Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004)
Gespeichert in:
| Datum: | 2006 |
|---|---|
| Hauptverfasser: | , , , , , |
| Format: | Artikel |
| Sprache: | Ukrainian |
| Veröffentlicht: |
Інститут математики НАН України
2006
|
| Schriftenreihe: | Український математичний журнал |
| Schlagworte: | |
| Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/164968 |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Zitieren: | Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) / В.О. Добровольский, О.Б. Ликова, Ю.О. Митропольський, М.О. Пустовойтов, А.М. Самойленко, В.М.Урбанський // Український математичний журнал. — 2006. — Т. 58, № 4. — С. 564–567. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-164968 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-1649682020-02-13T01:26:04Z Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) Добровольский, В.О. Ликова, О.Б. Митропольський, Ю.О. Пустовойтов, М.О. Самойленко, М.О. Урбанський, В.М. Ювілейні дати 2006 Article Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) / В.О. Добровольский, О.Б. Ликова, Ю.О. Митропольський, М.О. Пустовойтов, А.М. Самойленко, В.М.Урбанський // Український математичний журнал. — 2006. — Т. 58, № 4. — С. 564–567. — укр. 1027-3190 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/164968 uk Український математичний журнал Інститут математики НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Ювілейні дати Ювілейні дати |
| spellingShingle |
Ювілейні дати Ювілейні дати Добровольский, В.О. Ликова, О.Б. Митропольський, Ю.О. Пустовойтов, М.О. Самойленко, М.О. Урбанський, В.М. Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) Український математичний журнал |
| format |
Article |
| author |
Добровольский, В.О. Ликова, О.Б. Митропольський, Ю.О. Пустовойтов, М.О. Самойленко, М.О. Урбанський, В.М. |
| author_facet |
Добровольский, В.О. Ликова, О.Б. Митропольський, Ю.О. Пустовойтов, М.О. Самойленко, М.О. Урбанський, В.М. |
| author_sort |
Добровольский, В.О. |
| title |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| title_short |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| title_full |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| title_fullStr |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| title_full_unstemmed |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| title_sort |
олексій миколайович боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) |
| publisher |
Інститут математики НАН України |
| publishDate |
2006 |
| topic_facet |
Ювілейні дати |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/164968 |
| citation_txt |
Олексій Миколайович Боголюбов (25.03.1911 - 01.11.2004) / В.О. Добровольский, О.Б. Ликова, Ю.О. Митропольський, М.О. Пустовойтов, А.М. Самойленко, В.М.Урбанський // Український математичний журнал. — 2006. — Т. 58, № 4. — С. 564–567. — укр. |
| series |
Український математичний журнал |
| work_keys_str_mv |
AT dobrovolʹskijvo oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 AT likovaob oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 AT mitropolʹsʹkijûo oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 AT pustovojtovmo oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 AT samojlenkomo oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 AT urbansʹkijvm oleksíjmikolajovičbogolûbov2503191101112004 |
| first_indexed |
2025-07-14T17:43:02Z |
| last_indexed |
2025-07-14T17:43:02Z |
| _version_ |
1837645150745001984 |
| fulltext |
I�S�T�O�R�I�Q� �N�A�U�K�Y
OLEKSIJ MYKOLAJOVYÇ BOHOLGBOV
(25.03.1911 – 01.11.2004)
Na XIII Vsesvitn\omu konhresi istorykiv nauky u 1971 r. trapylas\ ridkisna na
toj ças podiq: radqns\kym istorykam bulo prysudΩeno najvywu nahorodu MiΩ-
narodno] akademi] istori] nauky — zolotu medal\ Oleksandra Kojre — za vydat-
nyj vnesok u stvorennq bahatotomnoho vydannq „Istoriq vitçyznqno] matematy-
ky”. Sered nyx buv i Oleksij Mykolajovyç Boholgbov — orhanizator, avtor ba-
hat\ox statej i dußa kolektyvu c\oho unikal\noho vydannq. Ce lyße odna z
çyslennyx storinok tvorço] spadwyny vyznaçnoho ukra]ns\koho istoryka z mate-
matyçnoho pryrodoznavstva, çlena-korespondenta NAN Ukra]ny O. M. Boholg-
bova, vse Ωyttq qkoho bulo prysvqçene nauci. Vin buv aktyvnym uçasnykom maj-
Ωe vsix podij XX6st., zumiv podolaty tqΩki vyprobuvannq, qki vypaly na joho
dolg, stav zasnovnykom istori] maßyn i mexanizmiv, zrobyv znaçni vidkryttq v is-
tori] mexaniky i matematyky, zalyßyv bahato uçniv.
