А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир)
Вниманию читателя предлагается ранее неизвестное произведение А. С. Айвазова «Эсарет къурбанлары» (Эбевейнлере ибрет) («Жертвы неволи» (Урок родителям)), опубликованное в 1907 году в Бакинском журнале «Фюйузат» (Прогресс). В статье определено место произведения в истории крымскотатарской литературы...
Gespeichert in:
Datum: | 2011 |
---|---|
1. Verfasser: | |
Format: | Artikel |
Sprache: | other |
Veröffentlicht: |
Кримський науковий центр НАН України і МОН України
2011
|
Schriftenreihe: | Культура народов Причерноморья |
Schlagworte: | |
Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/55532 |
Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
Zitieren: | А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) / Г.Ю. Сеитваниева // Культура народов Причерноморья. — 2011. — № 199, Т. 2. — С. 83-85. — Бібліогр.: 8 назв. — кр.тат. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraineid |
irk-123456789-55532 |
---|---|
record_format |
dspace |
spelling |
irk-123456789-555322014-02-11T21:03:10Z А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) Сеитваниева, Г.Ю. Крымскотатарское и общее литературоведение Вниманию читателя предлагается ранее неизвестное произведение А. С. Айвазова «Эсарет къурбанлары» (Эбевейнлере ибрет) («Жертвы неволи» (Урок родителям)), опубликованное в 1907 году в Бакинском журнале «Фюйузат» (Прогресс). В статье определено место произведения в истории крымскотатарской литературы конца XIX -нач. XX века, проделан сравнительный анализ ряда произведений, посвященных женской проблеме. Художественный анализ произведения позволяет выявить основную идея рассказа. 2011 Article А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) / Г.Ю. Сеитваниева // Культура народов Причерноморья. — 2011. — № 199, Т. 2. — С. 83-85. — Бібліогр.: 8 назв. — кр.тат. 1562-0808 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/55532 821=512.145-34 other Культура народов Причерноморья Кримський науковий центр НАН України і МОН України |
institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
collection |
DSpace DC |
language |
other |
topic |
Крымскотатарское и общее литературоведение Крымскотатарское и общее литературоведение |
spellingShingle |
Крымскотатарское и общее литературоведение Крымскотатарское и общее литературоведение Сеитваниева, Г.Ю. А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) Культура народов Причерноморья |
description |
Вниманию читателя предлагается ранее неизвестное произведение А. С. Айвазова «Эсарет къурбанлары» (Эбевейнлере ибрет) («Жертвы неволи» (Урок родителям)), опубликованное в 1907 году в Бакинском журнале «Фюйузат» (Прогресс). В статье определено место произведения в истории крымскотатарской литературы конца XIX -нач. XX века, проделан сравнительный анализ ряда произведений, посвященных женской проблеме. Художественный анализ произведения позволяет выявить основную идея рассказа. |
format |
Article |
author |
Сеитваниева, Г.Ю. |
author_facet |
Сеитваниева, Г.Ю. |
author_sort |
Сеитваниева, Г.Ю. |
title |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
title_short |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
title_full |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
title_fullStr |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
title_full_unstemmed |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
title_sort |
а.с. айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (а.с. айвазовнынъ «эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) |
publisher |
Кримський науковий центр НАН України і МОН України |
publishDate |
2011 |
topic_facet |
Крымскотатарское и общее литературоведение |
url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/55532 |
citation_txt |
А.С. Айвазовнынъ эдебий асабалыгъындан (А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» (эбевейнлере ибрет) икяесине даир) / Г.Ю. Сеитваниева // Культура народов Причерноморья. — 2011. — № 199, Т. 2. — С. 83-85. — Бібліогр.: 8 назв. — кр.тат. |
series |
Культура народов Причерноморья |
work_keys_str_mv |
AT seitvanievagû asajvazovnynʺédebijasabalygʺyndanasajvazovnynʺésaretkʺurbanlaryébevejnlereibretikâesinedair |
first_indexed |
2025-07-05T06:46:30Z |
last_indexed |
2025-07-05T06:46:30Z |
_version_ |
1836788473156075520 |
fulltext |
КРЫМСКОТАТАРСКОЕ И ОБЩЕЕ ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ
83
Источники и литература:
1. Набиева У. «Деде Коркуд» : с эпического репертуара к рукописи / У. Набиева. – Баку, 2007. – на азерб.
