Подорожні нотатки Бориса Реріха
Gespeichert in:
| Datum: | 2007 |
|---|---|
| Format: | Artikel |
| Sprache: | Ukrainian |
| Veröffentlicht: |
Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології iм. М.Т. Рильського НАН України
2007
|
| Schriftenreihe: | Студії мистецтвознавчі |
| Schlagworte: | |
| Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/43607 |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Zitieren: | Подорожні нотатки Бориса Реріха // Студії мистецтвознавчі. — К.: ІМФЕ НАН України, 2007. — № 1(17). — С. 141-155. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-43607 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-436072013-05-08T03:05:13Z Подорожні нотатки Бориса Реріха Архів 2007 Article Подорожні нотатки Бориса Реріха // Студії мистецтвознавчі. — К.: ІМФЕ НАН України, 2007. — № 1(17). — С. 141-155. — укр. 1728–6875 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/43607 uk Студії мистецтвознавчі Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології iм. М.Т. Рильського НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Архів Архів |
| spellingShingle |
Архів Архів Подорожні нотатки Бориса Реріха Студії мистецтвознавчі |
| format |
Article |
| title |
Подорожні нотатки Бориса Реріха |
| title_short |
Подорожні нотатки Бориса Реріха |
| title_full |
Подорожні нотатки Бориса Реріха |
| title_fullStr |
Подорожні нотатки Бориса Реріха |
| title_full_unstemmed |
Подорожні нотатки Бориса Реріха |
| title_sort |
подорожні нотатки бориса реріха |
| publisher |
Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології iм. М.Т. Рильського НАН України |
| publishDate |
2007 |
| topic_facet |
Архів |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/43607 |
| citation_txt |
Подорожні нотатки Бориса Реріха // Студії мистецтвознавчі. — К.: ІМФЕ НАН України, 2007. — № 1(17). — С. 141-155. — укр. |
| series |
Студії мистецтвознавчі |
| first_indexed |
2025-07-04T02:01:54Z |
| last_indexed |
2025-07-04T02:01:54Z |
| _version_ |
1836679970350432256 |
| fulltext |
141
ÏÎÄÎÐÎÆͲ ÍÎÒÀÒÊÈ ÁÎÐÈÑÀ ÐÅвÕÀ
2 Ãðàáàðü È. Èñòîðèÿ ðóññêîãî èñêóññòâà. – Ì.,
1910. – Âûï. 2. – Ò. 1.
3 Çà ³íøèìè äàíèìè ç 1919 ð. (Ìàêàðåíêî Ä. ª.
Ìèêîëà Îìåëÿíîâè÷ Ìàêàðåíêî. – Ê., 1992. – Ñ. 34).
4 Íàö³îíàëüíèé õóäîæí³é ìóçåé Óêðà¿íè. ÍÀ, îï. 1
(1885–1917), îä. çá. 5.
5 Çà íàäàíó ³íôîðìàö³þ ïðî ä³ÿëüí³ñòü Á. Ðåð³õà
â Êèºâ³ äÿêóºìî Õîäàê ². Î.
6 Ô. 13, îä. çá. 560, àðê. 1.
7 Ô. 36, îä. çá. 745, àðê. 14.
8 Ô. 36, îä. çá. 746, àðê. 17.
9 Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 1 á.
10 Ó äóæêàõ ïîäàºìî íîìåðè àðêóø³â îäèíèö³
çáåð³ãàííÿ.
11 Öþ àêâàðåëü áóëî âèêîðèñòàíî ÿê ³ëþñòðàö³þ
äî ñòàòò³ Ì. Òîâêàéëà “Ðåë³êòîâ³ òèïè íàäìîãèëüíèõ
çíàê³â ç ñåðåäíüî¿ Íàääí³ïðÿíùèíè”, îïóáë³êîâàíî¿
â æóðíàë³ “Íàðîäíà òâîð÷³ñòü òà åòíîãðàô³ÿ”, ¹ 1,
2006 ð.
12 Óñ³ íàïèñè íà ìàëþíêàõ âèêîíàíî îë³âöåì.
13 Òàê éîãî íàçèâຠâ ïîäîðîæí³õ íîòàòêàõ Á. Ðåð³õ.
14 Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 1 à.
