax < ¢.
Ïðè âîñ òî÷ íîì âåò ðå äëÿ ñòàí öèé, ðàç ìå ùåí íûõ âîñ òî÷ íåå ìåñ òà
ñâå ÷å íèÿ ñó ïåðáî ëè äà, A <180°, sin A >0 è v vmax < ¢. Ïðè òîì æå ðàñ ïî -
ëî æå íèè è çà ïàä íîì âåò ðå v vmax > ¢.
Èç ñðàâ íå íèÿ çà âè ñè ìîñ òåé (6) è (9), à òàê æå (7) è (10) ìîæíî ñäå -
ëàòü âû âîä, ÷òî ñêîð ðåê òè ðî âàí íîå çíà ÷å íèå ñêî ðîñ òè ïðè õî äà èí -
ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà áëèç êî ê 295 ì/ñ, à ñðåä íÿÿ ñêî ðîñòü âåò ðà —
äëÿ ñòàí öèé, ðàñ ïî ëî æåí íûõ þæ íåå è ñå âåð íåå ìåñ òà âçðû âà ìå òå î ðî -
è äà, ñî ñòàâ ëÿ åò îêîëî 16 è –4 ì/ñ ñîîòâåòñòâåííî.
Êîððåëÿöèîííûå ïîëÿ. Àíàëèç ðèñ. 4 è 8 ïîêàçûâàåò, ÷òî îöå -
íèâàíèå ïðèõîäà ïî ìåòîäèêå PMCC íå ÿâëÿåòñÿ âïîëíå óäîâëåòâîðè -
òåëüíûì. Öåëåñîîáðàçíî èñïîëüçîâàòü îáå ðàçíîâèäíîñòè ìåòîäèêè
MatSeis, äàþùèå ñõîäíûå ðåçóëüòàòû. Ïî ýòîé ïðè÷èíå îöåíêè E ïî
çíà÷åíèÿì T1 íå ìîãóò áûòü óäîâëåòâîðèòåëüíûìè. Îöåíêè ýíåðãèè
ìå òåîðîèäà ïî çíà÷åíèÿì T2 è T3 äàþò áëèçêèå ðåçóëüòàòû. Ñðåäíåå
çíà÷åíèå E » 36.6 ± 6.0 êò ÒÍÒ, ÷òî íåñóùåñòâåííî (íà 10 %) îòëè -
72
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
÷àåòñÿ îò äàííûõ íåçàâèñèìîãî ìåòîäà, ïðèìåíÿåìîãî ÍÀÑÀ (33 êò
ÒÍÒ).
Äîñ òà òî÷ íî ñèëü íàÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êàÿ ñâÿçü ìåæ äó v max è v min (ñì.
ðèñ. 7) ñâè äå ò åëüñòâó åò îá îò ñó òñòâèè çà ìåò íûõ äèñ ïåð ñè îí íûõ èñ êà -
æå íèé èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, ïðèâîäÿùèõ ê åãî óøèðåíèþ.
Çíà ÷å íèÿ àì ïëè òóä èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, îöå íè âà å ìûå ïî
äâóì ìå òî äè êàì, õî ðî øî ñî ãëà ñó þò ñÿ ìåæäó ñîáîé.
Ñèëü íàÿ ñòà òèñ òè ÷åñ êàÿ ñâÿçü ìåæ äó íà áëþ äà å ìûì è èñ òèí íûì
çíà ÷å íè ÿ ìè àçè ìó òà èñ òî÷ íè êà èí ôðàç âó êà ñâè äå ò åëüñòâó åò îá àäåê -
âàò íîñ òè ìå òî äè êè îöåí êè Aob . Ñðåä íÿÿ ïî ãðåø íîñòü â ñëó ÷àå Èíäî -
íå çèé ñêî ãî ìå òå î ðî è äà íå ïðå âû øà ëà ïðè ìåð íî 3°.
ÎÑÍÎÂÍÛÅ ÐÅÇÓËÜÒÀÒÛ
1. Êàê è ñëå äî âà ëî îæè äàòü, âðå ìÿ çà ïàç äû âà íèÿ èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã -
íà ëà óâå ëè ÷è âà ëîñü ïðè óâå ëè ÷å íèè ãî ðè çîí òàëü íî ãî ðàñ ñòî ÿ íèÿ îò
ýïè öåí òðà âçðû âà ìå òå î ðî è äà äî ñòàí öèé ïî ëè íåé íî ìó çà êî íó. Ïðè
ýòîì ñðåä íÿÿ ïî âñåì òðàñ ñàì ñêî ðîñòü ïðè õî äà ñèã íà ëà áûëà áëèç êà ê
297 ì/ñ.
