Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви
Gespeichert in:
| Datum: | 2006 |
|---|---|
| 1. Verfasser: | |
| Format: | Artikel |
| Sprache: | Ukrainian |
| Veröffentlicht: |
Інститут історії України НАН України
2006
|
| Schriftenreihe: | Ruthenica |
| Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/190486 |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Zitieren: | Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви / Д. Гордієнко // Ruthenica. — 2006. — Т. 5. — С. 12-18. — Бібліогр.: 41 назв. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-190486 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-1904862023-06-11T20:24:42Z Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви Гордієнко, Д. 2006 Article Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви / Д. Гордієнко // Ruthenica. — 2006. — Т. 5. — С. 12-18. — Бібліогр.: 41 назв. — укр. 1995-0276 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/190486 uk Ruthenica Інститут історії України НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| format |
Article |
| author |
Гордієнко, Д. |
| spellingShingle |
Гордієнко, Д. Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви Ruthenica |
| author_facet |
Гордієнко, Д. |
| author_sort |
Гордієнко, Д. |
| title |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| title_short |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| title_full |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| title_fullStr |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| title_full_unstemmed |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| title_sort |
хрещення княгині ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви |
| publisher |
Інститут історії України НАН України |
| publishDate |
2006 |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/190486 |
| citation_txt |
Хрещення княгині Ольги в контексті обрядової практики візантійської церкви / Д. Гордієнко // Ruthenica. — 2006. — Т. 5. — С. 12-18. — Бібліогр.: 41 назв. — укр. |
| series |
Ruthenica |
| work_keys_str_mv |
AT gordíênkod hreŝennâknâginíolʹgivkontekstíobrâdovoípraktikivízantíjsʹkoícerkvi |
| first_indexed |
2025-07-16T13:25:25Z |
| last_indexed |
2025-07-16T13:25:25Z |
| _version_ |
1837810147367321600 |
| fulltext |
Äìèòðî Ãîðäiºíêî
Õðåùåííÿ êíÿãèíi Îëüãè
â êîíòåêñòi îáðÿäîâî¿ ïðàêòèêè
âiçàíòiéñüêî¿ öåðêâè
Ñå ðåä òðà äè öiéíî äèñ êó ñiéíèõ òåì, ïî â’ÿ çà íèõ iç âiçè òîì êíÿ ãèíi Îëüãè äî Êîí -
ñòàí òè íî ïî ëÿ, âñå ùå ëèøàºòüñÿ äåêiëüêà ïåð øî ðÿä íî¿ âàãè. Ãî ëîâ íà ç íèõ —
ïðî áëå ìà õðå ùåí íÿ êíÿ ãèíi. ßê âiäî ìî, ÷àñ òè íà äîñëiäíèêiâ íà ïî ëÿ ãຠíà òîìó,
ùî Îëüãà õðåñ òè ëà ñÿ â Êîí ñòàí òè íî ïîëi é ñàìó ïî ¿çäêó çäiéñíè ëà çà äëÿ âè êî íàí -
íÿ öiº¿ ìåòè, â òîé ÷àñ ÿê iíøi ãà äà þòü, íiáè Îëüãà õðåñ òè ëà ñÿ â Êèºâi, äî ÷è ïiñëÿ
âiçè òó1. Äèñ êóñiéíiñòü âè íè êຠç î÷å âèä íî ãî ôàê òó: ïî ïðè ïðÿìi âêà çiâêè iíøèõ
äæå ðåë, Êîí ñòàí òèí Áàã ðÿ íî ðîä íèé æîä íèì ñëî âîì íå çãà äóº ïðî õðå ùåí íÿ â
ñâî¿õ îïè ñàõ ïðè é îìiâ Îëüãè. ²íøîþ, òàê i íå ïî ÿñ íå íîþ â iñòîð iîã ðàôi¿ ïðî áëå -
ìîþ, º òðè âàëiñòü âiçè òó: àäæå êíÿ ãè íÿ ïå ðå áó âà ëà â ñòî ëèöi iìïåði¿ ïðè íàéìíi
âiä ïî ÷àò êó âå ðåñ íÿ äî äðó ãî¿ ïî ëî âè íè æîâ òíÿ, áåç âè äè ìèõ ïðè ÷èí i íà ðà æà þ -
÷èñü íà íå áåç ïå êó îñiííüî ãî ïëà âàí íÿ ïî ×îð íî ìó ìîðþ íà çâî ðîòíié äî ðîçi2.
ª, âòiì, ïiäñòà âè ââà æà òè, ùî öå íå äâi îêðåìi ïðî áëå ìè, à ðiçíi áîêè òiº¿ ñà ìî¿.
ã Äìèòðî Ãîðäiºíêî, 2006
1 Ñå ðåä íå îçî ðî¿ ëè òå ðà òó ðè ïè òàí íÿ âiäçíà ÷è ìî: Ëåâ ÷åí êî Ì. Â. Î÷åð êè ðóñ ñêî-âè çàí òèé ñêèõ
îò íî øå íèé. Ì., 1956. Ñ. 217–237; Îñòðî ãîð ñêèé Ã. À. Âè çàí òèÿ è êè åâ ñêàÿ êíÿ ãè íÿ Îëüãà.
To Ho nor Roman Jakobson (The Hague, Paris, 1967). V. VII. P., 1967. P. 1458–1473 ; Poppe A. “Once
Again Concerning the Baptism of Olga, Archontissa of Rus’,” HOMO BYZANTINUS: Papers in Honor
of Alexander Kazhdan (Washington, DC, 1992), 271–277; Àðèíüîí Æ.-Ï. Ìåæ äó íà ðîä íûå îò íî øå -
íèÿ Êè åâ ñêîé Ðóñè â ñå ðå äè íå Õ â. è êðå ùå íèå êíÿ ãè íè Îëüãè. Âè çàí òèé ñêèé âðå ìåí íèê. Ò. 41.
Ì, 1980. Ñ. 113–124; Âû ñîö êèé Ñ. À. Î äàòå ïî åç äêè ïî ñ îëüñòâà Îëüãè â Êîí ñòàí òè íî ïîëü.
Äðåâ íèå ñëà âÿ íå è Êè åâ ñêàÿ Ðóñü. Ê., 1989. C. 154–160; Îáî ëåí ñêèé Ä. Ê âîï ðî ñó î ïó òå øåñ òâèè
ðóñ ñêîé êíÿ ãè íè Îëüãè â Êîí ñòàí òè íî ïîëü â 957 ã. Ïðîá ëå ìû èç ó÷å íèÿ êóëü òóð íî ãî íà ñëå äèÿ.
Ì., 1985. Ñ. 36–47; Idem. “Ol’ga’s Conversion: The Evidence Reconsidered,” Harvard Ukrainian Stu -
di es (1988/1989, vol. 12/13), 145–158; Featherstone J. “Ol’ga’s Visit to Constantinople,” Harvard Uk -
rai nian Studies (1990, vol. 14), 293–312; Áðàé ÷åâ ñêèé Ì. Þ. Îëüãà è Êîí ñòàí òè íî ïîëü. Þæ íàÿ
Ðóñü è Âè çàí òèÿ. Ê., 1991. Ñ. 12–20; Ðà ïîâ Î. Ì. Ðóñ ñêàÿ öåð êîâü â IX — ïåð âîé òðå òè XII â.