яз.
2. Короглы Х. О книге и её создателях / Х. Короглы // Книга отца нашего Коркута. Огузский героический
эпос / пер. А. Ахундова. – Баку, 1989. – С. 5-15.
3. Гаджиев А. «Китаби-Деде Коркуд» и традиции тюркского героического эпоса / А. Гаджиев // Язык и
литература.– Баку, 1993. – № 2 (20). – С. 74-76.
4. Набиева У. О географии и архитектонике «Китаби-Деде Коркуда» : учеб. пособие / У. Набиева. – Баку,
2010.
5. Китаби-Деде Коркуд / сост., транскрип., адаптир. текст и предисл. : Ф. Зейналов, С. Ализаде. – Баку,
1988. – 265 с. – на азерб. яз.
6. Книга отца нашего Коркута. Огузский героический эпос / пер. А. Ахундова. – Баку, 1989.
7. Короглы Х. Огузский героический эпос «Книга моего Деде Коркуда» / Х. Короглы, А. Набиев //
Азербайджанский героический эпос. – Баку, 1996. – С. 41-95.
8. Короглы Х. Огузский эпос и эпическая традиция (сравнительный анализ) / Х. Короглы // Типология
народного эпоса. – М., 1975. – С. 64-81.
Сеитваниева Г.Ю. УДК 821=512.145-34
А.С. АЙВАЗОВНЫНЪ ЭДЕБИЙ АСАБАЛЫГЪЫНДАН (А.С. АЙВАЗОВНЫНЪ
«ЭСАРЕТ КЪУРБАНЛАРЫ» (ЭБЕВЕЙНЛЕРЕ ИБРЕТ) ИКЯЕСИНЕ ДАИР)
ИЗ ЛИТЕРАТУРНОГО НАСЛЕДИЯ А.С. АЙВАЗОВА (О РАССКАЗЕ
А.С. АЙВАЗОВА «ЭСАРЕТ КЪУРБАНЛАРЫ» (ЭБЕВЕЙНЛЕРЕ ИБРЕТ))
Вниманию читателя предлагается ранее неизвестное произведение А. С. Айвазова «Эсарет къурбанлары»
(Эбевейнлере ибрет) («Жертвы неволи» (Урок родителям)), опубликованное в 1907 году в Бакинском журнале
«Фюйузат» (Прогресс). В статье определено место произведения в истории крымскотатарской литературы конца
XIX -нач. XX века, проделан сравнительный анализ ряда произведений, посвященных женской проблеме.
Художественный анализ произведения позволяет выявить основную идея рассказа.
Макъалемизнинъ серлевасында бельгиленген мевзу, занымызджа, айры дикъкъаткъа ляйыкъ. Башта
бир, А.С. Айвазовнынъ «Эсарет къурбанлары» эсери окъуйыджылыргъа белли олмагъаны, экинджиден исе,
онынъ эдебиятымыздаки ерини бельгилемек джеэтинден меракълы олгъаны ичюндир. Ишбу икяе, Баку
шеэринде нешир олунгъан «Фюйузат» (Прогресс) журналында 1907 сенеси басылып чыкъкан сонъ, не
къырымтатар, не де башкъа неширлерде басылгъан, онынъ акъкъында эдебиятымызда малюмат язылмады
десек, янълышмамыз. Шу себептен, мезкюр мевзу гъает актуаль. Сонъки вакъытларда А. С. Айвазовнынъ
аяты ве фаалиети акъкъындаки малюматларда мезкюр икяеси онынъ эдебий эсерлери сырасына
кирсетилип, тек серлевасы косьтериле. Атта эсернинъ жанры биле айдын дегиль эди. (Меселя, Д.П. Урсу бу
эсерни публицистик эсерлери сырасына кирсете). Шимди, бу эсерни мейдангъа чыкъармакъле,
муэллифнинъ иджадий асабалыгъы ве эдебиятымыз тарихында туткъан ерини бельгилемек -
тедкъикъатымызнынъ эсас макъсады олду.
