Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка
Детально простежено наукову, педагогічну і громадську діяльність професора О.К. Погорєлка. Показано внесок вченого у становлення і розвиток вищої технічної освіти в Україні. Зроблено аналіз наукової спадщини професора О.К.Погорєлка. Розглядається діяльність вченого на посаді голови міської думи Харк...
Gespeichert in:
| Datum: | 2006 |
|---|---|
| 1. Verfasser: | |
| Format: | Artikel |
| Sprache: | Ukrainian |
| Veröffentlicht: |
Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України
2006
|
| Schriftenreihe: | Наука та наукознавство |
| Schlagworte: | |
| Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/49579 |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Zitieren: | Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка / О.Є. Тверитникова // Наука та наукознавство. — 2006. — № 2. — С. 99-104. — Бібліогр.: 18 назв. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-49579 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-495792013-09-22T03:07:22Z Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка Тверитникова, О.Є. Історія науки і техніки Детально простежено наукову, педагогічну і громадську діяльність професора О.К. Погорєлка. Показано внесок вченого у становлення і розвиток вищої технічної освіти в Україні. Зроблено аналіз наукової спадщини професора О.К.Погорєлка. Розглядається діяльність вченого на посаді голови міської думи Харкова та її значення для розвитку муніципального господарства міста. Детально прослежена научная, педагогическая и общественная деятельность профессора А.К. Погорелко. Показан вклад учёного в становление и развитие высшего технического образования в Украине. Проанализировано научное наследие профессора А.К.Погорелко. Рассматривается деятельность ученого на посту председателя городской думы Харькова и её значение для развития муниципального хозяйства города. The author has a close look at the research, teaching and public activity of Professor O.K.Pogoryelko, shows his contribution as a scientist in building up and developing the higher engineering education in Ukraine. The analysis covers the scientific heritage of Professor O.K. Pogoryelko, and his activities on the position of the head of the city Duma (parlianment) in Kharkov and their significance for the municipal economic development. 2006 Article Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка / О.Є. Тверитникова // Наука та наукознавство. — 2006. — № 2. — С. 99-104. — Бібліогр.: 18 назв. — укр. 0374-3896 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/49579 uk Наука та наукознавство Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Історія науки і техніки Історія науки і техніки |
| spellingShingle |
Історія науки і техніки Історія науки і техніки Тверитникова, О.Є. Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка Наука та наукознавство |
| description |
Детально простежено наукову, педагогічну і громадську діяльність професора О.К. Погорєлка. Показано внесок вченого у становлення і розвиток вищої технічної освіти в Україні. Зроблено аналіз наукової спадщини професора О.К.Погорєлка. Розглядається діяльність вченого на посаді голови міської думи Харкова та її значення для розвитку муніципального господарства міста. |
| format |
Article |
| author |
Тверитникова, О.Є. |
| author_facet |
Тверитникова, О.Є. |
| author_sort |
Тверитникова, О.Є. |
| title |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка |
| title_short |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка |
| title_full |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка |
| title_fullStr |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка |
| title_full_unstemmed |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка |
| title_sort |
науковий доробок і громадська діяльність професора о.к. погорєлка |
| publisher |
Центр досліджень науково-технічного потенціалу та історії науки ім. Г.М. Доброва НАН України |
| publishDate |
2006 |
| topic_facet |
Історія науки і техніки |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/49579 |
| citation_txt |
Науковий доробок і громадська діяльність професора О.К. Погорєлка / О.Є. Тверитникова // Наука та наукознавство. — 2006. — № 2. — С. 99-104. — Бібліогр.: 18 назв. — укр. |
| series |
Наука та наукознавство |
| work_keys_str_mv |
AT tveritnikovaoê naukovijdorobokígromadsʹkadíâlʹnístʹprofesoraokpogorêlka |
| first_indexed |
2025-07-04T10:45:54Z |
| last_indexed |
2025-07-04T10:45:54Z |
| _version_ |
1836712938191192064 |
| fulltext |
²ñòîð³ÿ íà óêè òà òåõí³êè
Î.ª. Òâå ðèò íè êî âà
Íà ó êî âèé äî ðî áîê ³ ãðî ìà äñüêà ä³ÿëüí³ñòü
ïðî ôå ñî ðà Î.Ê. Ïî ãîðºëêà
Äå òàëü íî ïðî ñòå æå íî íà óêî âó, ïå äà ãîã³÷íó ³ ãðî ìà äñüêó ä³ÿëüí³ñòü ïðî ôå ñî ðà
Î.Ê. Ïî ãîðºëêà. Ïî êà çà íî âíå ñîê â÷å íî ãî ó ñòà íîâ ëåí íÿ ³ ðîç âè òîê âè ùî¿ òåõí³÷íî¿
îñâ³òè â Óêðà¿í³. Çðîá ëå íî àíàë³ç íà óêî âî¿ ñïàä ùè íè ïðî ôå ñî ðà Î.Ê.Ïî ãîðºëêà.
Ðîç ãëÿ äàºòüñÿ ä³ÿëüí³ñòü â÷å íî ãî íà ïî ñàä³ ãî ëî âè ì³ñüêî¿ äóìè Õàð êî âà
òà ¿¿ çíà ÷åí íÿ äëÿ ðîç âèò êó ìóí³öè ïàëü íî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà ì³ñòà.
Óêðà¿ íà ó ïî ðå ôîð ìå íèé ïåð³îä áóëà îá -
ëàñ òþ íàéá³ëüø áóð õëè âî ãî ðîç âèò êó ïðî -
ìèñ ëî âîñò³ â Ðîñ³éñüê³é ³ìïåð³¿. Ïðî òÿ ãîì
äðó ãî¿ ïî ëî âè íè Õ²Õ ñò. â³äáó ëî ñÿ ôîð ìó -
âàí íÿ ïî òóæ íèõ ïðî ìèñ ëî âèõ ðà éîí³â ç
öåí òðà ìè â Õàð êîâ³, Êèºâ³, Êà òå ðè íî -
ñëàâ³, Îäåñ³. Âå ëè êå çíà ÷åí íÿ äëÿ åêî -
íîì³÷íî ãî ðîç âèò êó Õàð êî âà ìàëî âè íèê -
íåí íÿ ó Äîí áàñ³ òà íà Êðè âîð³ææ³ ã³ðíè -
÷î äî áóâ íî¿ òà ìå òà ëóð ã³é íî¿ ïðî ìèñ ëî -
âîñò³. Âñå öå çó ìî âè ëî ³í òåí ñèâ íèé ðîç âè -
òîê ïðî ìèñ ëî âîñò³ Õàð êî âà ³ çðîñ òàí íÿ çó -
ñèëü òà â³äïî â³äàëü íî ñò³ ì³ñüêî ãî ñà ìîâ -
ðÿ äó âàí íÿ. Ðîç âè òîê ñà ìî â ðÿ äó âàí íÿ Õàð -
êîâà áóâ ïî êà çî âèì ÿâè ùåì äëÿ óï ðàâ -
ë³ííÿ ì³ñòà ìè òîãî ÷àñó.
Ñå ðåä ïðîâ³äíèõ ä³ÿ÷³â Õàð êî âà, ÿê³
â³ä³ãðà âà ëè ïîì³òíó ðîëü â ñóñï³ëüíî ìó
æèòò³ ì³ñòà, âè äàò íå ì³ñöå íà ëå æèòü ïðî -
ôå ñî ðó Î.Ê. Ïî ãîðºëêó.