Ïðè íÿ òèå õðèñ òè à íñòâà. Ì., 1998. Ñ. 142–179; Tinnefeld F. “Die russische Fürstin Olga bei Kon -
stantin VII. und das Problem der „purpurgeborenen Kinder,” Russia Mediaevalis. (1987, vol. VI, 1),
30–37; Pritsak O. “When and Where was Ol’ga Baptized?” Harvard Ukrainian Studies. (1985, vol. 9,
1/2), 5–24; Íà çà ðåí êî À. Â. Äðåâ íÿÿ Ðóñü íà ìåæ äó íà ðîä íûõ ïó òÿõ. Ìåæ äèñ öèï ëè íàð íûå
î÷åð êè êóëü òóð íûõ, òîð ãî âûõ, ïî ëè òè ÷åñ êèõ ñâÿ çåé IX–XII âå êîâ. Ì., 2001. C. 219–310; Îí æå.
Êîã äà æå êíÿ ãè íÿ Îëüãà åç äè ëà â Êîí ñòàí òè íî ïîëü? Âè çàí òèé ñêèé âðå ìåí íèê. Ò. 50. Ì., 1989.
Ñ. 66–84; Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Ïó òå øåñ òâèå ðóñ ñêîé êíÿ ãè íè Îëüãè â Êîí ñòàí òè íî ïîëü. Ïðîá ëå ìà èñ -
òî÷ íè êîâ. Âè çàí òèé ñêèé âðå ìåí íèê. Ò. 42. Ì., 1981. Ñ. 35–48; Îí æå. Î äà òè ðîâ êå ïî ñ îëüñòâà
êíÿ ãè íè Îëüãè â Êîí ñòàí òè íî ïîëü. Èñòî ðèÿ ÑÑÑÐ. 1981, ¹ 5. Ñ. 173–183; Îí æå. Âè çàí òèÿ,
Áîë ãà ðèÿ, Äðåâ íÿÿ Ðóñü (IX — íà ÷à ëî XII â.). ÑÏá., 2000. Ñ. 154–213.
2 Äèâ.: Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Óñëî âèÿ ïðå áû âà íèÿ äðåâ íèõ ðó ñîâ â Êîí ñòàí òè íî ïî ëå â Õ â. è èõ þðè -
äè ÷åñ êèé ñòà òóñ. Âè çàí òèé ñêèé âðå ìåí íèê. Ì., 1993. Ò. 54. C. 81–92.
Çà êà íî íà ìè âiç àíòiéñüêî¿ öåð êâè, õðå ùåí íÿ º îá ðà çîì ïî ãðåái ííÿ i âîñ êðåñi í íÿ
Ãîñ ïî äà3. Â ðàí íüîõ ðèñ òè ÿíñüêié öåðêâi õðå ùåí íÿ âiäáó âà ëî ñÿ îäèí ðàç íà ðiê — â
Ñòðàñ íó ñóá î òó, ìiæ âå ÷iðíåþ i ëiòóðãiºþ. Îäíàê êîëè ãîíi ííÿ íà öåð êâó ïðè ïè íè -
ëè ñÿ, äëÿ çâåð øåí íÿ õðå ùåí íÿ áóëè âèá ðàíi äíi Áî ãî ÿâ ëåí íÿ, Ï’ÿ òè äå ñÿò íèöi i çíî -
âó æ Ïàñ õè4. Ç ÷à ñîì ó Ñîôi¿ Êîí ñòàí òè íî ïîëüñüêié (ó Âå ëèêié õðå ùàëüíi) õðå ùåí -
íÿ âiäáó âà ëî ñÿ íà Âå ëèê äåíü, Áî ãî ÿâ ëåí íÿ, Ï’ÿ òè äå ñÿò íè öþ, â Ëà çà ðå âó ñóá î òó i ó
Âå ëè êó ñóá î òó ïiñëÿ óòðåíi5. Òîé, õòî ãî òó âàâ ñÿ äî õðå ùåí íÿ, ìàâ ðàç îì ç óñiìà äî -
äåð æó âà òè ñÿ ñî ðî êà äåí íî ãî ïî ñòó òà ïå ðå äî ÷è ùà òèñü óòðè ìàí íÿì. Ç ÷à ñîì, õðå -
ùåí íÿ áóëî äîç âî ëå íî i â iíøi äíi, àëå çâè ÷àé äîò ðè ìó âà òè ñÿ ñî ðî êà äåí íî ãî ïî ñòó
ïå ðåä õðå ùåí íÿì, ÿê i õðå ùåí íÿ â ñóá î òó, çáåð iãàâ ñÿ. Ùîäî òîãî, íà ñêiëüêè ñó âî ðèì
áóëî ïðà âè ëî ñî ðî êà äåí íî ãî ïî ñòó, ìîæå ãî âî ðè òè ïðè êëàä âèð iøåí íÿ öüî ãî ïè òàí -
íÿ ïðè õðå ùåííi äiòåé. Ç ÷àñiâ ðàí íüî¿ öåð êâè äëÿ ïiäãî òîâ êè íå ìîâ ëÿò áóëî çà ïðî -
âàä æå íå âiäìiííå âiä äî ðîñ ëèõ ïðè ãî òó âàí íÿ. Öåð êâà ïî ÷è íຠãî òó âà òè ¿õ ç äíÿ íà -
ðîä æåí íÿ i ïðî äîâ æóº äî 40 äíiâ. Íà âîñü ìèé äåíü íå ìîâ ëÿ ïðè íî ñÿòü äî õðà ìó, i
òóò, ïå ðåä âðà òà ìè õðà ìó, âñå ðå äè íó ÿêî ãî âîíî ùå íå ìîæå âõî äè òè, ÿê íå ïðî -
ñâiòëå íå ñâÿ òèì õðå ùåí íÿì, îçíà ìå íî âóºòüñÿ âiä ñâÿ ùå íè êà õðåñ íèì çíà ìåí íÿì i
îò ðè ìóº õðèñ òè ÿ íñüêå iì’ÿ. Ç öüî ãî ÷àñó íå ìîâ ëÿ îò ðè ìóº äîçâië ñëó õà òè Ñëî âî
Áîæå i ãî òó âà òè ñÿ äî ïðè é íÿò òÿ ñâÿ òî ãî õðå ùåí íÿ; ñàìå ÷å ðåç öåé îá ðÿä âîíî ñòàº
îãëà øå íèì. Çà êà íî íà ìè Öåð êâè (79 ïðà âè ëî 6 Âñå ëå íñüêî ãî ñî áî ðó6), êå ðó þ ÷èñü
ïðè êëà äîì Áî ãî ðî äèöi, ÿê çà ãàëü íå ïðà âè ëî, áóëî âñòà íîâ ëå íî ñî ðî êà äåí íå î÷è -
ùåí íÿ i äëÿ õðèñ òè ÿ íñüêèõ ìà òåðiâ. Áóäü-ÿêà õðèñ òè ÿí êà íà 40-é äåíü ïiñëÿ çà êîí -
íî ãî íà ðîä æåí íÿ ìຠç’ÿ âè òè ñÿ ó õðàì äëÿ îò ðè ìàí íÿ äîç âî ëó ìàòè ñïiëêó âàí íÿ ç
âiðíè ìè â ìî ëèò âàõ i òà¿íñòâàõ, à òà êîæ äëÿ îöåð êîâ ëåí íÿ íå ìîâ ëÿ òè7. Âiäòàê ëèøå
íà 40-é äåíü íå ìîâ ëÿ îò ðè ìóº òà¿íñòâî õðå ùåí íÿ.