2. Ñðåä íèå çíà ÷å íèÿ ñêî ðîñ òåé ïðè õî äà ïå ðå äíå ãî è çà äíå ãî ôðîí -
òîâ èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà ñî ñòàâ ëÿ ëè îêî ëî 299 è 281 ì/ñ ñî îò âå -
òñòâåí íî è îò íî ñè òåëü íî ñëà áî çà âè ñå ëè îò òðàñ ñû ðàñ ïðîñ òðà íå íèÿ.
Ïî-âè äè ìî ìó, çà âè ñè ìîñòü ñêî ðîñ òè ïå ðå äíå ãî ôðîí òà îò ðàñ ñòî ÿ íèÿ
îïè ñû âà åò ñÿ ñîîòíîøåíèåì (3), êîòîðàÿ èìååò ôèçè÷åñêîå îá ú ÿñ íå -
íèå.
3. Ñðåäíÿÿ äëèòåëüíîñòü èíôðàçâóêîâîãî ñèãíàëà äëÿ ðàçëè÷íûõ
òðàññ ñîñòàâëÿëà 18.44 ± 9.34 ìèí. Äèñïåðñèîííîå óøèðåíèå ñèãíàëà
áûëî íåñóùåñòâåííûì íà ðàññòîÿíèÿõ 2...12 Ìì. Âìåñòå ñ òåì íà -
áëþäàëàñü òåíäåíöèÿ ê óìåíüøåíèþ äëèòåëüíîñòè èíôðàçâóêîâîãî
ñèãíàëà îò 24...25 äî 10...12 ìèí ïðè óâåëè÷åíèè r îò 2 äî 17.5 Ìì.
4. Ñðåä íèå çíà ÷å íèÿ ïå ðè î äîâ èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, îöå íåí -
íûå ïî ðàç ëè÷ íûì ìå òî äè êàì, ñî ñòàâ ëÿ ëè 10.6 ± 1.1, 13.4 ± 1.2 è 14.1 ±
± 1.4 ñ. Ïåð âàÿ èç ìå òî äèê íå ÿâ ëÿ åò ñÿ âïîë íå óäîâ ëåò âî ðè òåëü íîé.
5. Ñðåä íåå çíà ÷å íèå íà ÷àëü íîé êè íå òè ÷åñ êîé ýíåð ãèè ìå òå î ðî è -
äà, ïî ëó ÷åí íîå èç èí ôðàç âó êî âûõ íà áëþ äå íèé ïå ðè î äà êî ëå áà íèé,
ñî ñòàâ ëÿ åò 36.6 ± 6.0 êò ÒÍÒ, ÷òî íå ñó ùåñ òâåí íî îò ëè ÷à åò ñÿ îò
íåçàâèñèìûõ äàííûõ ÍÀÑÀ (33 êò ÒÍÒ).
6. Àïïðîêñèìàöèÿ àì ïëè òó äû èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà îò ðàñ ñòî -
ÿ íèÿ ïîä òâåð æäà åò, ÷òî íà ðàñ ñòî ÿ íè ÿõ 2...12 Ìì èìå ëî ìåñ òî âîë íî -
âîä íîå ðàñ ïðîñ òðà íå íèå ñèã íà ëà ñ çà òó õà íè åì. Êî ýô ôè öè åíò çà òó õà -
íèÿ áûë áëè çîê ê 0.3 ± 0.1 Ìì–1.
7. Àïïðîêñèìàöèÿ ñêî ðîñ òè ïðè õî äà èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà îò
ñè íó ñà àçè ìó òàëü íî ãî óãëà ïî êà çà ëà, ÷òî ñêîð ðåê òè ðî âàí íîå çíà ÷å íèå
ñêî ðîñ òè ïðè õî äà ñèã íà ëà ñî ñòàâ ëÿ ëî îêî ëî 294 ± 2 ì/ñ, à ñðåä íåå çíà -
÷å íèå òðî ïîñ ôåð íî-ñòðà òîñ ôåð íî ãî âåò ðà äëÿ Þæíî ãî è Ñå âåð íî ãî
ïî ëó øà ðèé áû ëî îêî ëî 16 è –4 ì/ñ ñîîòâåòñòâåííî.