© G. O. MYTROPOL|S|KYJ, A. M. SAMOJLENKO, O. B. LYKOVA TA IN., 2006
564 ISSN 1027-3190. Ukr. mat. Ωurn., 2006, t. 58, # 4
OLEKSIJ MYKOLAJOVYÇ BOHOLGBOV (25.03.1911 – 01.11.2004) 565
O. M. Boholgbov narodyvsq 25 bereznq 1911 r. v m. NiΩyni Çernihivs\ko] ob-
lasti v sim’] Mykoly Myxajlovyça i Ol\hy Mykola]vny Boholgbovyx. Joho
starßyj brat, akademik Mykola Mykolajovyç Boholgbov (1909 – 1992), buv
vydatnym matematykom i fizykom-teoretykom XX st., a molodßyj brat, filo-
loh-sxidnoznavec\ Myxajlo Mykolajovyç (narodyvsq v 1918 r.), takoΩ buv ob-
ranyj dijsnym çlenom AN SRSR.
Z 17 rokiv pislq zakinçennq ßkoly Oleksij Mykolajovyç poçav pracgvaty:
spoçatku za rekomendaci[g I. I. Artobolevs\koho, vydnoho faxivcq v haluzi
mexaniky maßyn, u hospodarstvi „Vutyne” Tymirqzivs\ko] sil\hospakademi], piz-
niße desqtnykom na budivnyctvi mostu çerez r. Oka v NyΩn\omu Novhorodi, na
zavodi „Svit ßaxtarq”, a potim v Ukra]ns\komu viddilenni Central\noho insty-
tutu praci (UVCIP) u Xarkovi.
U 1931 r. vstupyv do Xarkivs\koho universytetu na matematyçne viddilennq
fizyko-matematyçnoho fakul\tetu, vΩe magçy çymali znannq z matematyky,
mexaniky, zahal\no] istori], qki vin nabuv samostijnym vyvçennqm naukovo] ta
texniçno] literatury, vil\no volodigçy bahat\ma inozemnymy movamy. Osnovy
cyx znan\ buly zakladeni v n\omu bat\kom, Mykolog Myxajlovyçem, profeso-
rom bohoslov’q Ky]vs\koho universytetu sv. Volodymyra, i matir’g, Ol\hog
Mykola]vnog Lgminars\kog, vçytel\kog muzyky.
V roky praci v UVCIP ta navçannq v universyteti znaçnyj vplyv na Oleksiq
Mykolajovyça maly matematyky i mexaniky: S. N. Bernßtejn, naukovi doslid-
Ωennq qkoho zoseredΩuvalys\ na pytannqx teori] dyferencial\nyx rivnqn\, te-
ori] nablyΩennq funkcij polinomamy ta teori] jmovirnostej; N. I. Axi[zer, fa-
xivec\ z teori] funkcij, aerodynamiky ta istori] matematyky; O. I. Syrokom-
s\kyj, qkyj vykladav rqd kursiv iz prykladno] mexaniky, zokrema perßyj uni-
versytets\kyj kurs iz kinematyky mexanizmiv, orhanizuvav praktykum z teori] me-
xanizmiv, i osoblyvo V. M. Majzel\, faxivec\ iz dynamiky maßyn, teori] pruΩ-
nosti ta teori] hidroturbin. Ostannij keruvav v universyteti ob’[dnanog kafed-
rog teoretyçno] i prykladno] mexaniky, na qkij specializuvavsq O. M. Boholg-
bov na starßyx kursax.