²ì’ÿ Îëåê ñàí äðà Êîñ òÿí òè íî âè ÷à Ïî -
ãîðºëêà, íà æàëü, íèí³ ìà ëîâ³äîìå íå
ëèøå øè ðî êî ìó çà ãà ëó, àëå é â÷å íèì.
̳æ òèì íà óêî âî-ïå äà ãîã³÷íà òà ãðî ìà -
äñüêà ä³ÿëüí³ñòü ïðî ôå ñî ðà Î.Ê. Ïî -
ãîðºëêà ïî òðå áóº âñåá³÷íî ãî àíàë³çó, áî
âîíà ìàëà áåç ïî ñå ðåäí³é âïëèâ íà ðîç âè -
òîê ì³ñüêî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà Õàð êî âà òà
ñòà íîâ ëåí íÿ âè ùî¿ åëåê òðî òåõí³÷íî¿
îñâ³òè â Óêðà¿í³.
Îêðå ìèì ñòîð³íêàì ãðî ìà äñüêî¿
ä³ÿëü íîñò³ Î.Ê. Ïî ãîðºëêà ïðè ñâÿ ÷å íî
ïðàö³ [1—8]. Ó öèõ ïðà öÿõ äî ñèòü äîê -
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 2 99
Î.ª. Òâå ðèò íè êî âà
ÍÀÓÊÎÂÈÉ ÄÎÐÎÁÎÊ ² ÃÐÎÌÀÄÑÜÊÀ IJßËÜͲÑÒÜ ÏÐÎÔÅÑÎÐÀ Î.Ê. ÏÎÃÎЪËÊÀ
© Î.ª.Òâå ðèò íè êî âà, 2006
ëàä íî ïî êà çà íî ìóí³öè ïàëü íó ä³ÿëü -
í³ñòü ïðî ôå ñî ðà Î.Ê.Ïî ãîðºëêà, çîê ðå -
ìà éîãî ðî áî òó íà ïî ñàä³ ãî ëî âè ì³ñüêî¿
äóìè. ̳æ òèì íà óêî âà òà ïå äà ãîã³÷íà
ä³ÿëüí³ñòü Î.Ê. Ïî ãîðºëêà â íà çâàí³é
ë³òå ðà òóð³ âèñâ³òëå íà íå äîñ òàò íüî ïî â -
íî. Ïå äà ãîã³÷íèé ñòàæ ïðî ôå ñî ðà
Î.Ê. Ïî ãî ðºëêà ñêëà äàâ 32 ðî êè. Öå
ðîêè âèê ëà äàöü êî¿ ³ íà óêî âî¿ ä³ÿëü íîñò³
â Õàð ê³âñü êî ìó óí³âåð ñè òåò³ òà Õàð ê³â -
ñüêî ìó ïðàê òè÷ íî ìó òåõ íî ëîã³÷íî ìó
³íñòè òóò³ (ÕÏÒ²). Ìå òîþ äà íî¿ ñòàòò³ º
á³ëüø äå òàëü íèé àíàë³ç íà óêî âî-ïå äà -
ãî ã³÷íî¿ ä³ÿëü íîñò³ Î.Ê. Ïî ãîðºëêà â
ÕÏÒ² íà îñíî â³ çà ëó ÷åí íÿ àðõ³âíèõ äî -
êó ìåíò³â, ùî âïåð øå ââî äÿòü ñÿ äî íà -
óêî âî ãî îá³ãó.
ʳëüê³ñòü ïðî ìèñ ëî âèõ ï³äïðèºìñòâ ó
ï³â äåí íî-ñõ³äíî ìó ðåã³îí³ çà îñòàíí³
òðèä öÿòü ðîê³â Õ²Õ ñò. çá³ëüøè ëà ñÿ
óòðè ÷³. Ïðî ìèñ ëîâ³ñòü âè ìà ãà ëà êâà ëi -
ôi êî âà íèõ ñïåö³àë³ñò³â, çäàò íèõ âèði -
øó âà òè ³íæå íåðí³ çà äà÷³. ϳäãî òîâ êà ³í -
æå íåð³â íà òîé ÷àñ ó Ðîñ³éñüêèé ³ìïåð³¿
ïðî âî äè ëàñü ëè øå ó Ñàíêò-Ïå òåð áó ð -
çüêî ìó ïðàê òè÷ íî ìó òåõ íî ëîã³÷íî ìó
³íñòè òóò³. Ç ìå òîþ ïîë³ïøåí íÿ ñòà íî âè -
ùà ç ï³äãî òîâ êè ³íæå íåð íèõ êàäð³â äëÿ
ïðî ìèñ ëî âî ãî êîì ïëåê ñó â 1885 ð. â
Õàð êîâ³ áóëî â³äêðè òî Ïðàê òè÷ íèé òåõ -
íî ëîã³÷íèé ³íñòè òóò. Äè ðåê òî ðîì éîãî
ïðè çíà ÷è ëè ïðî ôå ñî ðà Â.Ë. Êèð ïè ÷î -
âà. Äëÿ ïî ïîâ íåí íÿ ïðî ôå ñî ð ñüêî-âèê -
ëà äàöü êî ãî ñêëà äó êâàë³ô³êî âà íè ìè
ñïå ö³àë³ñòà ìè áóëî çà ïðî øå íî äå ê³ëü êà
äîñâ³ä÷å íèõ ïå äà ãîã³â Õàðê³â ñü êî ãî
óí³âåð ñè òå òó [9, ñ. 23].
5 ñåð ïíÿ 1885 ð. çà ïðî ïî çèö³ºþ
Â.Ë. Êèð ïè ÷î âà ̳í³ñòå ðñòâî íà ðîä íî¿
îñ â³òè ïðè çíà ÷è ëî íà ïî ñà äó çàâ³äó âà ÷à
êà ôåä ðè ô³çèêè ÕÏÒ² Î.Ê. Ïî ãî ðºëêà.
 ³í ñòè òóò³ â³í âèê ëà äàâ ô³çèêó ç íà âàí -
òà æåí íÿì òðè ãî äè íè íà òèæ äåíü íà ìå -
õàí³÷íî ìó â³ää³ëåíí³ òà áóâ îá ðà íèé äî
ñêëà äó ãîñ ïî äàð ÷î ãî ³ áó ä i âåëü íî ãî êî -
ì³òåò³â. Ç 1888 ð. çà ³í³ö³à òè âîþ â÷å íî ãî
â ÕÏÒ² áóâ çà ïðî âàä æå íèé êóðñ ëåêö³é
ç òåî𳿠ìå õà í³÷íî¿ òåï ëî òè — äâ³ ãî äè íè
íà òèæ äåíü [10, ô. 770, îï. 1, îä. çá. 242,
àðê. 15].
Ñòâî ðåí íÿ íà â÷àëü íèõ ëà áî ðà òîð³é ³ îá -
ëàä íàí íÿ ¿õ ñó ÷àñ íè ìè ïðè ëà äà ìè ñòè ìó -
ëþ âà òè ìóòü ïðî âå äåí íÿ íà óêî âèõ äî ñëi -
äæåíü â ³íñòè òóò³. Öå äîá ðå óñâi äîì ëþº
Î.Ê. Ïî ãîðºëêî. Îãëÿ íóâ øè ï³ä ÷àñ â³ä -
ðÿä æåí íÿ â 1885 ð. åëåê òðè÷í³ âèñ òàâ êè â
Ìîñêâ³ òà Ñàíêò-Ïå òåð áóðç³, â³í ³í³ö³þº
ñòâî ðåí íÿ â ÕÏÒ² ô³çè÷ íî ãî êàá³íåòó, à
òà êîæ ìàé ñòåðí³, äå ï³ä éîãî êåð³âíèö òâîì
áóëî âè ãî òîâ ëå íî ô³çè÷ íå îá ëàä íàí íÿ,
íå îáõ³äíå äëÿ íà â÷àëü íî ãî ïðî öå ñó [10,
ô. 770, îï. 1, îä. çá. 17, àðê. 6].