Õðå ùåí íþ îá îâ’ÿç êî âî ïå ðå äó âà ëî îãëà øåí íÿ. Ñàìå ñëî âî îãëà øåí íÿ ç³ ñòà -
ðîã ðåöü êî¿ ìîâè (katÊchsij âiä kathcÐw «îãëà øàþ», «íà ñòàâ ëÿþ») îçíà ÷ຠîãëà -
øåí íÿ ñëó õó òî íà ìè àáî áóäü-ÿêå âçà ãàëi íà ñòàâ ëåí íÿ. Â öüî ìó îñòàí íüî ìó çíà -
÷åííi âæè âຠäiºñëî âî îãëà øàþ — kathcÐw i àïîñ òîë Ïàâ ëî â 1-ìó ïî ñëàííi äî
Êî ðèí ôÿí (14, 19).
Îãëà øåí íÿ, ÿê íà ñòà íî âà ó âiði õðèñ òè ÿíñüêié, âåäå ñâié ïî ÷à òîê âiä ñà ìî ãî
²ñóñà Õðèñ òà. Âiäïðàâ ëÿ þ ÷è ñâî¿õ ó÷íiâ íà ïðî ïîâiäü, Âií ñêà çàâ ¿ì: «Òîæ iäiòü, i
íà â÷iòü âñi íà ðî äè, õðåñ òÿ ÷è ¿õ â ²ì’ÿ Îòöÿ, i Ñèíà, i Ñâÿ òî ãî Äóõà, íà â÷à þ ÷è ¿õ
çáåð iãà òè âñå òå, ùî ß âàì çà ïîâiâ» (Ìàò. 28. 19–20).  äàâ íè íó iñíó âà ëî äâà ÷èíà
îãëà øå íèõ. Ïiñëÿ ïåð øî ãî îãëà øåí íÿ íå îôiòè ñëó õà ëè Ñâÿ òå Ïèñü ìî i âè õî äè ëè
ç öåð êâè îäðà çó ïî ÷è òàí íþ ªâàí ãåë iÿ8. Ñàìå ïiñëÿ öüî ãî ïåð øî ãî îãëà øåí íÿ
Õðåùåííÿ êíÿãèíi Îëüãè 13
3 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ Ñî áî ðîâ ñ òîë êî âà íè ÿ ìè. Ì., 2000. Ñ. 261.
4 Àìâðîñèé. Òà è íñòâî ñâÿ òî ãî êðå ùå íèÿ ïî ÷èíó ïðà âîñ ëàâ íîé Öåð êâè. Ñòðàí íèê. 1864.
ßíâàðü. Îòäåë II. Ñ. 4.
5 Àððàíö Ì. ×èí îãëà øå íèÿ è êðå ùå íèÿ â Äðåâ íåé Ðóñè. Ñèì âîë. (Paris, 1988), t. 19. Ñ. 75.
6 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Âñå ëåí ñêèõ Ñî áî ðîâ. Ñ. 530–531.
7 Àìâðîñèé. Óêàç. ñî÷. Ñ. 9–12.
8 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ Ñî áî ðîâ. Ñ. 81.
íå î ôiòà ïî â÷à ëè âiði i ÿêùî âií çà ñâî¿òü ¿¿ àçè, òî ñïîâ iäóº íà ïàì ’ÿòü âiðó ïå ðåä
ºïèñ êî ïîì àáî ïå ðåä ïðå ñâiòå ðîì ó ÷åò âåð êîæ íî ãî òèæ íÿ, äîêè íå îõðåñ òèòü ñÿ9.
Ïiñëÿ òîãî, ÿê çâèê íå äî âiðè, âiäáó âà ëî ñÿ äðó ãå îãëà øåí íÿ. Âäðó ãå îãëà øåíi
(KathcoÚmenoj), êîëè ÷è òà ëà ñÿ ìî ëèò âà ïðî îãëà øå íèõ, ñõè ëÿ ëèñü íà êîë iíà, à
êîëè âè ãî ëî øó âà ëîñü: «îãëà øåíi âèéäiòü», âè õî äè ëè10. Äàëi âîíè ìàëè ñòî ÿ òè
ïîçà öåð êâîþ (â ïðè òâîði) äî çà êií÷åí íÿ Ñëóæ áè Áî æî¿, äî òîãî æ ìàëè âiäáè òè
ïî 300 ïî êëîíiâ, âiä÷è òà òè ïî 600 ìî ëè òîâ Ãîñ ïîäíiõ, òà ùîñü î ìèé äåíü — ïî
100 Áî ãî ðî äè÷ íèõ11.
Ç ÷à ñîì ëè øèâ ñÿ ëèøå îäèí ÷èí îãëà øåí íÿ. Êà òåõ içàö iÿ âiäáó âà ëàñü ïðî òÿ ãîì
ñî ðî êà äåí íî ãî ïî ñòó ïå ðåä îõðå ùåí íÿì. Ïðî òå ÷àñ, ïðî òÿ ãîì ÿêî ãî ëþ äè íà ïå -
ðå áó âà ëà â ñòà òóñi îãëà øå íî ãî, ìiã áóòè i çìiíå íèé, àëå ëèøå â áiê çáiëüøåí íÿ.
7 êà íîí Ëà î ä èêiéñüêî ãî ñî áî ðó (364 ð.), çà ÿêèì ïî ñòà íîâ ëå íî ïðè é ìà òè äî Öåðê -
âè íå iíàê øå, ÿê ïî çà ñâîºííþ Ñèì âî ëó âiðè12, çà ëè øàâ ñÿ íå çìiííèì13. Âiäòàê
ïðî òÿ ãîì óñüî ãî ÷àñó ïðè ãî òó âàí íÿ äî õðå ùåí íÿ îãëà øå íèé çî áîâ ’ÿ çó âàâ ñÿ âèâ -
÷à òè õðèñ òè ÿ íñüêå â÷åí íÿ: Ñèì âîë âiðè, ìî ëèò âó Ãîñ ïîä íþ òà iíøi ìî ëèò âè; íà -
ðåøòi äå ñÿòü çà ïîâ iäåé Áî æèõ14. Îêðiì íà ñòà íîâ ó õðèñ òè ÿ íñüêî ìó â÷åííi, îãëà -
øåíi çî áîâ ’ÿ çó þòü ñÿ ïî ñòiéíî äîò ðè ìó âà òè ñÿ ïî ñòó.