Pislq zakinçennq universytetu Oleksij Mykolajovyç dijßov vysnovku, wo
odni[] universytets\ko] osvity dlq zanqt\ dyscyplinamy, wo joho cikavlqt\,
osoblyvo prykladnog mexanikog, zamalo i neobxidna posylena inΩenerna pidho-
tovka. Ce pryvelo joho do Xarkivs\koho maßynobudivnoho instytutu. Tam u
1936 – 1938 rr. vin zakinçyv III i IV kursy, specializugçys\ za rekomendaci[g
V.6M. Majzelq v dynamici maßyn.
Paralel\no z robotog inΩenera v Budivel\nomu instytuti praci, tresti
„Ukrtraktorremont” O. M. Boholgbov provodyv doslidΩennq z istori] vynyk-
nennq, stanovlennq i rozvytku teori] kinematyky mexanizmiv.
U ci Ω roky vin vytrymav kandydats\ki ispyty pry Matematyçnomu instytuti
Xarkivs\koho universytetu, a takoΩ rozpoçav vykladac\ku diql\nist\: vykladav
i viv praktyçni zanqttq na riznyx kursax u Xarkivs\komu maßynobudivnomu in-
stytuti, v uçbovomu kombinati Xarkivs\koho traktornoho zavodu, zavodu „Serp i
molot”. Z 1937 po 1941 rr. buv dyrektorom, zaviduvaçem uçbovo] çastyny i
vçytelem matematyky i fizyky u ßkoli dlq ispans\kyx ditej, vykladav rosij-
s\ku j ukra]ns\ku movy na zavods\kyx kursax dlq ispans\kyx politemihrantiv.
Pid ças Velyko] Vitçyznqno] vijny Oleksij Mykolajovyç opynyvsq na oku-
povanij terytori] i protqhom dvox rokiv pracgvav perekladaçem v odnomu z
ukra]ns\kyx sil, za wo pislq zvil\nennq Ukra]ny buv represovanyj i proviv 10
rokiv u taborax (1944 – 1953 rr.).
Pislq zvil\nennq za amnisti[g 15 hrudnq 1953 r. vin poçav pracgvaty holov-
nym mexanikom Çerkas\koho oblbudtrestu (1954 – 1955 rr.), spivrobitnykom Mi-
nisterstva vywo] i seredn\o] special\no] osvity Ukra]ny (1955 – 1962 rr.).
Z 1962 r. trudova diql\nist\ Oleksiq Mykolajovyça pov’qzana z Nacional\-
nog akademi[g nauk Ukra]ny: v 1962 – 1974 rr. vin pracgvav v Instytuti istori]
AN Ukra]ny v sektori istori] pryrodoznavstva i texniky, v 1962 – 19636rr. i z
ISSN 1027-3190. Ukr. mat. Ωurn., 2006, t. 58, # 4
566 G. O. MYTROPOL|S|KYJ, A. M. SAMOJLENKO, O. B. LYKOVA TA IN.
19756r. do ostannix dniv svoho Ωyttq — v Instytuti matematyky NAN Ukra]ny.
Same tut z poçatku 60-x rokiv rozpoçalas\ joho aktyvna naukova diql\nist\,
sprqmovana na vyvçennq problem istori] prykladno] mexaniky i matematyky.
Vin uperße rozpoçav hlyboke vyvçennq istori] rozvytku mexaniky maßyn i
tym samym uviv u naukovyj obih velykyj nevidomyj do toho çasu faktyçnyj ma-
terial. Joho istoryko-naukova koncepciq znajßla svo[ vtilennq v fundamen-
tal\nij monohrafi] „Istoriq mexaniky maßyn” (1964 r.) ta u narysi „Matematyç-
ne Ωyttq v SRSR” (1966 r.), qkyj bulo opublikovano u tret\omu tomi „Istori]
vitçyznqno] matematyky”. Zhidno z ci[g koncepci[g istorig nauky neobxidno
rozhlqdaty v tisnomu zv’qzku z zahal\nog istori[g, istori[g kul\tury ta z roz-
vytkom ekonomiky.