×è òà þ ÷è êóðñ ô³çèêè, ïðî ôå ñîð
Î.Ê. Ïî ãîðºëêî ïå ðå äáà ÷èâ ïðîâ³äíó
ðîëü åëåê òðî òåõí³êè ³ òîìó çíà÷ íå ì³ñ öå
â³í â³äâî äèâ ðîçä³ëàì ô³çèêè, ïî â’ÿ çà -
íèì ³ç çà ñòî ñó âàí íÿì åëåê òðè êè. Óñâi -
äîì ëþ þ ÷è íå îáõ³äí³ñòü ðîç øè ðåí íÿ
êóð ñó çà ãàëü íî¿ ô³çèêè, â³í çà ïðî ïî íó âàâ
ââåñ òè äî íà â÷àëü íî¿ ïðî ãðà ìè äî äàò êî -
âî íîâ³ äèñ öèïë³íè, ñïðÿ ìî âàí³ íà ï³äãî -
òîâ êó ôàõ³âö³â äëÿ åëåê òðîï ðî ìèñ ëî âî ãî
êîì ïëåê ñó. Íà çàñ³äàíí³ íà â÷àëü íî ãî êî -
ì³òåòó ÕÏÒ² éîãî ï³äòðè ìà ëè ïðî ôå ñî ðè
õ³ì³÷ íî ãî â³ää³ëåí íÿ ².Ì. Ïî íî ìàðü îâ,
Â.Î. Ãå ì³ë³àí. Î.Ê. Ïî ãîðºëêîì áóëî
ðîç ðîá ëå íî ïðî ãðà ìó îðãàí³çàö³¿ âèê ëà -
äàí íÿ åëåê òðî òåõí³êè â ³íñòè òóò³, ÿêà
ñêëà äà ëàñü ç òðüîõ áëîê³â:
1) ðîç øè ðåí íÿ êóð ñó çà ãàëü íî¿ ôi çè êè
(äî äà òè ðîçä³ë òåî𳿠ñâ³òëà òà òåî𳿠åëåê -
òðè êè);
2) ââå äåí íÿ åëåê òðî òåõí³÷íèõ äèñ -
öèïë³í, òà êèõ ÿê åëåê òðè÷ íå îñâ³òëåí íÿ,
ïå ðå äà ÷à åëåê òðî å íåð㳿 íà â³ä ñòàíü, ðîç -
ïîä³ë åëåê òðî å íåð㳿, åëåê ò ðî ìå òà ëóðã³ÿ,
òå ëåã ðàô³ÿ ³ òåëåôîí³ÿ;
3) ââå äåí íÿ ïðàê òè÷ íèõ çà íÿòü ç åëåê -
òðî òåõí³êè [10, ô. 770, îï. 1, îä. çá. 97,
àðê. 7,16].
Ó 1889 ð. â÷å íèé çíà õî äèòü ñÿ â òðè âà ëî ìó
íà óêî âî ìó â³äðÿä æåíí³ çà êîð äî íîì. ³í
â³äâ³äó âàâ âèù³ åëåê òðî òåõ í³÷í³ íà â÷àëüí³
çà êëà äè òà åëåê òðî òåõ í³÷ í³ çà âî äè ͳìå÷ -
÷è íè, Ôðàíö³¿, Áåëü 㳿. Éîãî óâà ãó ïðè âåð -
òà þòü îá ëàä íàí íÿ ô³çè÷ íèõ òà åëåê òðî -
òåõí³÷íèõ ëà áî ðà òîð³é, îðãà í³çà ö³ÿ ³ ïðî âå -
äåí íÿ ëà áî ðà òîð íèõ ðîá³ò, íà ïðÿì êè íà -
óêî âèõ äî ñë³äæåíü, à òà êîæ ìå òî äè âèê ëà -
äàí íÿ åëåê òðî òåõí³êè. Î.Ê. Ïî ãî ðºë êî äî -
100 Science and Science of Science, 2006, ¹ 2
Î.ª. Òâå ðèò íè êî âà
ìî âèâ ñÿ ïðî ïðè äáàí íÿ åëåê òðè÷ íî ãî îá -
ëàä íàí íÿ, âèì³ðþ âàëü íèõ ïðè ëàä³â, åëåê -
òðè÷ íèõ ìà øèí äëÿ ðîç øè ðåí íÿ ô³çè÷ íî -
ãî êàá³íåòó òà ñòâî ðåí íÿ åëåê òðî òåõí³÷íî¿
ëà áî ðà òî𳿠â ÕÏÒ² [10, ô. Ð-1682, îï. 2,
ñïð. 242, àðê. 43].
Îçíà éîì ëåí íÿ ç äîñâ³äîì îðãàí³çàö³¿
âè ùî¿ åëåê òðî òåõí³÷íî¿ îñâ³òè â ªâ ðîï³,
à òà êîæ óçà ãàëü íåí íÿ ç³áðà íî ãî ìà òå -
ð³àëó íàä à ëè ìîæ ëèâ³ñòü ó÷å íî ìó ïðè -
ñòó ïè òè äî âèê ëà äàí íÿ íî âèõ äèñ öèïë³í.
Ç 1890 ð. â³í ðîç ïî ÷àâ âèê ëà äà òè òåîð³þ
äè íà ìî ìà øèí ³ òåîð³þ åëåê òðè êè, à ç
1892 ð. — åëåê òðî òåõí³êó íà ÷åò âåð òî ìó
êóðñ³ ìå õàí³÷íî ãî â³ä ä³ëåí íÿ (äâ³ ãî äè íè
íà òèæ äåíü) [10, ô. 770, îï. 2, îä. çáåð.
1533, àðê. 14].
Âëàñ íå ç 1892 ð. åëåê òðî òåõí³êà çà
³í³ö³àòè âîþ Î.Ê. Ïî ãîðºëêà áóëà çà ïðî -
âàä æå íà äî íà â÷àëü íî ãî ïëà íó Õàðê³â -
ñüêî ãî ïðàê òè÷ íî ãî òåõ íî ëîã³÷íî ãî ³í -
ñòè òó òó.
Ðà çîì ç ðåê òî ðîì ³íñòè òó òó Â.Ë. Êèð ïè -
÷î âèì ïðî ôå ñîð Î.Ê. Ïî ãîðºëêî âè ñ òó ïèâ
³í³ö³àòî ðîì ñòâî ðåí íÿ ìå òå î ðî ëîã³÷íî¿
îá ñåð âà òî𳿠â ÕÏÒ². Ðå çóëü òà òè âèì³ðþ -
âàíü ùîä íÿ ïå ðå äà âà ëèñü äî Ñàíêò-Ïå -
òåð áóð ãó ³ Ïà ðè æó [10, ô. Ð-1682, îï. 2, îä.
çá. 240, àðê. 80].