Êîí ñòàí òèí V²² Áàã ðÿ íî ðîä íèé ó ñâîºìó òâîði «Ïðî öå ðå ìîíi¿ âiç àíòiéñüêî ãî
äâî ðó» æîä íèì ðàç îì íå çãà äóº ïðî õðå ùåí íÿ êíÿ ãèíi Îëüãè. Îäíàê àð ãó ìåíò
«âiä ìîâ ÷àí íÿ» ìîæå áóòè ïiääà íèé ñó ìíiâó, âè õî äÿ ÷è ç æàí ðî âî¿ îñîá ëè âîñòi
òðàê òà òó. Îáðÿä õðå ùåí íÿ ó Âiçàíòi¿ áóâ çà ãàëü íîâ iäî ìèì i íà ëå æàâ äî êîì ïå -
òåíöi¿ öåð êâè, à íå äâî ðó. Çà «Åïà íà ãî ãîþ» (Epanagoga), îïðè ëþä íå íîþ âiä
iìåíi iìïå ðà òîðiâ Âà ñèë iÿ, Ëåâà òà Àëåê ñàí äðà ïiñëÿ 879 ð., äåð æà âà i öåð êâà ïî -
ñòà þòü ÿê îäíà iíñòè òóö iÿ, íà âåð øèíi ÿêî¿ ñòî ÿòü ïî ðó÷ iìïå ðà òîð i ïàò ðiàðõ ÿê
äâà ïðî âiäíè êà õðèñ òè ÿ íñüêî ãî ñâiòó. ²ìïå ðà òîð óïðàâ ëÿº ñâiòñüêèì ñó ñïiëü ñò -
âîì çà çà êî íà ìè, ÿêi âií âñòà íîâ ëþº òà iíòåð ïðå òóº, îäíàê éîãî çà êî íî äàâ ÷à âëà -
äà íå ïî øè ðþºòüñÿ íà ñôå ðó êà íîíiâ i äîãì. Íà òîìiñòü ùîäî öåð êâè âií — ïî êðî -
âè òåëü i îõî ðî íåöü ïðà âîñ ëàâ ’ÿ òà çà õèñ íèê iñòèí íèõ äîã ìàòiâ15. Òîìó, ÿê íà ãî -
ëî ñèâ Î. Â. Íà çà ðåí êî, Êîí ñòàí òèí ìiã çà çíà ÷è òè äà íèé àêò, àëå íå áóâ
çî áîâ ’ÿ çà íèé öå ðî áè òè16. ²ìïå ðà òîð ó ñâî¿õ ïðè ïè ñàõ àáñòðà ãó âàâ ñÿ âiä ÷àñ òêî -
âèõ ïðå öå äåíòiâ i ðå òåëü íî âè ëó ÷àâ ç âè êî ðèñ òà íèõ íèì ïðî òî êîëü íèõ çà ïèñiâ
óñi äàíi, ùî âêà çó âà ëè á íà êîí êðåòíi îá ñòà âè íè17. Ñàì ïî ñîái òåêñò «Öå ðå -
14 Äìèòðî Ãîðäiºíêî
9 78 ïðà âè ëî ²² Âñå ëå íñüêî ãî Êîí ñòàí òè íî ï îëüñüêî ãî ñî áî ðó (Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Âñå ëåí ñêèõ ñî áî -
ðîâ. Ñ. 528); 46 ïðà âè ëî Ëà î ä èêiéñüêî ãî ñî áî ðó (Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ ñî áî ðîâ. Ñ. 263).
10 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ ñî áî ðîâ. Ñ. 81.
11 Àððàíö Ì. Óêàç. ñî÷. Ñ. 78.
12 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ ñî áî ðîâ. Ñ. 213–214.
13 Àìâðîñèé. Óêàç. ñî÷. Ñ. 20–21.
14 Òàì æå. Ñ. 20.
15 Äèâ.: Äâîð êèí À. Ë. Òå î ðèÿ «Ýïà íà ãî ãè» îá èì ïåð ñêîé è ïàò ðè àð øåé âëàñ òè è åå òðàíñ ôîð ìà -
öèÿ íà Ðóñè. Ñëà âÿ íå è èõ ñî ñå äè. Ì., 1994. Ñ. 62.
16 Íà çà ðåí êî À. Â. Äðåâ íÿÿ Ðóñü íà ìåæ äó íà ðîä íûõ ïó òÿõ. C. 272.
17 Òàì æå. C. 230.
ìîíié», îòæå, íå ìiñòèòü íå äâîç íà÷ íèõ ñâiä÷åíü ïðî òå, ÷è áóëà Îëüãà íà ïðè é îìi
â iìïå ðà òî ðà âæå õðèñ òè ÿí êîþ ÷è ùå ÿçè÷ íè öåþ.
Êîí ñòàí òèí Áàã ðÿ íî ðîä íèé çà çíà ÷àº, ùî ïåð øèé ïðè é îì âiäáóâ ñÿ 9 âå ðåñ íÿ, â
ñå ðå äó, à äðó ãèé — 18 æîâ òíÿ, â íå äiëþ18. Íà ÷àñ ñà ì îñòiéíî ãî ïð àâëiííÿ iìïå ðà -
òî ðà, öi äàòè i äíi ñïiâïà äà ëè â 946 i 957 ðî êàõ, ùî ïî ðî äè ëî ïåâ íó äèñ êóñ iþ â
iñòîð iîã ðàôi¿. Îäíàê íà ñüî ãîäíi áiëüøiñòü iñòî ðèêiâ ñõè ëÿ þòü ñÿ äî äðó ãî¿ äàòè,
ÿêà áiëüø ïî âíî óçãîä æóºòüñÿ ç äà íè ìè ðåø òè äæå ðåë ÿê äàâ íüî ðóñü êèõ, òàê i
íiìåöü êèõ. Òîìó, ùîäî ðîêó õðå ùåí íÿ, òî âèäàºòüñÿ çà äîöiëüíiøå ïðè é íÿ òè
«áiëüø îá´ðóí òî âà íó» äàòó — 957 ðiê.
Ñå ðåä ïî ÷òó êíÿ ãèíi Îëüãè Êîí ñòàí òèí V²² íà çè âຠîòöÿ Ãðè ãîð iÿ, ùîäî ñòà òó -
ñó i ðîëi ÿêî ãî òî ÷èòü ñÿ ãîñ òðà äèñ êóñ iÿ. Îäíi äîñëiäíè êè ââà æà þòü éîãî äó -
õiâíè êîì Îëüãè (ª. Ãî ëó áè íñüêèé, Â. Î. Âè ñîöü êèé, Ä. Ñ. Ëè õà ÷îâ, Ë. Ìþë ëåð,
Ã. Îñòðî ãî ðñüêèé), iíøi — ïðî ñòî ÷ëå íîì ïî ÷òó êíÿ ãèíi-ÿçè÷ íèöi áåç îñîá ëè âî -
ãî ñòà òó ñó, ìîæ ëè âî, ïðåä ñòàâ íè êîì «õðèñ òè ÿ íñüêî¿ Ðóñi»19. Öÿ äðó ãà òî÷ êà
çîðó âèäàºòüñÿ ñïiðíîþ: ñàìà ïðè ñóòíiñòü ñå ðåä îòî ÷åí íÿ Îëüãè õðèñ òè ÿ íñüêî ãî
ñâÿ ùåí íè êà, ïðè òîìó ºäè íî ãî ç óñiõ íà çâà íî ãî ïî iìåíi (!) ìຠñâiä÷è òè ïðî éîãî
îñîá ëè âå âiäíî øåí íÿ äî ïðà âè òåëü êè.
Ãîñ òðó äèñ êóñ iþ âèê ëè êà ëî ÿçè÷ íèöü êå iì’ÿ êíÿ ãèíi — Åëüãà ('/Elga), ÿêèì òðè÷i
íà çè âຠêíÿ ãè íþ Êîí ñòàí òèí, ùî äëÿ ðÿäó äîñëiäíèêiâ (íà ïðèê ëàä, Ä. Îáî ëå í ñüêî -
ãî òà Ã. Ã. Ëiòàâ ðè íà20) ñëó ãó âà ëî âà ãî ìèì àð ãó ìåí òîì íà êî ðèñòü ÿçè÷ íèö òâà
Îëüãè. Íà ìà ãàí íÿ îá ãðóí òó âà òè ìîæ ëèâiñòü âæè âàí íÿ ÿçè÷ íèöü êî ãî iìå íi äî õðèñ -
òè ÿí êè Îëüãè, àïå ëþ þ ÷è äî òî ãî ÷àñ íî¿ ïðàê òè êè, º íå ïå ðå êîí ëè âèì.  äæå ðå ëàõ
ìàºìî ÿê âè ïàä êè ïðî äîâ æåí íÿ âæè âàí íÿ ÿçè÷ íèöü êî ãî iìåíi, òàê i çà ìi íó éîãî
õðåñ òèëü íèì iì’ÿì. Äîñëiäíè êè íà ìà ãà ëè ñÿ ïî ÿñ íè òè öåé ôàêò â ðiç íèé ñïîñiá.