Окъуйыджынынъ дикъкъатына теклиф олунгъан малюмат Азербайджан Илимлер Академиясы
Меркезий ильмий китапханесининъ хадимлеринен бир къач сене девамында олгъан мектюплешмемиз ве
ильмий тедкъикъатымызнынъ бир нетиджесидир. Къайд этильмеси муим ки, Азербайджан Илимлер
Академиясы Меркезий ильмий китапханенинъ фондларында сакъланып къалгъан «Эсарет къурбанлары»
икяенен бир сырада А.С. Айвазовнынъ бир къач публицистик эсерлери де басыла. Бу эсерлери онынъ
эдебий асабалыгъыны текмиллеп, келеджектеки айры тедкъикъатларнынъ мувзуларыны тешкиль этип,
миллий публицистикамыз саасында джиддий малюмат эльде этильмесине земин оладжакътыр.
XIX асырнынъ сонъу XX асырнынъ башындан башлап та йигирминджи сенелернинъ башына къадар
укъукъсыз къадын – къызларнынъ аятыны акс эткен эсерлер къырымтатар эдебиятында муайен ер тутып
башлай. «Алемнинъ ярысы», «инсанлыкънынъ ярысы» [6.с.95] деп таныгъан ве мусульман
къадынларынынъ шериат боюнджа укъукъларыны анълаткъан ве къорчалап кельген И. Гаспринский,
ичтимаий яшайышымызда юзь берген меселелернен бир сырада, мусульман къадынларынынъ шериат
нокътаи назардан кениш акъ-укъукъларыны къайтармакъ, оларнынъ арасында окъуманынъ заруриетини
косьтермек киби меселелерни макъалелеринде ве бедий эсерлеринде котерген. И. Гаспринскийнинъ
бакъышлары ве фикирлерине якъынлыкъны XX асырнынъ биринджи черигинде иджат эткен
языджыларымызнынъ эсерлеринде сезмек мумкюн. Энди белли олгъан А.С. Айвазовнынъ «Эсарет
къурбанлары» икяеси, А. Чергеевнинъ «Такъдир» поэмасы, О. Акъчокъракълынынъ «Татар къадынынынъ
эфкяры» шиири, У.Ш. Тохтаргъазынынъ «Валиделернинъ хаяты», Дж. Сейдаметнинъ «Унутылмаз
козьяшлар», У. Балатуковнынъ «Айше ханым», М. Нузетнинъ «Бир койлю къызнынъ агъызындан» эсерлери
шу джумледендир.
Даа якъын вакъытта эдебият саифелеринде къадын - къызларнынъ бахытсыз аятына багъышланып
язылгъан екяне эсер деп танылгъан А. Чергеевнинъ «Такъдир» поэмасы, мында котерильген меселе ве
онынъ чезилиши ёлунен, усулынен айырылып тургъан ве дикъкъатымызны зияде джельп эткен эсер эди.
Сеитваниева Г.Ю.
А.С. АЙВАЗОВНЫНЪ ЭДЕБИЙ АСАБАЛЫГЪЫНДАН (А.С. АЙВАЗОВНЫНЪ «ЭСАРЕТ КЪУРБАНЛАРЫ»
(ЭБЕВЕЙНЛЕРЕ ИБРЕТ) ИКЯЕСИНЕ ДАИР)
84
Эсас къараман олгъан - Эсма адетлернинъ къурбаны олып, аяткъа олгъан арзулары, ираде ве дуйгъулары
сёндерильген сонъ, зеэр ичип, озюни эсирликтен къуртара. Реаль аятнынъ векили олып, озь бахтыны
корчалап оламагъан, башкъа ёл - олюм ёлуны ляйыкъ корьген образ оларакъ уйдурылгъан. А.Чергеев адден
тыш, сонъ дередже усуллардан бирини къуллана – гунасыз яш къызнынъ олюминен екюнленген бир
вакъианы уйдура. Яни о меселенинъ джидийлиги, мурекеплиги узеринде тюшюндирджи, джемиет
тарафындан аль этильмесине давет эткен сюжеттир.