Nevtomnyj entuziast, O. M. Boholgbov brav uçast\ u vydanni bahat\ox ko-
lektyvnyx monohrafij. Tak, za joho bezposeredn\og uçastg qk vidpovidal\noho
redaktora, avtora i spivavtora bahat\ox rozdiliv vyjßly u svit „Istoriq vitçyz-
nqno] matematyky” (u çotyr\ox tomax), a takoΩ „Oçerky razvytyq matematyky v
SSSR”, „Ystoryq matematyçeskoho obrazovanyq v SSSR” (1975 r.), „Ystoryq
mexanyky v Rossyy” (1987 r.), seriq naukovyx zbirnykiv z istori] matematyçnoho
pryrodoznavstva. Na z’]zdax z teoretyçno] ta prykladno] mexaniky, teori] ma-
ßyn ta mexanizmiv O. M. Boholgbov orhanizovuvav sekci] istori] mexaniky. Vin
brav aktyvnu uçast\ u roboti bahat\ox naukovyx rad — z kompleksno] problemy
„Filosofs\ki i social\ni problemy nauky i texniky”, z teori] maßyn i system ma-
ßyn, z teoretyçno] ta prykladno] mexaniky.
Vahomym vneskom v istorig nauky stala napysana nym seriq naukovyx biohra-
fij vydatnyx uçenyx ta inΩeneriv (deqki v spivavtorstvi): I. I. Artobolevs\koho,
L. V. Assura, A. Betankura, R. Huka, S. M. KoΩevnikova, M. M. Krylova, H.6Mon-
Ωa, L. S. Lejbenzona, Û.-V. Ponsele, H. M. Nikoladze, V. I. Romanovs\koho ta in.
O. M. Boholgbov vidomyj qk populqryzator nauky ne lyße v Ukra]ni ta Ro-
si], a j za ]x meΩamy. Bahato rokiv vin buv zastupnykom holovy naukovo-meto-
dyçno] rady z pytan\ propahandy naukovyx znan\ z matematyky, mexaniky ta fi-
zyky Ukra]ns\koho tovarystva „Znannq”.
Naukova diql\nist\ Oleksiq Mykolajovyça protqhom bil\ß niΩ 40 rokiv
(1959 – 2004 rr.) vidobraΩena v majΩe 400 joho publikaciqx, sered qkyx naj-
vaΩlyvißymy [ „Ystoryq mexanyky maßyn” (1964 r.), „Razvytye problem mexa-
nyky maßyn” (1967 r.), „Sovetskaq ßkola mexanyky maßyn” (1975 r.), „Teoryq
maßyn y mexanyzmov v ystoryçeskom razvytyy ee ydej” (1976 r.), biohrafiçnyj
dovidnyk „Matematyky, mexanyky” (1983 r.). Dobre vidomi naukovomu zahalu ta-
ki naukovo-populqrni praci vçenoho, qk „Maßyna i lgdyna” (1969 r.), „Roboty i
manipulqtory” (1980 r., razom z D. O. Nikitinym). Vin postijno pidtrymuvav tisni
zv’qzky z Instytutom maßynoznavstva ta Instytutom istori] pryrodoznavstva i
texniky RAN. Pid joho redakci[g u Moskvi bulo vydano nyzku zbirnykiv z istori]
nauky (1968 – 1978 rr.).
Bahato syl i çasu viddavav O. M. Boholgbov pedahohiçnij diql\nosti. U 1956
– 1981 rr. vin pracgvav spoçatku docentom, a potim profesorom kafedry budi-
vel\nyx maßyn Ky]vs\koho inΩenerno-budivel\noho instytutu, de vykladav kur-
sy detalej maßyn, prykladno] mexaniky, a takoΩ teori] maßyn i mexanizmiv.