Ã. Ã. Ëiòàâ ðèí çà çíà ÷àâ, ùî ïðè íà ïè ñàííi ðîç ïîâiäi ïðî ïðè é î ìè Îëüãè, Êîí -
ñòàí òèí âè êî ðèñ òàâ îôiöiéíi ïðî òî êî ëè ïðè é î ìó êíÿ ãèíi, ÿêi âåëè íî òàði¿ âiäî ì -
ñòâà äðî ìó i êàç íà ÷å éñòâà21. Ðîç âè âà þ ÷è öþ iäåþ, Î. Â. Íà çà ðåí êî äàëi ïðè ïóñ -
òèâ iñíó âàí íÿ ïðî òî êîëü íèõ çà ïèñiâ, ïî â’ÿ çà íèõ ùå ç ïiäãî òîâ êîþ âiçè òó Îëüãè
äî ñòî ëèöi iìïåði¿, ç ÿêèõ, ìîæ ëè âî, é áóëî âçÿ òî iì’ÿ Åëüãà22.
Óòiì, ÿê áè íå âèð iøó âà òè öå ïè òàí íÿ, ó íüî ìó ëèøàºòüñÿ ÿêàñü äâî¿ñòiñòü: êíÿ -
ãè íþ ïðè é ìà þòü ÿê õðèñ òè ÿí êó, à ìiæ òèì íà çè âà þòü ÿçè÷ íèöü êèì iì’ÿì.
ßê çäàºòüñÿ, öþ ñó ïåðå÷ëèâ iñòü (ÿê, çðåø òîþ, é iíøi) ìîæ íà çà ä îâiëüíî ïî ÿñ -
íè òè, âè õî äÿ ÷è iç ïðè ïó ùåí íÿ, ùî Îëüãà â Êîí ñòàí òè íî ïîëi ñïî ÷àò êó îãëà ñè ëà -
ñÿ i, ÿê íà ñëiäîê, ìàëà âiäáó òè îá îâ’ÿç êî âèé ñî ðî êà äåí íèé ïiñò i ïðî é òè êà òåõ i -
çàö iþ, ÷îãî âè ìà ãà ëè êà íî íè âiç àíòiéñüêî¿ öåð êâè. Çðåø òîþ, íà òå, ùî Îëüãà
Õðåùåííÿ êíÿãèíi Îëüãè 15
18 Constantini Porphyrogeniti imperatoris De cerimoniis aulae Byzantinae libri duo. Erec. I. Reiskii.
T. 1. (Bonnae, 1829), 594, 16; 598, 3.
19 Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Âè çàí òèÿ, Áîë ãà ðèÿ, Äðåâ íÿÿ Ðóñü. C. 205.
20 Õî÷à Ã. Ã. Ëiòàâ ðèí ââà æàº, ùî Îëüãà õðåñ òè ëà ñÿ â Êîí ñòàí òè íî ïîëi, ïðî òå, çà éîãî êîí -
öåïöiºþ, öå ñòà ëî ñÿ ïiä ÷àñ äðó ãî¿ ïî äî ðîæi, ÿêà âiäáó ëàñü 955 ð.
21 Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Âè çàí òèÿ, Áîë ãà ðèÿ, Äðåâ íÿÿ Ðóñü. C. 168.
22 Íà çà ðåí êî À. Â. Äðåâ íÿÿ Ðóñü íà ìåæ äó íà ðîä íûõ ïó òÿõ. C. 272.
ïðî é øëà êà òåõ içàö iþ â Êîí ñòàí òè íî ïîëi âêà çóº ðóñü êà òðà äèö iÿ, âiäáè òà ó
Ïîâiñòi âðå ìåí íèõ ëiò.23
Ùîäî ñà ìî ãî îãëà øåí íÿ, òî 46 Êà íîí Ëà î ä èêiéñüêî ãî ïî ìiñíî ãî ñî áî ðó, ÿêèé
âèç íà ÷ຠöå ïðà âè ëî, ÷iòêî ãî òå ðìiíó íå äàº, çà çíà ÷à þ ÷è ëèøå, ùî õðå ùåí íÿ
âiäáó âàºòüñÿ íå iíàê øå ÿê ïiñëÿ îïà íó âàí íÿ íå îôiòîì îñíîâ âiðè: «ÿê çà ñâî¿òü»24.
×èí îãëà øåí íÿ i õðå ùåí íÿ îïè ñà íèé â ðiçíèõ ñïèñ êàõ Êîí ñòàí òè íî ï îëüñüêî ãî
ªâëîã iÿ (V²²²–Õ²²² ñò.), i ÿê çà çíà ÷àâ Ì. Àððàíö, ïðî òÿ ãîì öèõ ñòîëiòòü ÷èíè i ìî -
ëèò âîñ ëî âè íå çà çíà ëè çíà÷ íèõ çìií25.
Çâiäñè çà ñëó ãî âóº íà îñîá ëè âó óâà ãó ïðî ìiæîê ÷àñó ìiæ 9 âå ðåñ íÿ i 18 æîâ ò -
íÿ — äà òà ìè ïåð øî ãî i äðó ãî ãî ïðè é î ìó êíÿ ãèíi Îëüãè iìïå ðà òî ðîì, ìiæ ÿêè ìè
ïðî é øëî ðiâíî 40 äíiâ. Ç ÷îãî ìîæ íà ïðè ïóñ òè òè, ùî öå i áóâ íå îáõiäíèé òåðìií
äëÿ âiäáó âàí íÿ îá îâ’ÿç êî âî ãî ïî ñòó ïå ðåä õðå ùåí íÿì.
Ó ëiòå ðà òóði íå îäíî ðà çî âî çà çíà ÷à ëî ñÿ ïðî òå, ùî Îëüãà íå ìîã ëà áóòè íà ïðè -
é îìi â iìïå ðà òî ðà ÿçè÷ íè öåþ. Âêà çó âà ëè ÿê íà íà ÿâíiñòü ñå ðåä ïî ñ îëüñòâà ñâÿ -
ùå íè êà Ãðè ãîð iÿ, òàê i íà îñîá ëè âó óðî ÷èñòiñòü i íå îðäè íàðíiñòü ïðè é î ìó. ßê çà -
óâà æóº Ã. Ã. Ëiòàâ ðèí, öå áóâ ïðå öå äåíò ó äèï ëî ìà òè÷íié ïðàê òèöi iìïåði¿26. Íà
äóì êó ïî ëüñüêî ãî iñòî ðè êà À. Ïîï ïå27, íà òå, ùî Îëüãà áóëà õðèñ òè ÿí êîþ íà
iìïå ðà òî ðñüêî ìó ïðè é îìi, âêà çóº òîé ôàêò, ùî ïiä ÷àñ îá iäó âæå 9 âå ðåñ íÿ Îëüãà
ñèä iëà ðàç îì ç âè ùè ìè ïðè äâîð íè ìè äà ìà ìè — çîñ òà ìè-ïàò ðèê iÿ ìè çà îäíèì
ñòî ëîì. Âiäòàê, íà éîãî äóì êó, âîíà áóëà óäîñ òîºíà çâàí íÿ çîñ òè-ïàò ðèêi¿ ç ïðè -
âî äó ñâî ãî õðå ùåí íÿ i âñòó ïó ó âiç àíòiéñüêó iäå àëü íó ñiì’þ íà ðîäiâ.