«Эсир къурбаны» мотиви Асан Сабри Айвазовнынъ «Эсарет къубанлары» икяесинде де ишленилип
кельмекте. Эсернинъ серлевасы дикъкъатымызны зияде джельп этмесининъ себеби де астында экинджи
серлеванынъ къоюлмасыдыр - «эбевейнлере ибрет» (ана-бабаларгъа ибрет - Г. С.).
Муэллиф адындан тариф этильген вакъиалар Къырымнынъ дженюбинде ерлешкен койлернинъ биринде
олып кече. Эсернинъ баш къараманы – яш къыз Саниха. Эсер Саниха ханымнынъ бабасы олгъан - Асан
агъа тарафындан къызы Нури эфендиге нишанланмасы ве бир афтадан дюгюнлери (тойлары – Г.С.)
япыладжагъы акъкъкында бильдирильмесинден башлана. Асан агъа керимесининъ пек бахтлы
оладжагъына эмин. Оны зенгин инсангъа береджеги гъает хошнут къалдыра. Амма Саниханынъ
къайгъылы, гъамлы алы анасы - Акифе ханымны раатсызлай. Анасына дертлерининъ себеплерини
анълатаджакъ олгъан Саниха, анасындан: «… Эмин ол, къызым, пек месуд (бахтлы - Г.С.) олурсынъ. Бени
де раметли бабам бильмедигим бир адама сатмышты. Иште йигирми сенеден бери бабанъла
яшамакътайым… эхл-и сервет ве асалет (сой соп темизлиги - Г.С.) сахиби бир аиленинъ къызы йине сахиб-
и сервет (зенгинлик - Г. С.) … бир адамын огълуна зевдже (апай - Г. С.) олмалыдыр» киби джевабыны ала...
Саниханы анълайджакъ къальплер, эшитеджек къулакълакъ тапылмай. Ходжагъа «эсир» олып баргъан
Саниха, чокъкъа бармай, «Макъсад-ы аят махв олурса, яшамакъта не леззет вар?» - диерек», озюни сувгъа
ташлай… «Саниханынъ узун сачлары су узеринде далгъаланмакта эди. Булутлар арасындан къуртулып
чыкъкъан къамер-и мюнир (ай – Г.С.), бутюн умют ве эмеллерини терк этмиш ренксиз чересини тенвир
(айдынлатмакъ, ышыкъландырмакъ – Г. С.) идиёрды. Саниха ханымын чересинде бутюн алям ве истырабат
(азаплар – Г. С.)… сюкюнет-яб (сюкюнет – Г. С.) олдугъы, севда ве эмеллерининъ бутюн-бутюне сёндюги
пек ачыкъ корюнюёрды …».
Кене де гунасыз яш къызнынъ олюминен екюнленген бир вакъиа косьтерильген. Окъуйыджыларны
эеджангъа кетирип, дикъкъатыны зияде джельп этип, муэллиф бу меселеге джидий янашкъаныны, бойле
арекетлернинъ себеплерини теренден огренмек кереклигини, онынъ чезилюв ёлларыны тапмакъ
кереклигини бильдирген сюжет уйдура. А С Айвазовнынъ эсеринде балаларнынъ тербиеси, буюк
несильнинъ балаларнынъ тасиль алмаларына мунасебетлери ве бу меселеде балаларнынъ огюнде олгъан
борджлары, джемиетимизде шериат къанунларына нисбетен адетлернинъ устюн турмасы киби меселелер
котериле, аилелерде балаларнынъ янълыш адымларына, арекетлерине себепчи ве джевапкяр олгъан ана-
бабалар, оларнынъ месюлиетликлери акъкъында сёз юрютиле. Керчектен, эсернинъ экинджи серлевасында
къайд этильгени киби, ана-бабалар ичюн ибретли сюжеттир.