Z 1975 r. v Instytuti matematyky poçav systematyçno pracgvaty seminar,
qkyj spoçatku ob’[dnav istorykiv nauky Ukra]ny, a potim zaluçyv uçenyx Mosk-
vy, Leninhrada ta inßyx naukovyx centriv. Dußeg seminaru buv Oleksij Myko-
lajovyç — ßyroko erudovanyj, dobrozyçlyvyj i vodnoças vymohlyvyj kerivnyk.
Na bazi seminaru bulo pidhotovleno ta vydano çyslenni zbirnyky statej z istori]
matematyky i mexaniky.
O. M. Boholgbov stvoryv [dynu v Ukra]ni ßkolu z istori] matematyky i mate-
matyçnoho pryrodoznavstva. Sered joho uçniv 7 doktoriv ta ponad 30 kandyda-
tiv nauk.
Oleksij Mykolajovyç mav encyklopedyçni znannq z riznyx haluzej nauky i
mystectva, buv prystrasnym bibliofilom.
ISSN 1027-3190. Ukr. mat. Ωurn., 2006, t. 58, # 4
OLEKSIJ MYKOLAJOVYÇ BOHOLGBOV (25.03.1911 – 01.11.2004) 567
U 1969 r. (za podannqm akademikiv I. I. Artobolevs\koho, V. I. Smirnova i
P.6S.6Aleksandrova) joho bulo obrano çlenom-korespondentom AN URSR, u
19836r. — çlenom Nacional\noho komitetu z teoretyçno] ta prykladno] mexani-
ky, u 1996 r. jomu bulo prysudΩeno premig NAN Ukra]ny im. M. M. Krylova. U
c\omu Ω roci korol\ Ispani] Xuan Karlos nadav Oleksig Mykolajovyçu zvannq
komandora ordena „Za hromadqns\ki zasluhy” (u zv’qzku z joho doslidΩennqmy,
prysvqçenymy Betankuru). U 1999 r. vin otrymav zvannq poçesnoho doktora Pe-
terburz\koho universytetu ßlqxiv spoluçennq. U 20016r., u zv’qzku z 90-riççqm,
jomu bulo prysvo[no zvannq „ZasluΩenoho diqça nauky i texniky Ukra]ny”.
V Ωytti ta tvorçij naukovij roboti Oleksij Mykolajovyç vidçuvav postijnu
pidtrymku i turbotu svo[] druΩyny i druha Tamary Vasylivny Morozovo]. Vony
proΩyly razom 67 rokiv dovhoho i druΩn\oho Ωyttq. T. V. Morozova, kandydat
fizyko-matematyçnyx nauk, bahato rokiv pracgvala na kafedri vywo]
matematyky Ky]vs\koho instytutu lehko] promyslovosti. Dveri hostynnoho domu
Boholgbovyx zavΩdy buly vidkrytymy dlq uçniv i koleh Oleksiq Mykolajo-
vyça.
O. M. Boholgbov pomer 1 lystopada 2004 r. za praceg nad novymy monohra-
fiqmy i spomynamy pro svoho starßoho brata — Mykolu Mykolajovyça.
Oleksij Mykolajovyç i joho ßkola zbahatyly vahomymy rezul\tatamy isto-
rig matematyky i mexaniky, istorig maßyn, zokrema, ta istorig pryrodoznavstva,
v cilomu. Joho ßkola dala kil\ka pokolin\ plidno pracggçyx uçenyx i v c\omu
]] Ωytt[va syla i zasluΩene vyznannq v naßij kra]ni ta za ]] meΩamy.
Spravu vçenoho prodovΩugt\ joho uçni v Ukra]ni i Rosi]: hotugt\sq do vy-
dannq monohrafi] pro O. Koßi, S. N. Bernßtejna, F. Relo, qki vin ne vstyh
zaverßyty.
G. O. Mytropol\s\kyj, A. M. Samojlenko,
O. B. Lykova, M.$O.$Pustovojtov,
V. O. Dobrovol\s\kyj, V. M. Urbans\kyj
ISSN 1027-3190. Ukr. mat. Ωurn., 2006, t. 58, # 4
|