²ìïå ðà òîð áóâ ñâî ãî ðîäó «ãà ðàí òîì êà íî íó» é ìà ëîé ìî âiðíî, ùîá âií çâà æèâ -
ñÿ ñâiäî ìî éîãî ïî ðó øó âà òè. 31 Êà íîí Ëà î ä èêiéñüêî ãî ñî áî ðó, îêðiì øëþá -
íî-ñiìåé íèõ çà áî ðîí, çà áî ðî íÿº i ñïiëüíi ç ºðå òè êà ìè òà ÿçè÷ íè êà ìè òðà ïå çè28.
16 Äìèòðî Ãîðäiºíêî
23 ÏÑÐË 2: 49. «Ïî ó ÷èâ ¿¿ ïàò ðiàðõ ïðî âiðó… ² äàâ âií ¿é çà ïîâiäi ïðî öåð êîâ íèé óñòàâ, i ïðî ìî -
ëèò âó, i ïðî ìè ëîñ òè íþ, i ïðî äî äåð æàí íÿ òiëà â ÷èñ òîòi». Ó öèõ ñëî âàõ ìîæ íà âáà ÷à òè ïåâ íó
ïà ðà ëåëü ç îãëà øàëü íè ìè ñëî âà ìè-ïî â÷àí íÿ ìè, ç ÿêè ìè êà òå õå òè çâåð òà ëè ñÿ äî íå îôiòiâ.
Íàéáiëüø ïî ïó ëÿð íè ìè áóëè ïî â÷àí íÿ Êè ðè ëà ªðó ñà ëè ìñüêî ãî (²V ñò.), ç òâîðiíü ÿêî ãî çáå -
ðåã ëî ñÿ 18 îãëà øàëü íèõ i 5 òàé íî âî äñòâå íèõ ñëiâ, âè ãî ëî øå íèõ íèì 347–348 ðð. Îãëà øàëüíi
ñëî âà ïðè çíà ÷à ëè ñÿ äëÿ íà â÷àí íÿ âiði òèõ, õòî ãî òó âàâ ñÿ äî õðå ùåí íÿ, i áóëè âè ãî ëî øåíi Êè -
ðè ëîì âïðî äîâæ ×î òè ðè äå ñÿò íèöi. Êà òåõ içàö iþ (ùîï ðàâ äà, â Êèºâi) ïiäòðè ìó âàâ Ê. Ãàííiê,
ÿêà, íà éîãî äóì êó, âiäáó ëà ñÿ 955 ð., à õðå ùåí íÿ ñòà ëî ñÿ âæå â Öàð ãî ðîäi 957 ð. (Hannick Ch.
“Die byzantinischen Missionen,” Kirchengeschichte als Missionsgeschichte. Bd. 2: Die Kirche des
früheren Mittelalters. 1. (München, 1978), 340–346).
24 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ Ñî áî ðîâ. Ñ. 263. Ó Íîâ ãî ðîäi Õ²² ñò., íà ïðèê ëàä, áóëà çà âå äå íà
ïðàê òè êà îãëà øåí íÿ: äëÿ áîë ãà ðè íà (ìàºòüñÿ íà óâàçi Âî ëçüêà Áóë ãàð iÿ), ïî ëîâ öÿ, ÷ó õîí öÿ —
40 äíiâ; äëÿ ñëîâ ’ÿ íè íà — 8 äíiâ, ìî ëî äî ìó îò ðî êó ñëîâ’ÿíè íó — áåç ñòðî êó. Òà êèé ñà ìèé
òåðìií çà çíà ÷å íèé i ó Òðåá íè êó Ïåò ðà Ìî ãè ëè: «² òâî ðèòü âiäðå ÷åí íÿ, i ïî âiäðå ÷åí íþ äàñòü
éîìó iºðåé çà ïîâiäü ïî ñòè òèñü 40 äíiâ, ïå ðå áó âà þ ÷è â ìî ëèòâi ó âå ÷åði i ç ðàí êó, i â äåíü, i â
óñÿ êèé ÷àñ öåð êîâ íî ãî ñïiâó, ïî â÷à þ ÷è éîãî â ïñàë ìàõ i â ªâàí ãåë iÿõ».
25 Àððàíö Ì. Óêàç. ñî÷. Ñ. 72.
26 Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Âè çàí òèÿ, Áîë ãà ðèÿ, Äðåâ íÿÿ Ðóñü. Ñ. 180, 193.
27 Poppe A. “Once Again Concerning the Baptism of Olga,” 272–273.
28 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ Ñî áî ðîâ. Ñ. 243. Òàêà æ çà áî ðî íà áóëà ïî øè ðå íà i íà Ðóñi ïî çà -
ïðî âàä æåí íþ õðèñ òè ÿ íñòâà çà êíÿ çÿ Âî ëî äè ìè ðà Ñâÿ òî ãî (äèâ.: Äðåâ íå ðóñ ñêèå êíÿ æåñ êèå
óñòà âû XI–XV ââ. Èçä. ïîä ãîò. ß. Í. Ùà ïîâ. Ì., 1976. Ñ. 89).
Íà òîìiñòü â êî ìåí òàði äî 11 Êà íî íó Ãàíãðñüêî ãî ñî áî ðó Çî íà ðà çà çíà ÷àº, ùî ç
äàâ íiõ ÷àñiâ áóâ âñòà íîâ ëå íèé çâè ÷àé ïiñëÿ ñïî æè âàí íÿ Ñâÿ òèõ Òà¿í ñõî äè òèñü
ðà ç îì i ðàç îì âæè âà òè ¿æó. Öi ñïiëüíi òðà ïå çè íà çè âà ëèñü «âå ÷å ðÿ ìè ëþ áîâi»
(£g£ paj)29. Ïåð øîþ ç òà êèõ òðà ïåç i áóëà òðà ïå çà ïiñëÿ îãëà øåí íÿ, êîëè îãëà -
øåíèé âïåð øå, ùå â «îá ìå æå íèõ ïðà âàõ», äî ëó ÷àâ ñÿ äî õðèñ òè ÿ íñüêî¿ ãðî ìà äè.
Ñàìå ç öüî ãî ìî ìåí òó Òåð òóë iàí i áë. Àâãóñòèí îãëà øå íèõ íà çè âà þòü íî âî âèá ðà -
íè ìè Áî ãîì, àáî: òà êè ìè, ùî òiëüêè-íî âñòó ïà þòü â ÷èñ ëî âî¿íiâ Áî æèõ (novi ti o li
et tirones Dei)30, îäíàê îñíî âè âiðè âèê ëà äà ëè ¿ì ïðè âàò íèì ÷è íîì i ïîçà öåð ê âîþ.