Âàæ ëè âå ì³ñöå â ä³ÿëü íîñò³ â÷å íî ãî çà -
é ìຠðî áî òà â Òî âà ðèñòâ³ äîñë³äíèõ íàóê
ïðè Õàðê³âñüêî ìó óí³âåð ñè òåò³. Ïðî òÿ -
ãîì äâà íàä öÿ òè ðîê³â â³í áóâ â³öå-ãî ëî -
âîþ öüî ãî òî âà ðèñ òâà ³ áðàâ àê òèâ íó
ó÷àñòü â ðÿä³ ç’¿çä³â ðîñ³éñüêèõ ïðè ðî äî -
píàâö³â. Îñîá ëè âó óâà ãó íà óêî âåöü ïðè -
ä³ëÿâ îçíà éîì ëåí íþ íà óêî âî¿ ãðî ìà äñü -
êîñò³ ç³ çäî áóò êà ìè ô³çè÷ íî¿ íà óêè Çà õ³ä -
íî¿ ªâðî ïè. Ñâî¿ äî ïîâ³ä³ Î.Ê. Ïî ãî -
ðºëêî ïðè ñâÿ ÷ó âàâ íà óêî âî ìó äî ðîá êó
Ó. Êðóê ñà, Ï.Ñ. Ëàïëàñà, Ã.Ô. Ãåðöà,
Ì. Ôà ðà äåÿ òîùî [1, ñ. 11].
Òðè âà ëèé ÷àñ â÷å íèé ïðà öþ âàâ ç «íå -
çíà éî ìè ìè» ïðî ìå íÿ ìè ùå äî îôi ö³é -
íî ãî ¿õ â³äêðèò òÿ Ðåí òãå íîì. ×è òà þ ÷è
ëåêö³¿ ó ÕÏÒ², Î.Ê. Ïî ãî ðºëêî ïðî âî -
äèâ äå ìî íñòðàö³¿ öüî ãî ÿâè ùà äëÿ ñòó -
äåíò³â. Â÷å íèé âèñ òó ïèâ ç äî ïîâ³ääþ ó
Õàðê³â ñüêî ìó ìå äè÷ íî ìó òî âà ðèñòâ³, äå
âïåð øå äîâ³â ïðè êëàä íå çíà ÷åí íÿ íî âî -
ãî ÿâè ùà äëÿ ìå äè öè íè, òîá òî çà ñòî -
ñó âàí íÿ ðåí òãåí³âñüêî ãî âèï ðîì³íþ -
âàí íÿ äëÿ ä³àã íîñ òè êè çà õâî ðþ âàíü.
Öÿ äî ïîâ³äü ìàëà çíà÷ íèé ðå çî íàíñ â
ì³ñò³. Äî â÷å íî ãî ïî ÷à ëè ïðè âî çè òè
õâî ðèõ ç ìå òîþ îò ðè ìà òè ðåí ò ãå í³â -
ñüê³ çí³ìêè [11].
Íàï ðèê³íö³ Õ²Õ — íà ïî ÷àò êó ÕÕ ñò.
íà óêîâ³ òî âà ðèñ òâà ñòà ëè îäí³ºþ ç
âïëè âî âèõ ôîðì îðãàí³çàö³¿ íà óêî âî¿
ä³ÿëü íîñò³. Íà òîé ÷àñ Õàðê³â ùå íå
áóâ ïðîâ³äíèì íà óêî âèì öåí òðîì â ãà -
ëóç³ ô³çèêè. Àëå â Õàðê³âñüêî ìó
óí³âåð ñè òåò³ òà Ïðàê òè÷ íî ìó òåõ íî -
ëîã³÷íî ìó ³íñòè òóò³ â÷åí³-îäè íà êè âæå
ðîç ãîð òà ëè äî ñëi äæåí íÿ, ÿê³ ñòà ëè áà -
çîþ äëÿ îðãàí³çàö³¿ íà óêî âî¿ ðî áî òè ó
20—30-õ ðî êàõ ÕÕ ñò. Òîá òî íà øëÿ õó
äî ôîð ìó âàí íÿ íà óêî âèõ øê³ë òî âà -
ðèñ òâà ìàëè âàæ ëè âå çíà ÷åí íÿ ÿê
ïðîì³æí³ ôîðìè îðãàí³çàö³¿ íàóêîâîãî
æèòòÿ [2, ñ. 93].
Îòæå, ïë³äíó ä³ÿëüí³ñòü Î.Ê Ïî -
ãîðºëêà â òî âà ðèñòâ³, éîãî ïóáë³÷í³
ëåêö³¿, ó÷àñòü ó ç’¿çäàõ âàð òî ââà æà òè
âàæ ëè âèì êðî êîì äî ïî ïó ëÿ ðè çàö³¿
íà óêî âèõ çíàíü, äî ñòâî ðåí íÿ áàçè äëÿ
ôîð ìó âàí íÿ â ïîä àëüø³ ðîêè íà óêî âî¿
øêî ëè õàðê³âñüêèõ ô³çèê³â.
Àíàë³çó þ ÷è íà óêî âèé äî ðî áîê ïðî -
ôå ñî ðà Î.Ê. Ïî ãîðºëêà, ìîæ íà ïî äi -
ëè òè éîãî ïðàö³ íà òàê³ ãðóïè.
Ïåð øà ãðó ïà öå òå î ðå òè÷í³ ïðàö³
â÷å íî ãî ç ð³çíî ìàí³òíèõ ïðî áëåì ì³ñü -
êî ãî ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ ³ ãîñ ïî äà ðñò âà
ì³ñòà. Âîíà âêëþ ÷ຠäåâ ’ÿòü îñíîâ íèõ
ïðàöü ³ ðÿä ïóáë³êàö³é â ãà çå òàõ ï³ä
ïñåâ äîí³ìîì [3, ñ. 133].
Ðî áî òè â÷å íî ãî ç îêðå ìèõ ïè òàíü
ì³ñü êî ãî áëà ãî óñ òðîþ ñïè ðà ëè ñÿ íà äî -
ñâ³ä ì³ñò Çàõ³äíî¿ ªâðî ïè. Àíàë³çó þ ÷è
äî ñâ³ä ãîñ ïî äà ðñòâà çàõ³äíîºâðî ïå é -
ñüêèõ ì³ñò, Î.Ê. Ïî ãîðºëêî âïåâ íå íî
äîâ³â íå îáõ³ä í³ñòü çä³éñíåí íÿ â Õàð êîâ³
òà êèõ âàæ ëè âèõ ïðî åêò³â, ÿê áóä³âíèö -
òâî ë³êà ðåíü, åëåê òðî îñâ³òëåí íÿ, òðàì -
âàþ, âî äî ï ðî âî äó, êà íàë³çàö³¿, êðè òèõ
ðèíê³â òîùî [4].
Äî ö³º¿ ãðó ïè âàð òî â³äíåñ òè çà ïî ÷àò -
êî âà íèé Î.Ê. Ïî ãîðºëêîì ÷à ñî ïèñ «Âi -
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 2 101
ÍÀÓÊÎÂÈÉ ÄÎÐÎÁÎÊ ² ÃÐÎÌÀÄÑÜÊÀ IJßËÜͲÑÒÜ ÏÐÎÔÅÑÎÐÀ Î.Ê. ÏÎÃÎЪËÊÀ
äî ìîñò³ Õàðê³âñüêî¿ Ì³ñüêî¿ Äóìè»,
ÿêèé ìàâ âàæ ëè âå çíà ÷åí íÿ äëÿ ðî áî òè
ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ. Íà ñòîð³íêàõ ÷à ñî ïè ñó
âìi ùó âà ëèñü ïðî òî êî ëè çàñ³äàíü äóìè,
ùî ì³ñÿ÷í³ çâ³òè ä³ÿëü íîñò³ ñà ìîâ ðÿ äó -
âàí íÿ, ïðî åê òè äî ïîâ³äåé ³ ð³øåíü, ïî -
òî÷ íà ³íôîð ìàö³ÿ, îô³ö³éí³ äî êó ìåí òè
äóìè, àíàë³òè÷í³ ñòàòò³ ñïåö³àë³ñò³â ³
ãðî ìà äñüêèõ ä³ÿ÷³â ç ïðî áëåì ì³ñüêî ãî
ãîñ ïî äà ðñòâà. ²ñíó âàí íÿ öüî ãî âè äàí íÿ
ñïðè ÿ ëî ðå òåëüí³é ðîç ðîáö³ ïðî ãðà ìè
ì³ñüêèõ ðå ôîðì, êîí òðî ëþ çà ¿¿ ðåà -
ë³çàö³ºþ [5].