15 Ïðî öåé ïîðòðåò çãàäóºòüñÿ â êíèæö³ Â. Êèðêå-
âè÷à (äèâ.: Êèðêåâè÷ Â. Ã. Öåðêâà Ïîêðîâè Ïðåñâÿ-
òî¿ Áîãîðîäèö³. – Ñ. 85). Îïóáë³êîâàíî éîãî â êíèæö³
öüîãî æ àâòîðà (äèâ.: Êèðêåâè÷ Â. Ã. Áîðèñ Ðåðèõ...),
àëå â îáîõ âèïàäêàõ áåç âêàç³âêè íà ì³ñöå çáåð³-
ãàííÿ îðèã³íàëó.
Ýòîò êðàé Âîëûíè ÿâëÿåòñÿ ïëîõî èñcëå-
äîâàííûì. Îò ñòàíöèè Êîðîñòåíü íà ñåâåð
äî ãîðîäà Ìîçûðÿ èäåò ãëóõàÿ, ëåñèñòàÿ
ìåñòíîñòü. Ñåé÷àñ ñ êàæäûì ãîäîì ëåñà
âûðóáàþò, ðåêè ìåëåþò è ìåñòà òåðÿþò
ñâîþ äèêîñòü è êðàñîòó. Òàê äî ãîðîäà Îâ-
ðó÷à äîðîãà óæå ñäåëàëàñü êðàéíå îäíîîá-
ðàçíà è ñêó÷íà. Ëèøü â îäíîì ìåñòå âèäíû
îñòàòêè ëåñà è óíûëî òîð÷àò ïíè. Äîðîãà
èäåò áîëüøèì ïî÷òîâûì òðàêòîì – øèðî-
êèì ñ äâóìÿ àëëåÿìè ïî áîêàì. Î÷åíü èíòå-
ðåñíîå ìåñòî ó ñòàíöèè Êîðîñòåíü – ìåñ-
òå÷êî Èñêîðîñòü, ãäå ïðîòåêàåò ðåêà Óæ.
Òàê íàçûâàåìûå Îëüãèíû êóïàëüíè è êðà-
ñèâûå áåðåãà ðåêè (ôîòî ¹ 1, 2, 3, 4, 5, 6,
7, 8). Î÷åíü èíòåðåñíû áîëüøîé êóðãàí è
êëàäáèùå (¹ 9 è ðèñóíîê êðåñòîâ).
Íà äîðîãå â Îâðó÷ èìååòñÿ ñòà[í]öèÿ
ïî÷òîâàÿ Èãíàòîïîëüñêàÿ (¹ 11 è 10).
Ãîðîä Îâðó÷ ëåæèò íà ðåêå Íîðèíå, íà
åãî âûñîêîì áåðåãó. Êðóãîì ðîâíûå, âåð-
ñòû íà ÷åòûðå, ïîëÿ. Âñå îñòàâøèåñÿ ñòà-
ðûå çäàíèÿ è ïàìÿòíèêè ðàñïîëîæåíû â ëè-
íèþ ïî áåðåãó ðåêè. Èçäàëåêà, âåðñò çà 10,
âèäåí ñòàðûé êîñòåë, îáåçîáðàæåííûé ïå-
ðåñòðîéêîé â ïðàâîñëàâíûé ñîáîð. Äîðîãà
ïåðåñåêàåò ðåêó Íîðèí è ïîäíèìàåòñÿ íà
âûñîêèé áåðåã, ãäå ðàñïîëîæåí ãîðîä. Ýòî
ìåñòî âîñêðåñíûõ áàçàðîâ (ôîòî ¹ 12).