Умют этемиз ки, А. С. Айвазовнынъ дигер эсерлери де тапылып, миллий эдебий хазинемизни байытыр.
Бугуньде-бугунь, мезкюр эсер арап уруфатындан чевирилип, эсерде расткельген къыйын сёзлернинъ
изаатлары берилип (180 сёзнинъ изааты), айыры макъале оларакъ неширге азырланды. Шимди исе
окъуйыджынынъ дикъкъатына къыскъартылгъан варианты теклиф олуна.
Эсарет къурбанлары (Эбевейнлере ибрет)
Айлы бир гидже иди. Языханемин иттисалында эр тарафа незарет-и кямилеси олан кучюк балконда
отурыёрдым. ...Къамер мюнир лятиф зиясыле - …Къырымын дженюбиндеки сыра дагълары афакъа …«Ай-
Петри»йи Бахр-и сиях сахиллерини тенвир идиёрды. Къаршымда олдукъча мукеммель ве мунтазам бир
ханенинъ икинджи къаттаки буюк салонында бир зияфет верилиёрды ки, бу зияфет хенюз нишаны акъд
идилен Саниха ханымын шереф ве бахтиярлыгъына оларакъ, педери Хасан агъа тарафындан
олуныёрды…Зияфетин хитамында Хасан агъа хазыруна … керимесининъ пек месуд ве бахтияр
оладжагъыны ве дамады оладжакъ Нури эфендининъ сервет ве саманындан, ахлякъ ве табиатындан узун-
узадийе бахс идерек, келеджек афта дюгюнлери иджра къылынаджагъыны бильдирди…
Яры гидже вакъты олмышты ки, кендисинде нишаны акъд идилип, зияфет верилен салоннынъ сагъ
джеэтиндеки кучюк бир оданынъ пенджереси ачылды. Саниха ханым назик ве дитрек эллериле
пенджеренинъ ортюлерини къалдырды… ич бир шей теселли идемедиги козьлерининъ бакъышындан,
назарынынъ умютсизлигинден шойле-бойле анълашылыёрды. Аджеба, не дюшюниёрды… «Ах, бу
эсарет!..» сёзлери пек атешли оларакъ Саниха ханымын агъзындан дёкюльди, …аджы бир сесле: «Ах,
мефтуны олдугъым Ремзиджигим! Сенинъ перестиш идер …севдигинъ Саниха, кендисинден пек нефрет
иттигим Нурининъ агъуш-ы гъаддаранесине атыладжакътыр»,- диерек, юзь устю йыкъылды. Аджы-аджы
агъламагъа башлады.
Саниханынъ бу кальблер парчалаян ферьяды, валидеси Акифе ханымын къулагъына акс итмиш
олмалыдыр ки, еман Саниха ханымын одасына етишти…Маса узеринде олан лампайы якъаракъ: «Къызым!
Бир раатсызлыгъынъмы вар? …Хастамысынъ? Ёкъса нишанлынъ тарафындан кетирилен энтарилик
къумашлары, герданлыкъ алтынларын бегенмединъ…Сёйле, къызым, ненъ вардыр?..»
Саниха:-Агъладыгъым ичдир, валидеджигим! Къадынлар нейе агълая билирлер? Эсаретимизе
дегильми? Иште, бен де эсаретиме агълыёрум!..
Акифе: - Къызым, бу эсарети нереден чыкъардынъ… (Саниха валидесининъ сёзюни кесерек) «Эсире
олмазсам, бени эсир киби сатармыдынъыз. Хаятымы, саадетими Нури эфендининъ серветине къурбан
КРЫМСКОТАТАРСКОЕ И ОБЩЕЕ ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ
85
идермидинъиз…» - диерек даа шиддетли агълар…Акъшам бабам бир инсан туджджары кесилерек, бени ич
корьмедигим, бильмедигим бир эсирджийе сатар киби сатты. «Бабачыгъым! Бен о адамы бильмиёрым.