Áåç ïå ðå÷ íî, ö³ ïðàö³ ìà þòü íå ëèøå
òå î ðå òè÷ íå, àëå é ïðàê òè÷ íå òà ³ñòî -
ðè÷ íå çíà ÷åí íÿ äëÿ ðîç âèò êó ìóí³öè -
ïàëü íî ãî ãîñïîäàðñòâà.
Äðó ãà ãðó ïà ì³ñòèòü ðî áî òè â÷å íî ãî íà
çäî áóò òÿ íà óêî âî ãî ñòó ïå íÿ ³ ïî íàä äå -
ñÿ òè ïðàöü ³ ïóáë³êàö³é, ïðè ñâÿ ÷å íèõ
ïè òàí íÿì ðîç âèò êó åëåê òðè êè òà îïòè -
êè, à òà êîæ 28 íà óêî âèõ äî ïîâ³äåé ³ ðå -
ôå ðàò³â äëÿ Ô³çèêî-õ³ì³÷íî ãî òî âà ðèñ -
òâà äîñë³ä íèõ íàóê ïðè Õàðê³âñüêî ìó
óí³âåð ñè òåò³ [6].
Íà ó êî âè ìè äîñë³äæåí íÿ ìè â öà ðèí³
òå î ðå òè÷ íî¿ ô³çèêè Î.Ê. Ïî ãîðºëêî ïî -
÷àâ çà é ìà òè ñÿ ï³ä êåð³âíèö òâîì ïðî ôå -
ñî ðà Õàðê³âñüêî ãî óí³âåð ñè òå òó ³ ãðî ìà -
äñüêî ãî ä³ÿ÷à Î.Ï. Øèì êî âà, ÿêèé ìàâ
âå ëè êèé âïëèâ íà ôîð ìó âàí íÿ îñî áèñ -
òîñò³ ìàé áóò íüî ãî âèê ëà äà ÷à òà ãî ëî âè
ì³ñüêî¿ äóìè. Íà òîé ÷àñ ó ì³ñüêî ìó ñà -
ìîâ ðÿ äó âàíí³ ïðà öþ âà ëî áà ãà òî ïðî ôå -
ñîð³â óí³âåð ñè òå òó. Ñå ðåä íèõ Ä.². Áà -
ãàë³é, Ì.Ô. Ñóì öîâ, ª.Ñ. Ãîð䳺íêî,
².Ê. Çà ðóá³í òîùî. Ñóì³ñ íà ðî áî òà,
ñï³ëü í³ ïî ãëÿ äè ³ ñï³ëêó âàí íÿ ñïðè ÿ ëè
ðîç øè ðåí íþ ³íòå ðåñ³â Î.Ê. Ïî ãî ðºëêà
[8, ñ. 38].
Äëÿ ï³äâè ùåí íÿ íà óêî âî ãî ð³âíÿ ó
1878 ð. Î.Ê. Ïî ãîðºëêî â³ä’¿õàâ ó â³äðÿä -
æåí íÿ äî ͳìå÷ ÷è íè, äå ïðà öþ âàâ ï³ä
êåð³â íèö ò âîì Ã. Ãå ëüìãîëü öà, à òà êîæ
í³ìåöü êî ãî â÷å íî ãî ë³êàðÿ Ã. Êâ³íêå íàä
ïè òàí íÿ ìè äå ôîð ìàö³¿ òâåð äî ãî ò³ëà ï³ä
âïëè âîì åëåê òðè÷ íèõ òèñê³â. Íà ó êîâ³
ðîç ðîá êè Î.Ê. Ïî ãîðºëêà áóëè íàä ðó êî -
âàí³ ó â³äî ìî ìó íà òîé ÷àñ âè äàíí³ ç
ô³çèêè òà õ³ì³¿, çà ïî ÷àò êî âà íî ìó í³ìåöü -
êèì ô³çè êîì ².Ê. Ïîã ãåí äîð ôîì, «Àí íà -
ëè» ³ âèê ëè êà ëè çíà÷ íèé ³íòå ðåñ íà óêîâö³â
ªâðî ïè [7, ñ. 66].
Äî òðåòü î¿ ãðó ïè ìîæ íà â³äíåñ òè ï³ä ðó÷ -
íè êè ç òåî𳿠åëåê òðè êè, åëåê òðî òåõ í³êè,
çà ãàëü íî¿ ô³çèêè. Ó 1902 ð. Î.Ê. Ïî ãî -
ðºëêî óçà ãàëü íèâ ñâ³é ëåêö³éíèé äî ñâ³ä â
àâ òî ðñüêî ìó ï³äðó÷ íè êó «Åëåê ò ðî òåõ -
í³êà», ÿêèé â³äð³çíÿâ ñÿ ïðî ñòî òîþ, ÷³ò ê³ñ -
òþ òà ïîñë³äîâí³ñòþ âèê ëà äå íî ãî ìà òåð³à -
ëó. Íà òîé ÷àñ âæå ³ñíó âà ëè ï³äðó÷ íè êè ç
åëåê òðî òåõí³êè Ì.Í. Êëî áó êî âà (1893—
1894 ðîê³â âè äàí íÿ) ³ Ï.Ï. Êîï íÿºâà (1900
ðîêó âè äàí íÿ). Àëå íà â÷àëü íî¿ ë³òå ðà òó ðè
äëÿ ñòó äåíò³â áóëî çà ìà ëî, òîìó ïî ÿ âà
êíè ãè Î.Ê. Ïî ãîðºëêà áóëà â÷àñ íîþ [12].
Îö³íþ þ ÷è íà óêî âèé äî ðî áîê Î.Ê. Ïî -
ãîðºëêà, ñë³ä â³äçíà ÷è òè âè ñî êèé íà óêî -
âî-òå î ðå òè÷ íèé ð³âåíü éîãî ïðàöü. Âèç -
íà÷ íîþ îçíà êîþ íà óêî âî¿ ñïàä ùè íè â÷å -
íî ãî º àê òó àëü íèé õà ðàê òåð. Íà ñàì ïå ðåä
öå ñòî ñó âà ëî ñÿ ïè òàíü ìóíi öè ïàëü íî ãî
ãîñ ïî äà ðñòâà.
Áà ãà òî óâà ãè Î.Ê. Ïî ãîðºëêî ïðè ä³ëÿâ
ñïðàâ³ íà ðîä íî¿ îñâ³òè. Ó ëèïí³ 1897 ð.
éîãî îá ðà ëè ãî ëî âîþ ïå äà ãîã³÷íî¿ ðàäè
Õàðê³âñüêî¿ æ³íî ÷î¿ ã³ì íà糿 Ä.Ä. Îáî ëå -
íñüêî¿, äå â³í âèê ëà äàâ êóðñ ëåêö³é ³ç çà -
ãàëü íî¿ ô³çèêè. À â 1899 ð. Î.Ê. Ïî -
ãîðºëêî ñòຠãî ëî âîþ ðà äè Õàðê³âñüêî ãî
ì³ñüêî ãî ðåì³ñíè ÷î ãî ó÷è ëè ùà [10, ô.