Íàëåâî îò âúåçäà â ãîðîä íà ïðèãîðêå ðàñ-
ïîëîæåíî ìåñòî êðåïîñòè áûâøåé ó ãîðî-
äà. Ïî êðàÿì èäóò îñòàòêè ñòåí è ôóíäà-
ìåíòîâ. Íà ýòîò ïðèãîðîê âåäåò ìîñò, îò êî-
òîðîãî îñòàëèñü ëèøü êàìåííûå óñòîè (ôî-
òî ¹ 13). Ïî ñåðåäèíå ïðèãîðêà ñòîèò ñî-
áîð, ïåðåäåëàííûé èç êîñòåëà. Âìåñòî
äâóõ áàøåí ïðèñòðîèëè ÷åòûðå. Ïî ñåðåäè-
íå ñäåëàí äåðåâÿííûé áàðàáàí ñ êóïîëîì,
íå èäóùèé ê ñîáîðó. Ãëàâíàÿ ïåðåäåëêà
êîñòåëà çàêëþ÷àëàñü â ïåðåíîñå àëòàðÿ íà
ìåñòî âõîäà è ïðèñòðîéêè ïîëóêðóãëîé àá-
ñèäû. Êëàäêà ñòåí ñîáîðà èç áîëüøèõ êèð-
ïè÷åé. Íà íåêîòîðûõ âèäíî êëåéìî “1760”
ãîä; îñîáûé èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿåò ïîä-
âàëüíàÿ ÷àñòü ñîáîðà. Íûíå âñå îêíà çàëî-
æåíû, òàê ÷òî ïðèøëîñü ðàçîáðàòü îêíî è
ïðîíèêíóòü ÷åðåç íåãî â ïîäâàëû. Ïîäçåì-
íîå ïîìåùåíèå îêàçàëîñü î÷åíü îáøèð-
íûì. Ïî ñåðåäèíå ðàñïîëîæåí áîëüøîé
çàë, ïî áîêàì íåãî ðÿäû îòäåëüíûõ êîìíàò
(ñì. ÷åðòåæ). Âûñîòà ýòîãî çàëà îêîëî 4
ìåòðîâ. Ñ âîñòî÷íîé ñòîðîíû áûë âõîä â
ýòî ïîìåùåíèå – âíèçó îñòàëàñü ëåñòíèöà.
Ýòà ëåñòíèöà çàëîæåíà òåïåðü êèðïè÷íîé
êëàäêîé, âåðîÿòíî, ïðè ïåðåäåëêå êîñòåëà
â ñîáîð, ïîòîìó ÷òî îíà ïîïàäàëà â àëòàðü
ñîáîðà.
Ïðè îñìîòðå êëàäêè ñòåí ïîäâàëüíîãî
ýòàæà âûÿñíèëîñü, ÷òî òàì èäåò åùå áî-
ÏÎÄÎÐÎÆͲ ÍÎÒÀÒÊÈ ÁÎÐÈÑÀ ÐÅвÕÀ*
ã. Îâðó÷. Âîëûíñêîé ãóá. 1909 ã.
* Ó ïîäîðîæí³õ íîòàòêàõ Á. Ðåð³õ ïîñèëàºòüñÿ íà
íîìåðè çðîáëåíèõ íèì ñâ³òëèí, ÿê³ ïîäàþòüñÿ íàìè
íå â ïîâíîìó îáñÿç³, à òîìó áåç çáåðåæåííÿ àâòîð-
ñüêî¿ íóìåðàö³¿.
142
ÀÐÕ²Â
ëåå äðåâíÿÿ êëàäêà, íà êîòîðîé óñòðîèëè
êîñòåë. Ïîäâàë ýòîò ñëóæèë, âåðîÿòíî,
ñêëåïîì, òàê êàê â îäíîé èç êðàéíèõ êîì-
íàò áûëà íàéäåíà áîëüøàÿ ãðóäà êîñòåé è
÷åðåïîâ. Ïðè ðàñêîïêå çåìëÿíîãî ïîëà
áûë íàéäåí êîñòÿê.  çàïàäíîé ÷àñòè, â óã-
ëîâûõ ïîìåùåíèÿõ áûëè íàéäåíû êèðïè÷-
íûå ñâîäû, ñëóæèâøèå íà÷àëîì õîäà, íî
îíè îêàçàëèñü çàñûïàííûìè êèðïè÷åì è
ñòðîèòåëüíûì ìóñîðîì è èññëåäîâàòü èõ
íå óäàëîñü.
Âîêðóã êîñòåëà ðàñïîëîæåíû áûëè çäà-
íèÿ. Îñòàëñÿ îò íèõ íà ñåâåðíîé ÷àñòè îäèí
êîðïóñ (ôîòî ¹ 23), íà þæíîé ÷àñòè âèäíû
îñòàòêè ôóíäàìåíòîâ. Â ýòîì êîðïóñå íåêî-
òîðûå îêíà ðàñøèðåíû ïðîáèâêîé è óâåëè-
÷åíû. Ãîâîðÿò, ÷òî â ýòîì êîðïóñå ïîìå-
ùàëñÿ óíèàòñêèé ìîíàñòûðü.