Îòæå ç îãëÿ äó íà âiç àíòiéñüêó öåð êîâ íî-îá ðÿ äî âó ïðàê òè êó, ìîæ íà ïðè ïóñ òè -
òè, ùî íà ïå ðå äîäíi 9 âå ðåñ íÿ 957 ð., íà é iì îâiðíiøå 8 âå ðåñ íÿ, íà äåíü Ðiçäâà Áî -
ãî ðî äèöi âiäáó ëî ñÿ îãëà øåí íÿ ðóñü êî¿ êíÿ ãèíi Îëüãè, ùî âiäïîâ iäà ëî âi -
çàíòiéñüêié òðà äèöi¿ ïðè óðî ÷ó âà òè âèç íà÷íi ïîä i¿ äî ÿêî ãîñü ñâÿ òà (íà öåé äåíü
âæå âêà çó âàâ Äæ. Ôiçåð ñòî óí, îäíàê, íà éîãî äóì êó, Îëüãà 8 âå ðåñ íÿ âæå îõðåñ -
òè ëàñü31. Âèç íà þ ÷è ñëóøíiñòü ââå äåí íÿ äà íî¿ äàòè â õðî íî ëîã iþ ïîä ié, âàæ êî
ïî ãî äè òèñü ç âèñ íîâ êîì ó÷å íî ãî ùîäî õðå ùåí íÿ ó âiâòî ðîê, àäæå âîíî, ÿê çà çíà -
÷à ëîñü, âiäáó âà ëî ñÿ â íi÷ ç ñóá î òè íà íå äiëþ). 9 âå ðåñ íÿ, â ñå ðå äó, âiäáóâ ñÿ ñëàâ íî -
çâiñíèé ïðè é îì ó Êîí ñòàí òè íà V²² Áàã ðÿ íî ðîä íî ãî. Íà öüî ìó ïðè é îìi áóâ äà íèé
îôiöiéíèé îáiä (klhttèrion), íà ÿêî ìó iìïå ðàò ðè öÿ i ¿¿ íå âiñòêà ñiëè ðàç îì íà
òðîíi Ôå îô iëà, à êíÿ ãè íÿ Îëüãà ñòî ÿ ëà çáî êó32. Ä. Â. Àéíàëîâ ïðè ïóñ êàº, ùî
âîíà ñòà ëà çáî êó ñàìå òðî íó Ôå îô iëà. Öÿ òðà ïå çà äàëi íà çè âàºòüñÿ îêðå ìîþ
(£pokoptÊ)33. Äëÿ ðóñü êî¿ êíÿ ãèíi áóâ äà íèé òà êîæ «iíòèì íèé» ñâÿò êî âèé îáiä,
ÿêèé, çà õðèñ òè ÿ íñüêîþ òðà äèöiºþ, i ìiã áóòè òiºþ òðà ïå çîþ, ùî ñèì âîë içó âà ëà
âõîä æåí íÿ íå îôiòà (â äà íî ìó âè ïàä êó Îëüãè) äî õðèñ òè ÿ íñüêî¿ ãðî ìà äè. Ïðî òå,
ùî öå áóâ íå çâè ÷àé íèé «äèï ëî ìà òè÷ íèé» îáiä, ìîæå ïðî ìîâ ëÿ òè òîé ôàêò, ùî
ïå ðåä òèì ¿¿ çà ïðî ñè ëè â æèò ëîâi ïðè ìiùåí íÿ ïà ëà öó, äå êíÿ ãè íþ ïðè é ìàâ iìïå -
ðà òîð ç àâ ãóñ òîþ i ¿õíiìè áàã ðÿ íî ðîä íè ìè äiòüìè34. Äå ñåðò áóâ ïîä à íèé â
ðîçêiøíié ñòî ëîâié (àð ãèñ òèði¿), áà ãà òî ïðè êðà øåíié ìî çà¿ êà ìè i ìàð ìó ðîì, â
ÿêié çà çâè ÷àé äà âà ëèñü îá iäè íå âå ëèêié êiëüêîñòi âèá ðà íèõ îñiá àáî æ ðî äè÷iâ.
Ìiæ ïåð øèì i äðó ãèì ïðè é î ìîì — â ñî ðî êà äåí íèé òåðìií — êíÿ ãè íÿ Îëüãà,
éìî âiðíî, i âiäáó âà ëà íà ëåæ íèé ïiñò. Ïiñëÿ ÿêî ãî, â íi÷ íà 18 æîâ òíÿ 957 ð. —
ñàìå ç ñóá î òè íà íå äiëþ, ó âiäïî âiäíîñòi äî ðåëiãiéíî-îá ðÿ äî âî¿ ïðàê òè êè âi ç àí -
òiéñüêî¿ öåð êâè, — âiäáó ëî ñÿ õðå ùåí íÿ ðóñü êî¿ êíÿ ãèíi. Ïå ðåä öèì, ó ï’ÿò íè öþ,
ÿêùî ïðè ïóñ òè òè, ùî Îëüãà îõðåñ òè ëà ñÿ ó Âå ëèêié õðå ùàëüíi Ñîôi¿ Êîí ñòàí òè -
íî ï îëüñüêî¿, â õðàìi ñâ. ²ðèíè, çà òðà äèöiºþ öåð êâè, ñàì ïàò ðiàðõ ÷è òàâ êà òå õè -
çèñ i çäiéñíþ âàâ ÷èí «âiäðå ÷åí íÿ ñà òà íè i ç’ºäíàí íÿ ç Õðèñ òîì»35. Âiäòàê íà
Õðåùåííÿ êíÿãèíi Îëüãè 17
29 Ïðà âè ëà Ñâÿ òûõ Ïî ìåñ òíûõ ñî áî ðîâ. Ñ. 118.
30 Öèò. çà: Äî ëîö êèé Â. È. ×èí îãëà øå íèÿ â äðåâ íåé Õðèñ òè àí ñêîé Öåð êâè. Õðèñ òè àí ñêîå ÷òå -
íèå íà 1849 ãîä. ×àñòü I. Ñ. 417.
31 Featherstone J. “Ol’ga’s Visit to Constantinople,” 311.
32 Constantini Porphyrogeniti imperatoris De cerimoniis, 596, 21.
33 Àéíàëîâ Ä. Â. Êíÿ ãè íÿ Îëüãà â Öà ðüãðà äå. Òðó äû XII Àðõåîëîãè÷åñêîãî ñúåç äà 1902 ã. Ì.,
1905. Ò. III. Ñ. 17.
34 Ëè òàâ ðèí Ã. Ã. Âè çàí òèÿ, Áîë ãà ðèÿ, Äðåâ íÿÿ Ðóñü. Ñ. 173, 363.
35 Àððàíö Ì. Óêàç. ñî÷. Ñ. 75.
÷åñòü õðå ùåí íÿ ðóñü êî¿ êíÿ ãèíi 18 æîâ òíÿ çíî âó áóâ äà íèé óðî ÷èñ òèé îáiä ó
iìïå ðà òî ðà Êîí ñòàí òè íà V²², ÿêèé òà êîæ íå áóâ òè ïî âèì äëÿ äèï ëî ìà òè÷ íî¿
ïðàê òè êè Âiçàíòi¿. Ïåí òà êó âóêëié ñâ. Ïàâ ëà, â ÿêî ìó âií âiäáóâ ñÿ, áóâ ïî áó äî âà -
íèé Âà ñèëiºì Ìà êå äî íÿ íè íîì i ÿâ ëÿâ ñî áîþ âå ëè êèé çàë (mÐgistoj trÖklinoj)36.