770, îï. 2, îä. çá. 1533, àðê. 7—22].
̳ñüêå ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ ñïðè ÿ ëî ðîç -
âèò êó ïðî ôåñ³éíèõ ó÷è ëèù, àëå çà ãàëü -
íî îñâ³òí³ øêî ëè çà ëè øà ëèñü áåç óâà ãè
ãðî ìà äñüêèõ ä³ÿ÷³â. Ç ïî ÿ âîþ â ì³ñüê³é
äóì³ Î.Ê. Ïî ãîðºëêà ðî áî òà ç öüî ãî ïè -
òàí íÿ àê òèâ³çó âà ëàñü. Çàâ äÿ êè çó ñèë ëÿì
ì³ñüêî ãî ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ âäà ëîñü äî ñÿã -
òè ïåâ íèõ çðó øåíü ó ðîç øè ðåíí³ ìóí³öè -
ïàëü íî¿ ìå ðåæ³ ïî ÷àò êî âî¿ îñâ³òè. Ïðî -
òÿ ãîì 1894—1913 ðð. ê³ëüê³ñòü ïî ÷àò êî -
âèõ ó÷è ëèù çðîñ ëà ç 8 äî 36. Çàâ äÿ êè
ð³øó ÷îñò³ òà íà ïî ëåã ëè âîñò³ â÷å íî ãî ç
1910 ð. ïî ÷à ëà çä³é ñíþ âà òèñü ìàñ øòàá íà
ïðî ãðà ìà, ðîç ðà õî âà íà íà äåñÿòü ðîê³â,
çà ïðî âàä æåí íÿ çàãàëüíî¿ ïî÷àòêîâî¿ îñ -
â³òè ä³òåé [13, ñ. 15].
Íà ó êî âî-ïå äà ãîã³÷íà ðî áî òà ïðî ôå ñî -
ðà Î.Ê. Ïî ãîðºëêà áóëà ò³ñíî ïî â’ÿ çà íà ç
102 Science and Science of Science, 2006, ¹ 2
Î.ª. Òâå ðèò íè êî âà
ãðî ìà äñüêîþ ä³ÿëüí³ñòþ. Ó 1900 ð. íà ó -
êîâ öÿ îá ðà íî Õàðê³âñüêèì ãî ëî âîþ. Íà
ö³é ïî ñàä³ â³í ïå ðå áó âàâ äâà íàä öÿòü
ðîê³â. Çà öåé ÷àñ çà ³í³ö³àòè âîþ ïðî ôå ñî -
ðà Î.Ê. Ïî ãîðºëêà áóëà ðåàë³çî âà íà
çíà÷ íà ê³ëüê³ñòü ïðî åêò³â ç óäîñ êî íà ëåí -
íÿ ì³ñüêî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà. Ìîæíà ïå -
ðåë³÷èòè äåÿê³ ç íèõ:
v â³äêðèò òÿ õó äîæ íüî ãî ó÷è ëè ùà, Ìè êî ë à -
¿â ñüêî¿ ë³êàðí³, î÷íî¿ ë³êàðí³, âè ùèõ æ³íî -
÷èõ êóðñ³â, ïî ÷àò êî âèõ ó÷è ëèù;
v áóä³âíèö òâî âî äîï ðî âî äó, ÿêå ïî ÷à ëî ñÿ
â 1879 ð., àëå ëèøå çà âäÿ êè íà ïî ëåã ëè -
âîñò³ Î.Ê.Ïî ãîðºëêà ïåðø³ 12 âî -
äîçá³ðíèõ áó äîê çà ïðà öþ âà ëè â 1904 ð. ³
áóëî ðîç ðîá ëå íî ïðî åêò ì³ñü êî¿ êà -
íàë³çàö³¿;
v áóä³âíèö òâî ñïî ðóä, ÿê³ ìàëè âàæ ëè âå
çíà ÷åí íÿ äëÿ ì³ñüêî ãî ãîñ ïî äà ðñòâà.
Ñå ðåä íèõ íîâ³ ïðèì³ùåí íÿ ì³ñü êî ãî
áàí êó, ëîì áàð äó, õó äîæ íüî ãî ó÷è ëè ùà,
êðè òî ãî ðèí êó;
v âñòà íîâ ëåí íÿ ïàì ’ÿò íèê³â Î.Ñ. Ïóø -
ê³íó òà Ì.Â. Ãî ãî ëþ;
v â³äêðèò òÿ òðàì âàé íî ãî ðóõó [3, ñ. 7].
³äî ìèé íà óêîâ³é ãðî ìà äñüêîñò³ ÿê
ô³çèê-òå î ðå òèê Î.Ê. Ïî ãîðºëêî âàæ ëè âå
ì³ñöå â³äâî äèâ çà ñòî ñó âàí íþ ïðè êëàä íèõ
äî ñÿã íåíü ô³çèêè, îñîá ëè âî äëÿ ðîç âèò -
êó ãîñ ïî äà ðñòâà ì³ñòà. Ïðè âåð íóâ øè äî
ñåáå óâà ãó ÿê äî äîñâ³ä÷å íî ãî ôàõ³âöÿ â
íîâ³é ãà ëóç³ — åëåê òðî òåõí³ö³, Î.Ê. Ïî -
ãîðºëêî áóâ ïðè çíà ÷å íèé ãî ëî âîþ êî -
ì³ñ³¿ ç åëåê òðè÷ íî ãî îñâ³òëåí íÿ ì³ñòà.
³í ïðà öþ âàâ íà ö³é ïî ñàä³ òðè ðîêè ³
çðî áèâ çíà÷ íèé âíå ñîê ó ïî ÿ âó åëåê ò -
ðè÷ íî ãî îñâ³òëåí íÿ âó ëèöü ì³ñòà òà áó -
ä³â íèö ò âî åëåê òðîñ òàíö³¿. Åëåê òðè÷ íå
îñâ³ò ëåí íÿ ïî ÷à ëî ôóíêö³îíó âà òè â 1895
ð., à Õàðê³â áóâ îäíèì ç ïåð øèõ ì³ñò Ðî -
ñ³éñüêî¿ ³ìïåð³¿, äå íèì êî ðèñ òó âà ëèñü. Ó
1897 ð. ïî ÷à ëà ïðà öþ âà òè ì³ñü êà åëåê ò -
ðîñ òàíö³ÿ — îäèí ç ïåðøèõ ïðîåêò³â
íàóêîâöÿ [14, ñ. 165].