Ê ñåâåðó îò ñîáîðà ñòîèò êîñòåë (ôîòî
¹ 14 è 15 è ðèñóíîê), ïîñòðîåííûé îêîëî
1800 ãîäà. Ýòîò êîñòåë òàêæå íîñèò õàðàê-
òåð ìîíàñòûðÿ, ò. ê. ê íåìó ïðèìûêàþò ïîñ-
òðîéêè è îí îáíåñåí âûñîêîé ñòåíîé. Ïå-
ðåä êîñòåëîì ñòîèò ïàìÿòíèê ïî òèïó îáû÷-
íûõ â öàðñòâå ïîëüñêîì. Âíóòðè êîñòåëà
áîëüøèíñòâî óòâàðè è âåùåé íîâûå, ò. ê.
âñå ñòàðûå âåùè áûëè óíè÷òîæåíû ïîæà-
ðîì. Îò îãíÿ ïîæàðà áûëè ñïàñåíû äâå ðåç-
íûå, äåðåâÿííûå ôèãóðû àïîñòîëîâ Ïåòðà
è Ïàâëà è íåñêîëüêî îáðàçîâ õîðîøåé ðà-
áîòû. Ïîä êîñòåëîì ñóùåñòâîâàëè òàêæå
îáøèðíûå ïîäâàëû, íî áûëè çàñûïàíû. Îñ-
òàëñÿ ëèøü îäèí ïîä äîìîì êñåíäçà. Èç
ýòîãî ïîäâàëà îêàçàëñÿ õîä ñ êèðïè÷íûì
ñâîäîì, êîòîðûé ïåðåõîäèò â áîëüøîé
ñïóñê ñ ëåñòíèöåé è ïîäçåìíûé õîä, íî çà-
ñûïàííûé.
Íà êðàþ ãîðîäà ñòîèò èíòåðåñíûé óíèàò-
ñêèé ïàìÿòíèê. Íà íåì ñóùåñòâîâàëà íàä-
ïèñü, íî ïî÷òè îòâàëèëàñü è âîññòàíîâèòü
åå íå âîçìîæíî (ôîòî ¹ 22 è àêâàðåëüíûé
ðèñóíîê).
Ðÿäîì ñ ïàìÿòíèêîì íàõîäèòñÿ ñòàðàÿ
Çàðó÷àåâñêàÿ öåðêîâü (ôîòî ¹ 18 è 19 è
ðèñóíîê). Þæíàÿ ñòåíà óêðåïëåíà êîíò-
ðôîðñàìè, ñ ñåâåðíîé ñòîðîíû ïðèìûêàåò
ïîçäíåéøàÿ ïðèñòðîéêà (ðèñóíîê). Ïîä
öåðêîâüþ ñ õîäîì èç àëòàðÿ íàõîäèòñÿ ïîä-
âàë-êîðèäîð ñ ðÿäîì êîìíàò, â êàæäîé êîì-
íàòå ïå÷ü. Íåñêîëüêî ìåòðîâ â ñòîðîíó íà
ñåâåð îò öåðêâè åñòü ñòàðûå ïîäâàëû – äâà
ïàðàëåëüíûõ êîðèäîðà, òàêæå èìåþùèå îò-
âåðñòèÿ äëÿ äûìîõîäîâ.
Ê ñåâåðó íàõîäèòñÿ Íèêîëàåâñêàÿ öåð-
êîâü, íîâàÿ, íåäàâíî ïîñòðîåííàÿ íà ìåñòå
ñòàðîé ïðèøåäøåé â âåòõîñòü. Îò ñòàðîé
öåðêâè îñòàëàñü çâîííèöà, íî è îíà ãðîçèò
ðàçðóøåíèåì. Èíòåðåñåí êðåñò íà çâîííè-
öå (ôîòî ¹ 16 è ðèñóíîê). Â öåðêâè èíòå-
ðåñåí èêîíîñòàñ, èìåþùèé èêîíû óíèàò-
ñêîãî òèïà (ôîòî ¹ 17).
 âîñòî÷íîé ÷àñòè ãîðîäà îñòàâàëèñü îñ-
òàòêè ñòåí Âàñèëüåâñêîãî õðàìà, âîññòà-
íîâëåííîãî ïî ïðîåêòó àêàä. Ùóñåâà (ôîòî
¹ 20 è 21). Äàëåå ê âîñòîêó íàõîäèòñÿ ìåñ-
òî ñòàðîãî ìîãèëüíèêà.