Ðà çîì ç iìïå ðàò ðè öåþ îá iäà ëè ¿¿ ïî ðôiðî ðîäíi äiòè, íå âiñòêà i êíÿ ãè íÿ Îëüãà, çîñ òè
öüî ãî ðàçó îá iäà ëè îêðå ìî. Âðà æåí íÿ — ïðè âàò íîñòi é ðî äèí íî ãî îá iäó. Ïðî íå -
îôiöiéíèé õà ðàê òåð äðó ãî ãî ïðè é î ìó ïðî ìîâ ëÿº i òà îá ñòà âè íà, ùî îôi öié íà ÷àñ -
òè íà íå çà ôiêñî âà íà â ïðàöi Êîí ñòàí òè íà, ìîæ íà ïðè ïóñ òè òè, ùî ¿¿ i íå áóëî.
Çà ëiòî ïè ñîì, Îëüãà ñòà ëà õðå ùå íè öåþ Êîí ñòàí òè íà V²² Áàã ðÿ íî ðîä íî ãî37,
õî÷à äåõ òî ç iñòî ðèêiâ ââà æຠäàíå ïî âiäîì ëåí íÿ ôî ëüêëîð íèì38. ßêóñü ó÷àñòü
iìïå ðà òî ðñüêî¿ ðî äè íè ó õðå ùåííi Îëüãè âñå æ òðå áà ïðè ïóñ êà òè. Ïîäiáíi ïðè -
êëà äè â iñòîði¿ Âiçàíòi¿ äà ëå êî íå ïî îäè íîêi39. Ïiä ÷àñ õðå ùåí íÿ ÿê äî ðîñ ëî ãî,
òàê i äè òè íè, çà êà íî íà ìè íå îáõiäíîþ º ïðè ñóòíiñòü ïðè õðå ùåííi õðå ùå íèõ
áàòüêiâ, îñêiëüêè öåð êâà ñïðèé ìà ëà õðå ùåí íÿ ÿê íîâå íà ðîä æåí íÿ. Çãiäíî ç
22 êà íî íîì ²² Íiêå éñüêî ãî ñî áî ðó, ãî ëîâ íèì ïðà âè ëîì áóëî, àáè ÷î ëîâiêiâ ïðè é -
ìà ëè âiä êó ïåëi õðå ùåí íÿ ÷î ëîâ iêè, à æiíîê — æiíêè40. Ó öüî ìó âiäíî øåííi
âèäàºòüñÿ íå âè ïàä êî âèì, ùî Îëüãà îäåð æà ëà õðåñ òèëü íå iì’ÿ ªëåíà. Öå iì’ÿ
ïðàâ ëÿ ÷î¿ çà ¿¿ ÷àñiâ iìïå ðàò ðèöi — äðó æè íè Êîí ñòÿí òè íà V²² ªëåíè Ëà êàï iíè,
ùî, êðiì iíøî ãî, ìîæå âêà çó âà òè íà iìïå ðà òî ðñüêó ðî äè íó ÿê íà õðå ùå íèõ
áàòüêiâ, àäæå ñàìå òàêà áóëà ïðàê òè êà «ïî ëiòè÷ íèõ» õðå ùåíü ñå ðåä íüîâi ÷÷ÿ41.
Òà êèì ÷è íîì, óâà ãà äî êà íî íi÷íî ãî áîêó õðå ùåí íÿ, ÿê âîíî ïðàê òè êó âà ëî ñÿ
âiç àíòiéñüêîþ öåð êâîþ, äîç âî ëÿº ïî ÿñ íè òè ÷è ìà ëî iíàê øå íå çðî çóì iëèõ îá ñòà -
âèí âiçè òó êíÿ ãèíi Îëüãè äî Êîí ñòàí òè íî ïî ëÿ. Çðî çóì iëèì ñòຠñî ðî êà äåí íèé
ïðî ìiæîê ìiæ äâî ìà ïðè é î ìà ìè Îëüãè òà ¿¿ çà ãàä êî âå «çâîë iêàí íÿ» iç ïî äî ðîæ -
æþ äî äî ìó. ßñíîþ ñòຠðiçíè öÿ ìiæ äâî ìà ïðè é î ìà ìè, à òà êîæ ïðè ñóòíiñòü ïî -
ðó÷ ç Îëüãîþ õðèñ òè ÿ íñüêî ãî ñâÿ ùåí íè êà. Íà ðåøòi îñòà òî÷ íî âèð iøóºòüñÿ ãî -
ëîâ íà ïðî áëå ìà — ìiñöå õðå ùåí íÿ êíÿ ãèíi. ¯¿ áóëî îãëà øå íî 8 âå ðåñ íÿ, íà ÷åñòü
÷îãî 9 âå ðåñ íÿ âiäáóâ ñÿ óðî ÷èñ òèé ïðè é îì â iìïå ðà òî ðñüêî ìó ïà ëàöi. Ïiñëÿ
40-äåí íî ãî ïî ñòó òà êà òåõ içàöi¿ Îëüãó õðåñ òè ëè ïðî òè íå äiëi 18 æîâ òíÿ. Ç öiº¿ íà -
ãî äè âiäáóâ ñÿ äðó ãèé, ïðè âàò íèé, ïðè é îì êíÿ ãèíi iìïå ðà òî ðñüêîþ ðî äè íîþ.
ßê ç’ÿ ñî âóºòüñÿ, ñàìå De cerimoniis Êîí ñòàí òè íà Áàã ðÿ íî ðîä íî ãî, ïðà öÿ, ÿêié â
ïðî âè íó ñòà âè ëè ìîâ ÷àí íÿ ïðî ôàêò õðå ùåí íÿ Îëüãè, íà é áiëüø òî÷ íî i ïî âíî
ïå ðå äຠõðî íî ëîã iþ õðå ùåí íÿ êíÿ ãèíi.
Íàöiîíàëüíèé óíiâåðñèòåò «Êèºâî-Ìîãèëÿíñüêà àêàäåìiÿ»
18 Äìèòðî Ãîðäiºíêî
36 Àéíàëîâ Ä. Â. Êíÿ ãè íÿ Îëüãà â Öà ðüãðà äå. Ñ. 19.
37 ÏÑÐË 2: 49.
38 Äèâ., íà ïðèê ëàä: Âû ñîö êèé Ñ. À. Óêàç. ñî÷. Ñ. 156.
39 Ïðèê ëà äè äèâ.: Îáî ëåí ñêèé Ä. Âè çàí òèé ñêîå Ñîä ðó æåñ òâî Íà öèé. Ñ. 70, 71; Øåâ ÷åí êî ².
Óêðà¿ íà ìiæ Ñõî äîì i Çà õî äîì. Ëüâiâ, 2001. Ñ. 43–44; Èâà íîâ Ñ. À. Âè çàí òèé ñêàÿ ðå ëè ãè îç íàÿ
ìèñ ñèÿ X–XI ââ. ñ òî÷ êè çðå íèÿ âè çàí òèé öåâ. Âåñ òíèê Ðîñ ñèé ñêî ãî ãó ìà íè òàð íî ãî íà ó÷íî ãî
ôîí äà. 2000, ¹ 3. Ñ. 66; Åãî æå. Âè çàí òèé ñêîå ìèñ ñè î íå ðñòâî. Ìîæ íî ëè ñäå ëàòü èç «âàð âà -
ðà» õðèñ òè à íè íà? Ì., 2003.
40 Àìâðîñèé. Óêàç. ñî÷. Ñ. 6–7.
41 Äèâ.: Angenendt A. Kaiserherrschaft und Königstaufe: Kaiser, Könige und Päpste als geistliche
Patrone in der abendländischen Missionsgeschichte (Berlin; New York, 1984), 5–11.
|