Ó 1902 ð. Î. Ê. Ïî ãîðºëêî çâ³ëüíèâ ñÿ ç
ÕÒ², àëå ï³äòðè ìó âàâ ò³ñíèé çâ’ÿ çîê ç êî -
ëå ãà ìè, çà ïðî øó þ ÷è âèê ëà äà÷³â ³í ñòè òó -
òó äî ó÷àñò³ â ì³ñüêèõ ïðî åê òàõ. Âæå íà
ïî ÷àò êó ÕÕ ñò. âè íè êຠíå îá õ³äí³ñòü äî -
êîð³í íî ãî óäîñ êî íà ëåí íÿ åëåê ò ðî ïîñ òà -
÷àí íÿ Õàð êî âà. Ïî ÿ âà òðàì âàþ, ð³ñò
ïðî ìèñ ëî âèõ ï³äïðèºìñòâ ïî òðå áó âà -
ëè ïå ðå áó äî âè öåí òðàëü íî¿ åëåê òðî -
còàíö³¿ ì³ñòà. Áóä³âíèö òâî àíà ëîã³÷íèõ
ñòàíö³é â Ìîñêâ³, Ñàíêò-Ïå òåð áóðç³ òà
Êèºâ³ áóëî ïå ðå äà íî çà êîð äîí íèì
ô³ð ìàì. Õàð ê³â ñüêà ì³ñüêà äóìà çà
ïðî ïî çèö³ºþ Î.Ê. Ïî ãîðºëêà ïðè é ìàº
ð³øåí íÿ ïðî áóä³âíèö òâî ì³ñüêî¿ åëåê -
òðè÷ íî¿ ñòàí ö³¿ áåç çà ëó ÷åí íÿ ³íî çåì -
íèõ êîí öåñ³î íå ð³â. Àâòîðîì ïðî åê òó
ñòàâ êè¿âñüêèé ïðî ôå ñîð Ì.À. Àð -
òåì’ºâ. Äëÿ êîí ñóëü òàö³é áó ëî çà ïðî -
øå íî ïðî ôå ñî ðà Õàðê³âñüêî ãî òåõ íî -
ëîã³÷ íî ãî ³íñòè òó òó Ï.Ï. Êîï íÿºâà, â
ÿêî ãî âæå áóâ äîñâ³ä ïðî åê òó âàí íÿ òà
áóä³âíèö òâà åëåê òðîñ òàíö³¿ ³í ñòè òó òó.
Åêñïåð òè çó òà òåõ í³÷ íèé âèñ íî âîê
ïðî åê òó ïðî âî äè ëè Ï.Ï. Êîï íÿºâ ³
ïðî ôå ñîð Ñàíêò-Ïå òåð áóð çüêî ãî åëåê -
òðî òåõí³÷íî ãî ³íñòè òó òó Ï.Ä. Âîé íà -
ðî âñüêèé [15, ñ. 33].
Âàæ ëè âèì ïðî åê òîì äëÿ ì³ñòà ñòàº
áóä³âíèö òâî ïåð øî¿ ë³í³¿ òðàì âàþ,
ñïðÿ ìî âà íî¿ â çà âîäñüê³ ðà éî íè. Âðà -
õî âó þ ÷è çðîñ òà þ ÷ó ïðî ìèñ ëîâ³ñòü ³
òîðã³âëþ, ïðî áëå ìà òðàíñ ïîð òó ìàëà
ïåð øî ðÿä íå çíà ÷åí íÿ. Ó ì³ñò³ íà òîé
÷àñ áóëà êîí êà, ÿêó ï³äòðè ìó âà ëî
Áåëü ã³éñüêå òî âà ðèñ òâî ì³ñüêèõ ê³ííèõ
çàë³çíè÷ íèõ øëÿõ³â. Öåé êîí òðàêò íå -
ãà òèâ íî âïëè âàâ íà ðîç ïîâ ñþä æåí íÿ
òðàì âàé íî ãî òðàíñ ïîð òó â ì³ñò³.
̳ñüêå ñà ìîâ ðÿ äó âàí íÿ, î÷î ëþ âà íå
Î.Ê. Ïî ãîðºëêîì, ðîç ãëÿ íó ëî ïè òàí íÿ
âè êó ïó êîí êè. Àëå óìî âè êîí òðàê òó íå
çà äî âîëü íè ëè ì³ñòî ³ çà ïðî ïî çèö³ºþ
â÷å íî ãî ïî ÷à ëî ñÿ áóä³âíèö òâî òðàì -
âàþ â Õàð êîâ³, â³ääàíå â³ò÷èçíÿíèì
ôàõ³âöÿì. Ó 1906 ð. â Õàðêîâ³ â³ä êðèâ -
ñÿ òðàì âàé íèé ðóõ [16, ñ. 97].
Î.Ê. Ïî ãîðºëêî â³äñòî þ âàâ íå îáõ³ä -
í³ñòü ïîä àëü øî ãî ðîç âèò êó òðàì âàé íî¿
ìå ðåæ³ â ì³ñò³. Ïðî òÿ ãîì 1909—1914
ðð. â Õàð êîâ³ áóëî çáó äî âà íî ø³ñòü
òðàì âàé íèõ ìàð øðóò³â. Äî ðåàë³çàö³¿
öüî ãî ïðî åê òó Î.Ê. Ïî ãîðºëêî çà ïðî -
ñèâ ïðî ôå ñî ðà Ï.Ï. Êîï íÿºâà, ÿêèé
ðîç ïî ÷àâ íà óêîâ³ äîñë³äæåí íÿ ó öüî ìó
íà ïðÿì êó â ÕÒ². Ùå äî ñïðî áè îôi -
Íà ó êà òà íà óêîç íà âñòâî, 2006, ¹ 2 103
ÍÀÓÊÎÂÈÉ ÄÎÐÎÁÎÊ ² ÃÐÎÌÀÄÑÜÊÀ IJßËÜͲÑÒÜ ÏÐÎÔÅÑÎÐÀ Î.Ê. ÏÎÃÎЪËÊÀ
ö³éíî ãî âè êó ïó êîí êè â³í ðàç îì ç³
ñâî¿ ìè ó÷íÿ ìè çà ïðî ïî íó âà ëè ´ðóí -
òîâ íî ðîç ðîá ëå íèé ïðî åêò åëåê òðè÷ -
íî ãî ì³ñüêî ãî òðàì âàþ. Çàï ðî ïî íî âàí³
Ï.Ï. Êîï íÿºâèì ãðà ô³÷íèé ³ àíà ëi -
òè÷ íèé ìå òî äè îá ÷èñ ëåíü áóëè âïð î -
âàä æåí³ íà ä³þ÷³é òðàì âàéí³é ë³í³¿ ó
Õàð êîâ³ é ìàëè âå ëè êå çíà ÷åí íÿ äëÿ
ðîç âèò êó òÿ ãî âèõ ðîç ðà õóíê³â [17, 18].
Îòæå, àíàë³çó þ ÷è ãðî ìà äñüêó, íà -
óêî âó òà ïå äà ãîã³÷íó ä³ÿëüí³ñòü ïðî ôå -
ñî ðà Î.Ê. Ïî ãîðºëêà, ìîæ íà çðî áè òè
íà ñòóïí³ âèñ íîâ êè:
v â³í çðî áèâ çíà÷ íèé âíå ñîê â ñòà íîâ ëåí -
íÿ ìà òåð³àëü íî-òåõí³÷íî¿ áàçè ÕÏÒ²,
ïðà öþ þ ÷è áà ãà òî ðîê³â ó ñêëàä³ ãîñ ïî -
äàð ÷î ãî òà áóä³âåëü íî ãî êîì³òåò³â ³í -
ñòè òó òó;
v Î.Ê. Ïî ãîðºëêî — îäèí ç îðãàí³çà òîð³â
âè ùî¿ òåõí³÷íî¿ îñâ³òè íà Óêðà¿í³;
v ïë³äíà ä³ÿëüí³ñòü â÷å íî ãî â íà óêî âî ìó
òî âà ðèñòâ³ ïðè Õàðê³âñüêî ìó óí³âåð ñè -
òåò³, áå çó ìîâ íî, ìàëà âïëèâ íà ñòâî ðåí -
íÿ ôóí äà ìåí òó äëÿ ôîð ìó âàí íÿ íà óêî âî¿
øêî ëè õàðê³âñüêèõ ô³çèê³â ó ï³çí³ø³ ðîêè;
v âèê ëà äàöü êà ðî áî òà íà óêîâ öÿ â ÕÏÒ²
ñòâî ðè ëà áàçó äëÿ ïîä àëü øî ãî ðîç âèò êó
åëåê òðî òåõí³÷íî¿ îñâ³òè â Óêðà¿í³;
v ãðîìà äñüêà ä³ÿëüí³ñòü ïðî ôå ñî ðà Î.Ê. Ïî -
ãîðºëêà íà ïî ñàä³ ãî ëî âè ì³ñüêî¿ äóìè Õàð -
êî âà ìàëà âå ëè êå çíà ÷åí íÿ äëÿ ðîç âèò êó
ãîñ ïî äà ðñòâà ì³ñòà.