Íàèáîëåå õàðàêòåðíûìè ïðåäñòàâèòåëÿ-
ìè äåðåâÿííîé àðõèòåêòóðû Óêðàèíû îêîëî
ãîðîäà Îâðó÷à ÿâëÿþòñÿ öåðêâè â äåðåâíÿõ
Øåëîìêàõ, Âàñüêîâè÷àõ, Ïîòàïîâè÷àõ è
Çáðàíêàõ.
Äåðåâíÿ Øåëîìêè ëåæèò íà çàïàä îò
ã. Îâðó÷à êèëîìåòðàõ â 8-ìè. Îòäåëüíî îò
öåðêâè ñòîèò âûñîêàÿ çâîííèöà; êàê öåð-
êîâü, òàê è çâîííèöà îáøèòû äîñêàìè.
Çâîííèöà èíòåðåñíà îòêðûòîé ëåñòíèöåé
ïî íàðóæíîìó êðàþ. Ñåé÷àñ âñå ýòî çàøèòî
äîñêàìè è àðõèòåêòóðà çâîííèöû ñ ãàëëå-
ðåÿìè ïî ñòåíàì ñêðûòà îáøèâêîé (ôîòî
¹ 32 è 33).
Äåðåâíÿ Âàñüêîâè÷è 22 êèëîìåòðà îò
Îâðó÷à (ôîòî 34, 35, 36, 37). Öåðêîâü îá-
øèòà äîñêàìè, òàê æå êàê è èíòåðåñíàÿ
çâîííèöà.
Äåðåâíÿ Ïîòàïîâè÷è íàõîäèòñÿ ïî äîðî-
ãå â Èãíàòïîëü (ôîòî ¹ 30 è 31).
Äåðåâíÿ Çáðàíêè, 10 êèëîìåòðîâ îò Îâ-
ðó÷à (ôîòî ¹ 24, 25, 26, 27, 28, 29, 38, 39).
Öåðêîâü â îáøèâêå òåðÿåò ñâîé âèä, çâîí-
íèöà æå è ÷àñòîêîë ñ âîðîòàìè ñîõðàíè-
ëèñü õîðîøî è ìíîãèå ïîñòðîéêè äåðåâíè
õîðîøî ñîõðàíÿþò õàðàêòåðíûé äðåâëÿí-
ñêèé òèï. Èíòåðåñíû ïîðåçêè íà îêíàõ, âî-
ðîòàõ è çàáîðàõ.
Îêðåñòíîñòè Çáðàíîê èçîáèëóþò âñÿêè-
ìè íàõîäêàìè. Ïîïàäàþòñÿ â îâðàãàõ îêîëî
äåðåâíè (29, 38, 39) êîñòè ìàìîíòà è äðó-
ãèõ æèâîòíûõ (íàéäåí ÷åðåï áûêà). Âñòðå-
÷àþòñÿ ðàçëè÷íûå âåùè êàìåííîãî âåêà.
Òàêæå íàéäåíû ñåðåáðåíûå ñåðüãè âåëè-
êîêíÿæåñêîãî ïåðèîäà (ñì. 2 òàáëèöû) ñ
Îâðó÷. Ðèìî-êàòîëèöüêèé êîñòåë. Çàãàëüíèé âèãëÿä ç ï³âäåííîãî ñõîäó.
Ñâ³òëèíà 1909 ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 26
Îâðó÷. Ðèìî-êàòîëèöüêèé êîñòåë. Çàãàëüíèé âèãëÿä ç³ ñõîäó.
Ñâ³òëèíà 1909 ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 27
Îâðó÷. Çàëèøêè ìîñòà. Íà äàëüíüîìó ïëàí³ – Ìèêîëà¿âñüêà öåðêâà.
Ñâ³òëèíà 1909 ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 25
Îâðó÷. Ñîáîð (êîëèøí³é ðèìî-êàòîëèöüêèé êîñòåë). Ñõåìà ïëàíó. 1909 ð.
×îðíèëî, ïàï³ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 12
Îâðó÷. Óí³àòñüêèé ïàì’ÿòíèê. Íà äàëüíîìó ïëàí³ – Ìèêîëà¿âñüêà öåðêâà.
Ñâ³òëèíà 1909 ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 34
Î
âð
ó÷
.