73
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
8. Àíàëèç êîð ðå ëÿ öè îí íûõ ïî ëåé ïî êà çàë óñòîé ÷è âóþ ñòà òèñ òè -
÷åñ êóþ ñâÿçü ìåæ äó íà áëþ äà å ìûì è èñ òèí íûì çíà ÷å íè ÿ ìè àçè ìó òà
èñ òî÷ íè êà èí ôðàç âó êà, ìåæ äó ïå ðè î äà ìè êî ëå áà íèé, âû ÷èñ ëåí íû ìè
ïî äâóì ìå òî äè êàì â ðàì êàõ òåõ íî ëî ãèè MatSeis, ìåæ äó àì ïëè òó äà ìè
èí ôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëà, îöå íåí íû ìè ïî äâóì ðàç ëè÷ íûì ìå òî äè êàì
(PMCC è MatSeis), à òàê æå ìåæ äó ìàê ñè ìàëü íûì è ìèíèìàëüíûì
çíà÷åíèÿìè ñêîðîñòè ïðèõîäà èíôðàçâóêîâîãî ñèãíàëà.
1. Êà òàñ òðî ôè ÷åñ êèå âîç äå éñòâèÿ êîñ ìè ÷åñ êèõ òåë / Ïîä ðåä. Â. Â. Àäóøêèíà,
È. Â. Íåì ÷è êî âà. Ìîñ êâà: ÈÕÖ «Àêàäåìêíèãà». 2005. 310 ñ.
2. ×åð íî ãîð Ë. Ô. Ïëàç ìåí íûå, ýëåê òðî ìàã íèò íûå è àêóñ òè ÷åñ êèå ýô ôåê òû
ìå òå î ðè òà «×å ëÿ áèíñê». Èíæå íåð íàÿ ôè çè êà. 2013. ¹ 8. Ñ. 23—40.
3. ×åð íî ãîð Ë. Ô. Ôè çè ÷åñ êèå ýô ôåê òû ïðî ëå òà ×å ëÿ áèí ñêî ãî ìå òå î ðè òà. Äî ï. Íàö.
àêà ä. íà óê Óêðà¿ íè. 2013. ¹ 10. Ñ. 97—104.
4. ×åð íî ãîð Ë. Ô. Àêóñòè÷åñêèå ýô ôåê òû ×å ëÿ áèí ñêî ãî ìå òå î ðî è äà. Ðà äè î ôè çè êà è
ðà äè î àñ òðî íî ìèÿ. 2017. 22. ¹ 1. Ñ. 53—66.
5. ×åð íî ãîð Ë. Ô., Ëÿ ùóê À. È. Èíôðàç âó êî âûå íà áëþ äå íèÿ âçðû âà áî ëè äà íàä
Ðó ìû íè åé 7 ÿí âà ðÿ 2015 ã. Êè íå ìà òè êà è ôè çè êà íå áåñ . òåë. 2017. 33, ¹ 6. Ñ.
34—54.
6. ×åð íî ãîð Ë. Ô., Ëÿ ùóê À. È. Ïà ðà ìåò ðû èí ôðàç âó êî âûõ âîëí, ñãå íå ðè ðî âàí íûõ
×å ëÿ áèí ñêèì ìå òå î ðî è äîì 15 ôåâ ðà ëÿ 2013 ã. Êè íå ìà òè êà è ôè çè êà íå áåñ .
òåë. 2017. 33, ¹ 2. Ñ. 60—72.
7. Brown P., Spalding R. E., ReVelle D. O., Tagliaferri E. The flux of small near-Earth
objects colliding with the Earth. Nature. 2002. 420. P. 294—296.
8. Cansi Y. An automatic seismic event processing for detection and location; the P.M.C.C.
Method. Geophys. Res. Lett. 1995. 22, N 9. P. 1021—1024, doi: 10.1029/
95GL00468
9. Harris J. M., Young C. J. MatSeis: A seismic graphical user interface and toolbox for
MATLAB. Seismol. Res. Lett. 1997. 68. P. 307—308.
10. Popova O. P., Jenniskens P., Emelyanenko V., et al. Chelyabinsk airburst, damage
assessment, meteorite, and characterization. Science. 2013. 342. P. 1069—1073.
11. ReVelle D. O. Historical detection of atmospheric impacts by large bolides using
acoustic-gravity waves. Ann. Acad. Sci. 1997. 822. P. 284—302.
12. Silber E. A., Pichon A. L., Brown P. G. Infrasonic detection of a near-Earth object
impact over Indonesia on 8 October 2009. Geophys. Res. Lett. 2011. 38. L12201, doi:
10.1029/2011GL047633
13. Silber E. A., Pichon A. L., Brown P. G. Infrasonic detection of a large bolides over
South Sulawesi, Indonesia on October 8, 2009: Pleminary results. Meteoroids: The
smallest Solar system bodies. Proc. of the Meteoroids 2010 Conference held in
Breckenridge, Colorado, USA, May 24—28, 2010. P. 255—266.