1. ×îð íèé Ä.Ì. Õàðê³â ïî ÷àò êó ÕÕ ñò.: ³ñòîð³ÿ ì³ñòà, äîë³ ëþ äåé. — Õàðê³â, 1995. — 118 ñ.
2. Áºñîâ Ë.Ì., Æîðí³ê Í.²., Çâîí êî âà Ã.Ë. Íà ó êîâ³ øêî ëè ÍÒÓ «Õϲ» : ³ñòîð³êî-ìå òî äî ëîã³÷í³ àñ ïåê òè
// Äîñë³äæåí íÿ ç ³ñòî𳿠òåõí³êè: Çá. íàóê. ïð. / Çà ðåä. Ë.Î. Ãð³ôô³íà. —Ê: ²ÂÖ «Âèä-âî «Ïîë³òåõí³ê»,
— 2003. — Âèï. 2. — Ñ. 93—99.
3. Ãî ëîâ êî À.Í., ßðìûø À.Í. Ñäå ëàë, ÷òî ìîã.. Õàðü êîâ ñêèé ãî ëî âà Ïî ãî ðåë êî Àëåêñàíäð Êîí ñòàí òè -
íî âè÷: Ìî íîã ðà ôèÿ. —Õàðüêîâ: Îñíî âà, 1996. — 129 ñ.
4. Ïî ãî ðåë êî Î.Ê. Ðàçú ÿñ íå íèå Õàðü êîâ ñêîé äóìû ãî ðîä ñêî ãî ãî ëî âû ïî ïî âî äó íà ðå êà íèé íà ãî ðîä -
ñêîå óïðàâ ëå íèå, âû ñêà çàí íûõ â Õàðü êîâ ñêèõ ãó áå ðíñêèõ íî âî ñòÿõ. — Õàðü êîâ, 1903. — 72 ñ.
5. Ïî ïîâ Â. Àëåêñàíäð Êîí ñòàí òè íî âè÷ Ïî ãî ðåë êî — «ïåð âûé ãðàæ äà íèí ãî ðî äà» // Ìåä³ïîë³ñ. —
1998. — ¹ 1. — Ñ. 102—105.
6. Àäðåàñîâ Ë.Ì. Äå ÿ òåëü íîñòü ôè çè êî-õè ìè ÷åñ êî ãî îá ùåñ òâà ïðè Õàðü êîâ ñêîì óíè âåð ñè òå òå // Èç
èñ òî ðèè îò å ÷åñ òâåí íîé õè ìèè: Ðîëü ó÷¸íûõ Õàðü êîâ ñêî ãî óíè âå ñè òå òà â ðàç âè òèè õè ìè ÷åñ êîé íà óêè.
— Õàðü êîâ, 1952. — Ñ. 250—280.
7. Âî ãëà âå ãî ðî äà. Ðó êî âî äè òå ëè õàðü êîâ ñêî ãî ãî ðîä ñêî ãî ñà ìî óï ðàâ ëå íèÿ / À.Í.ßðìûø, À.Í.Ãî -
ëîâ êî, Ë.Ï.Äîá ðå ëÿ, Â.Â.Ïè êè íà. — Õàðü êîâ, 1998. —156 ñ.
8. Ñóì öîâ Í.Ô. À.Ê. Ïî ãî ðåë êî. — Õàðü êîâ, 1913.
9. Ñïðà âî÷ íàÿ êíè ãà. Õàðü êîâ. — Õàðü êîâ, 1957.
10. Äåð æàâ íèé àðõ³â Õàðê³âñüêî¿ îá ëàñò³.
11. Ôîí äè ³ñòî ðè÷ íî ãî ìó çåþ ÍÒÓ «Õϲ». Ñïî ãà äè Â. Î. Ïî ãîðºëêî.
12. Ïî ãî ðåë êî Î.Ê. Ýëåê òðî òåõ íè êà. — Õàðü êîâ, 1902.
13. Ãî ëîâ êî À.Í. Õàðü êîâ ñêîå ãî ðîä ñêîå ñà ìî óï ðàâ ëå íèå â 1893—1917 ãî äàõ: Àâòîðåô. äèñ... êàíä. èñò.
íàóê / ÕÃÓ.— Õàðü êîâ, 1997. — 18 ñ.
14. Àíòîíîâ À.Ë., Ìàñ ëèé ÷óê Â.Ë., Ïà ðà ìî íîâ À.Ô. Èñòî ðèÿ õàðü êîâ ñêî ãî ãî ðîä ñêî ãî ñà ìî óï ðàâ ëå íèÿ
1654—1917 ãîäà. — Õàðü êîâ, 2004.
15. Êà ìå íå âà Â.À. Ïà âåë Ïåò ðî âè÷ Êîï íÿ åâ. — Ì.; Ë.: Ãîñý íåð ãî èç äàò, 1959.
16. Ïî ïîâ Â. Àëåêñàíäð Êîí ñòàí òè íî âè÷ Ïî ãî ðåë êî — «ïåð âûé ãðàæ äà íèí ãî ðî äà» // Ìåä³ïîë³ñ. —
1997. — ¹ 1. — Ñ. 96—97.
17. Êîï íÿ åâ Ï.Ï. Ãðà ôè ÷åñ êèé ðàñ÷¸ò òðàì âàé íîé òÿãè // Ýëåê òðè ÷åñ òâî. — 1914. — ¹ 2.
18. Êîï íÿ åâ Ï.Ï. Àíàëèòè÷åñêèé ðàñ÷¸ò òðàì âàé íîé òÿãè // Òàì æå. — 1915. — ¹ 2.
Îäåð æà íî 24.11.2005
Å.Å.Òâå ðèò íè êî âà
Íà ó÷ íûé çà äåë è îá ùåñ òâåí íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü ïðî ôåñ ñî ðà À.Ê. Ïî ãî ðåë êî
Äå òàëü íî ïðî ñëå æå íà íà ó÷íàÿ, ïå äà ãî ãè ÷åñ êàÿ è îá ùåñ òâåí íàÿ äå ÿ òåëü íîñòü ïðî ôåñ ñî ðà À.Ê. Ïî ãî ðåë êî.
Ïî êà çàí âêëàä ó÷¸íîãî â ñòà íîâ ëå íèå è ðàç âè òèå âû ñøå ãî òåõ íè ÷åñ êî ãî îá ðà çî âà íèÿ â Óêðà è íå. Ïðî à íà ëè -
çè ðî âà íî íà ó÷íîå íà ñëå äèå ïðî ôåñ ñî ðà À.Ê.Ïî ãî ðåë êî. Ðàñ ñìàò ðè âà åò ñÿ äå ÿ òåëü íîñòü ó÷å íî ãî íà ïî ñòó
ïðåä ñå äà òå ëÿ ãî ðîä ñêîé äóìû Õàðü êî âà è å¸ çíà ÷å íèå äëÿ ðàç âè òèÿ ìó íè öè ïàëü íî ãî õî çÿ éñòâà ãî ðî äà.
104 Science and Science of Science, 2006, ¹ 2
Î.ª. Òâå ðèò íè êî âà
|