Ä
çâ
³í
è
ö
ÿ
Ì
è
êî
ëà
¿â
ñü
êî
¿
ö
åð
êâ
è
.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
2
8
Î
âð
ó÷
.
²ê
îí
îñ
òà
ñ
Ì
è
êî
ëà
¿â
ñü
êî
¿
ö
åð
êâ
è
(
íî
âî
¿)
.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
2
9
Îâðó÷. Çàðó÷à¿âñüêà öåðêâà. Çàãàëüíèé âèãëÿä ç ï³âäåííîãî çàõîäó.
Ñâ³òëèíà 1909 ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 30
Îâðó÷. Çàðó÷à¿âñüêà öåðêâà. Ñõåìà ïëàíó ï³äâàëó. 1909 ð.
×îðíèëî, ïàï³ð. Ô. 14–9, îä. çá. 662, àðê. 11
Ï
îò
àï
îâ
è÷
³.
Ö
åð
êâ
à
Ñ
â.
À
ïî
ñò
îë
à
²à
êî
âà
,
á
ð
àò
à
Ãî
ñï
îä
íü
îã
î.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï
³â
ä
åí
íî
ãî
ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
4
Ï
îò
àï
îâ
è÷
³.
Ö
åð
êâ
à
Ñ
â.
À
ïî
ñò
îë
à
²à
êî
âà
,
á
ð
àò
à
Ãî
ñï
îä
íü
îã
î.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï
³â
í³
֒
îã
î
çà
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
5
Â
àñ
üê
îâ
è÷
³.
Ö
åð
êâ
à
Ð
³ç
ä
âà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï³
âí
³÷
íî
ãî
ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
5
0
Â
àñ
üê
îâ
è÷
³.
Ö
åð
êâ
à
Ð
³ç
ä
âà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï³
âä
åí
íî
ãî
ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
9
Â
àñ
üê
îâ
è÷
³.
Ä
çâ
³í
è
ö
ÿ
ö
åð
êâ
è
Ð
³ç
ä
âà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
âè
ãë
ÿä
.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
5
1
Â
àñ
üê
îâ
è÷
³.
Á
ð
àì
à
â
ï³
âí
³÷
í³
é
÷
àñ
òè
í³
î
ãî
ð
îæ
³ ï
îä
â³
ð
'ÿ
ö
åð
êâ
è
Ð
³ç
ä
âà
.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
8
Ø
îë
îì
êè
.
Ä
çâ
³í
è
ö
ÿ
ö
åð
êâ
è
Ñ
â.
Ì
è
êî
ëè
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
âè
ãë
ÿä
ç
³ ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
7
Ø
îë
îì
êè
.
Ö
åð
êâ
à
Ñ
â.
Ì
è
êî
ëè
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï³
âí
³÷
íî
ãî
ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
6
Ç
á
ðà
íü
êè
.
Ö
åð
êâ
à
Ñ
â.
À
ïî
ñò
îë
³â
Ï
åò
ð
à
³ Ï
àâ
ëà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï
³â
ä
åí
íî
ãî
ñ
õî
ä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
0
Ç
á
ðà
íü
êè
.
Ö
åð
êâ
à
Ñ
â.
À
ïî
ñò
îë
³â
Ï
åò
ð
à
³ Ï
àâ
ëà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
³ç
ç
àõ
îä
ó.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
4
1
Ç
á
ðà
íü
êè
.
Á
ð
àì
à
â
îã
îð
îæ
³ ï
îä
â³
ð
'ÿ
ö
åð
êâ
è
Ñ
â.
À
ïî
ñò
îë
³â
Ï
åò
ð
à
³ Ï
àâ
ëà
.
Ç
àã
àë
üí
è
é
â
è
ãë
ÿä
ç
ï
³â
íî
÷³
.
Ñ
â³
òë
è
íà
1
90
9
ð
.
Ô
.
14
–
9,
î
ä
.
çá
.
66
2,
à
ð
ê.
3
8
155
ÌÀÐ²ß ÃÎÍ×ÀÐÅÍÊÎ. ÊÎÌÅÍÒÀÐ ÄΠѲÒËÈÍ…
èçîáðàæåíèåì ãðèôîíîâ è îðíàìåíòà ïëå-
òåíîãî. Êðîìå ýòîãî íàéäåíû âåùè ðàçëè÷-
íûå (æåëåçíûå ñòðåëêè, ïðÿæêè, êîëüöî è
ïðî÷. – òàáëèöà ¹ 2).