14. Young C. J., Chael E. P., Merchant B. J. Version 1.7 of MatSeis and the GNEM R &E
regional seismic analysis tools. Proc. of the 24th Seismic Research Review. 2002.
Ñòàòüÿ ïî ñòó ïè ëà â ðå äàê öèþ 18.09.2017
Ë. Ô. ×îð íî ãîð, Ì. Á. Øå âåëåâ
Õàðê³â ñü êèé íà ö³î íàëü íèé óí³âåð ñè òåò ³ìå í³ Â. Í. Êà ðà ç³íà, Óêðà¿íà
ÏÀÐÀÌÅÒÐÈ ²ÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÓ, ÇÃÅÍÅÐÎÂÀÍÎÃÎ
ÌÅÒÅÎÐίÄÎÌ ÍÀÄ ²ÍÄÎÍÅDzªÞ 8 ÆÎÂÒÍß 2009 ð.
Ç âè êî ðèñ òàí íÿì îïóáë³êî âà íèõ ðå çóëü òàò³â ñïîñ òå ðå æåíü ³íôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëó,
ÿêèé áóëî çàðåºñòðî âà íî 17 ñòàíö³ÿìè, ïðî âå äå íî ñòà òèñ òè÷ íèé àíàë³ç îñíîâ íèõ ïà -
74
Ë. Ô. ×ÅÐÍÎÃÎÐ, Í. Á. ØÅÂÅËÅÂ
ðà ìåòð³â ñèã íà ëó (÷àñó çà òðèì êè, øâèä êîñò³ ïðè õî äó, òðè âà ëîñò³, ïåð³îäó êî ëè âàíü ³
àìïë³òóäè) â çà ëåæ íîñò³ â³ä ãî ðè çîí òàëü íî¿ â³äñòàí³ ì³æ îá ëàñ òþ ñâ³÷åí íÿ ²íäî -
íåç³éñüêî ãî ñó ïåðáîë³äà òà ì³ñöåç íà õîä æåí íÿì ³íôðàç âó êî âî¿ ñòàíö³¿. Íà âå äå íî àï -
ðîê ñè ìàö³éí³ çà ëåæ íîñò³ ïà ðà ìåòð³â ñèã íà ëó â³ä â³äñòàí³. Ïî áó äî âà íî òà ïðîàíà -
ë³çî âà íî êî ðå ëÿö³éí³ ïîëÿ. Îö³íåíî îñíîâí³ ïà ðà ìåò ðè ìå òå î ðî¿ äà, ñêî ðè ãî âà íå çíà -
÷åí íÿ øâèä êîñò³ ïðè õî äó ³íôðàç âó êî âî ãî ñèã íà ëó òà ñå ðåä íüî¿ øâèä êîñò³ òðîïî -
ñôåðíî-ñòðàòîñôåðíîãî â³òðó.
Êëþ÷îâ³ ñëîâà: ìåòåîðî¿ä, ³íôðàçâóêîâèé ñèãíàë, îñíîâí³ ïàðàìåòðè, àïðîêñè ìà -
ö³éí³ çàëåæíîñò³.
L. F. Chernogor, M. B. Shevelev
V. N. Karazin Kharkiv National University, Ukraine
PARAMETERS OF THE INFRASOUND SIGNAL GENERATED BY THE PASSAGE
A METEOROID OVER INDONESIA ON OCTOBER 8, 2009
Based on infrasound sig nal ob ser va tions made by 17 infrasound sta tions and pub lished in
the lit er a ture, the sta tis ti cal anal y sis of the ba sic sig nal pa ram e ters (time de lay, ce ler ity, du -
ra tion, os cil la tion pe riod, and am pli tude) has been per formed as a func tion of the hor i zon -
tal dis tance from the lu mi nos ity re gion of the In do ne sian super-bo lide to the place of a cor -
re spond ing infrasound sta tion. The ap prox i mat ing re la tions for the sig nal pa ram e ters as a
func tion of range are pre sented. Cor re la tion di a grams are con structed and ana lysed. The
prin ci pal me te or oid pa ram e ters, the cor rected infrasound wave celerity, and the mean
troposphere-stratosphere wind speed are estimated.
Key words: meteoroid, infrasonic signal, main parameters, fitted dependences.
75
ÏÀÐÀÌÅÒÐÛ ÈÍÔÐÀÇÂÓÊÎÂÎÃÎ ÑÈÃÍÀËÀ
|