Äðóãèì ìåñòîì íàõîäîê ïðåäìåòîâ êà-
ìåííîãî âåêà ñëóæèò ò. í. Öûãàíñêàÿ ãîðà,
íàõîäÿùàÿñÿ â 3 êèëîìåòðàõ îò Îâðó÷à è
ïðåäñòàâëÿþùàÿ ñîáîé ãîëîå, ïåñ÷àíîå
ìåñòî, óñûïàííîå îáëîìêàìè êðåìíåé,
ñòðåëêàìè è ÷åðåïêàìè.
Ïðè äåðåâíå Øâàáû, â ÷åòûðåõ êèëîìåò-
ðàõ îò ãîðîäà íà áåðåãó Íîðèí, – íàõîäèò-
ñÿ êóðãàííàÿ ãðóïïà ìåñòî Ëóêèöêîå, Òóçî-
âàÿ ãîðà. Ýòà ãðóïïà èìååò îêîëî 20 êóðãà-
íîâ. Âûñîòà íàñûïè ìîãèëüíèêà 2 àðøèíà,
ãëóáèíà ñàìîé ìîãèëû 3/4 àðøèíà. Êîñòÿê
ëåæèò îêðóæåííûé äóáîâûìè òîëñòûìè
äîñêàìè. Âåùåé íå íàéäåíî.
Ãðóïïû êóðãàíîâ íàõîäÿòñÿ ïðè äåðåâ-
íÿõ Ðå÷è÷è è Ïåñ÷àíèöà.
Àðõèò. Á. Ðåðèõ.
1909 ãîä.
Ïðè ñåì 3 ñõåìû Îâðó÷à.
Íà 11-òè ñâ³òëèíàõ (àðõ³âí³ ¹ 25–35) çà-
ô³êñîâàíî àðõ³òåêòóðí³ îá’ºêòè ì. Îâðó÷à
(íèí³ – ðàéöåíòð Æèòîìèðñüêî¿ îáë.), ÿê³ â
ñåðåäèí³ Õ²Õ ñò. ñòàíîâèëè êîìïîçèö³éíó
îñíîâó ì³ñòà é ðåïðåçåíòóâàëè éîãî ÿê “ïà-
ìÿòíèêè ðóññêîé äðåâíîñòè” (òàê çàçíà÷åíî
ó âèäàíí³ 1869 ð., ÿêå ì³ñòèòü ë³òîãðàô³÷í³
çîáðàæåííÿ íàéö³êàâ³øèõ, íà äóìêó äîñë³ä-
íèêà, äàâí³õ áóä³âåëü) 1. Öå âèäàííÿ ó âîñü-
ìè âèïóñêàõ ñòàëî ðåçóëüòàòîì íàòóðíîãî
îáñòåæåííÿ ñòàðîâèííèõ ïàì’ÿòîê Âîëèí³,
ïðîâåäåíîãî âîñåíè 1866 ð. ³ñòîðèêîì, òà-
ºìíèì ðàäíèêîì Ï. Áàòþøêîâèì. ³í äîðó-
÷èâ õóäîæíèêîâ³ Ìîñêîâñüêî¿ îðóæåéíî¿ ïà-
ëàòè Ñòðóêîâó, ùî ñóïðîâîäæóâàâ éîãî,
“ñíÿòü âåðíûå èçîáðàæåíèÿ ñ ýòèõ ðàçâà-
ëèí”. Ó ÷åòâåðòîìó âèïóñêó âèäàííÿ ïîäàíî
ñõåìàòè÷íèé ïëàí öåíòðàëüíî¿ ÷àñòèíè
ì. Îâðó÷à 2, äå ïîçíà÷åí³ ìàéæå âñ³ îá’ºêòè,
ïðî ÿê³ éäåòüñÿ.
Ñâ³òëèíà ï³ä àðõ³âíèì ¹ 25 – ̳ñò
Íà ñâ³òëèí³ çîáðàæåíî çàëèøêè äàâí³õ
îïîð ìîñòà ³ç çàêëàäåíèìè ï³çí³øå ïðîõ³äíè-
ìè àðêàìè, ñë³äè ÿêèõ ÷³òêî ïðîñòåæóþòüñÿ, ³
íåäáàëî ïðîðóáàíèì ó ìóðóâàíí³ ç êàìåíþ
ïðîõîäîì òà íåâèãàäëèâîþ äåðåâ’ÿíîþ îãî-
ðîæåþ. Â îïîðàõ ìîñòà òàêîæ ïîì³òí³ çàêëà-
äåí³ ïðÿìîêóòí³ ÷è òî í³ø³, ÷è òî â³êîíöÿ ç àð-
êàòóðíèìè çàìêàìè âãîð³. Ïîøóêè çãàäîê
ïðî ì³ñò â ë³òåðàòóðíèõ äæåðåëàõ íå ïðèíåñ-
ëè î÷³êóâàíèõ ðåçóëüòàò³â. Óò³ì, ³ñòîðèêè ïè-
øóòü, ùî â Õ ñò. “ç ïîÿâîþ êè¿âñüêèõ êíÿç³â â
Äåðåâàõ ñòîëèöåþ Äåðåâñüêî¿ çåìë³... ñòàº
Âðó÷èé (Îâðó÷), íà ð. Íîðèí³. Ñå áóâ êð³ïêèé
çàìîê íà êðóò³é ãîð³, ç äâîõ áîê³â íåïðèñòóï-
íèé, à ç äâîõ ³íüøèõ îáãîðîæåíèé âàëàìè
(òåïåð ëåäâå çíàòè ¿õ); êð³ì òîãî, âåñíîþ ³
âîñåíè ì³ñòî ñòຠíåïðèñòóïíèì ÷åðåç áîëî-
òà íàâêîëî...” 3. Ç îãëÿäó íà öå çàóâàæåííÿ
äóæå ñïîêóñëèâèì º ïðèïóñòèòè, ùî íà ñâ³ò-
ëèí³ – ì³ñò, ÿêèé óïðîäîâæ â³ê³â â³äíîâëþâàâ-
ñÿ íà ì³ñö³ ñàìå òîãî ³ñòîðè÷íîãî ìîñòà, ïå-
ðåêèíóòîãî ÷åðåç ãëèáîêèé ð³â äî âîð³ò â
îáîðîííîìó ìóð³ ôîðòåö³ ì³ñòà, íà ÿêîìó çà-
ãèíóâ êíÿçü Îëåã, â³äñòóïàþ÷è ï³ä íàòèñêîì
â³éñüêà ñâîãî áðàòà êíÿçÿ ßðîïîëêà. Çã³äíî ç
ïåðåêàçàìè, çà íàêàçîì ïåðåìîæöÿ êíÿçÿ
Îëåãà áóëî ïîõîâàíî çà ì³ñüêèì ðîâîì, íå-
ïîäàë³ê â³ä òîãî ìîñòà, ³ íàñèïàíî âåëèêèé
êóðãàí. Öåé êóðãàí ó 1866 ð. áóâ çàìàëüîâà-
íèé õóäîæíèêîì Ñòðóêîâèì ³ ïîçíà÷åíèé ÿê
³ùå ³ñíóþ÷èé íà ñõåìàòè÷íîìó ïëàí³ öåí-
òðàëüíî¿ ÷àñòèíè ì³ñòà 1869 ð. 4
Ñâ³òëèíè ï³ä àðõ³âíèìè ¹ 26, 27 – Êîñòåë
Ïëàíóâàëüíà ôîðìà êîñòåëó, çîáðàæåíî-
ãî íà öèõ ñâ³òëèíàõ, çàô³êñîâàíà íà ñõåìà-
òè÷íîìó ïëàí³ öåíòðàëüíî¿ ÷àñòèíè ì. Îâðó-
÷à 1869 ð. ï³ä íàçâîþ “Ðèìî-êàòîëèöüêèé
êîñòåë” 5. Ó öüîìó æ äæåðåë³ ïîäàíî çàãàëü-
íèé âèä ïàì’ÿòêè (ë³òîãðàô³ÿ ç ìàëþíêà õó-
Ìàð³ÿ Ãîí÷àðåíêî
ÊÎÌÅÍÒÀÐ ÄΠѲÒËÈÍ ÀÐÕ²ÒÅÊÒÓÐÍÈÕ ÎÁ’ªÊҲ ÂÎËÈͲ
Ç ÀÐÕ²ÂÓ ÁÎÐÈÑÀ ÐÅвÕÀ
|