Бельки онынъле имтизадж идемем, риджа идерим, бени вакът-ы джеалетте эсир сатар киби сатмайынъыз» -
дие аякъларына къапандысам да, не сен ве не педерим бени динълемединъиз. … бабам: «Эбевейнге къаршы
адем-и итааты де мектептеми огрендинъ? Бен сенинъ бабанъ дегильмийим, киме истер исем онъа веририм,
сесинъи чыкъарма» киби техдиткяране текдирлер иле банъа агъыз ачтырмады. Бени эсир киби сатты. Иште
агъладыгъым, бир такъым ызтырабат-и шедиде алтында эзильдигим - бу акъарете, бу эсарете, бу
укъукъсызлыгъадыр.
Саниха, валидесининъ къучагъына атыларакъ: «Ах, аннечигим! Бен башкъасыны севиёрум…» - дие
йыкъылыр. Валидесининъ аягъына къапаныр.
Акифе: - Кими севиёрсунъ?
Саниха: - Мектеб муаллими Ремзи эфендийи…
Акифе: - Насыл Ремзи эфенди? Къызым? Сен делирдинъми? Отуз рубле айлыкъ алан бир мектеб
ходжасыле яшамакъ къабильми? Хайыр, эвлядым! Бабанъынъ неджабетни…чыплакъ бир муаллимеми феда
идеджексинъ?..
Саниха ханым: - Эвет, онъа алякъам вар. Ремзи эфендийи севиёрум! Бен издиваджда серветтен зияде
мухаббет арарым…
Акифе ханым: - Къызым, бу … бир чоджукълыкътыр. Кечер гидер.
Саниха: - Инсан екдигерини корьмеден, ахлякъ ве табиатны огренмеден эвленмек, бендже,
хамакъаттыр: беним фикримдже, дюньяда эр къыз ве огъланнынъ энъ буюк акъкъы – истедиклериле,
мухаббет иттиклериле тееххюль итмектир…, зевкъинъ уррийет тенсибине мюдахале итмек, рухун
имтизадж табиисине къарышмакъ - энъ буюк бир адалетсизлик, …зулумдыр!
Акифе: - Демек, сен Нури эфендие вармаяджакъсынъ?
Саниха: - Эсир оларакъ вараджагъым. Зевдже оларакъ дегиль я.
Акифе дивара асылы саата бакъаракъ: «Сабах олуёр, сен бираз ят ую да, ярын къонушырыз диерек»-
чыкъып гидер. Саниха ханым валидесининъ аркъасындан къалкъаракъ, къапыйы килитледи. ... Шаркъ
тарафы агъармагъа башладысе де, кок юзюнде пейда олан мазлум булутлар шефакъын зиясына маниа
олуёрды.
* * *
Саниха ханымын дюгюни иджра этильдиги там ики афта олмыш эди ки, муаллим Ремзи эфенди
интихар /озюни ольдюрмек – Г. С./ итмишди. … Вакътаки бу мюдхиш хабер Саниха ханымын къулагъына
улашты. …«Макъсад-ы аят махв олурса, яшамакъта не леззет вар?» -диерек, къулакъларына «Интихар»
сёзю акс этмеге башлады. … Саниха ханым бир усул иле Нури эфендининъ къонагъындан фирар этти. Яни,
айлы бир гиджеде Къара денъиз севахилиндеки къаяларын бирисининъ узерине отурды, назик ве заиф
эллерини екдигерине долаяракъ, музтарибане дюшюниёрды. …Мерхаметсиз Бахр-и Сиях эр насыл исе,
заваллы Санихайы кенди къарына догъру чекти. Бир черйек саат сонъра, аркъа устю денъиз узерине
чыкъаракъ, гидженинъ сюкюнети ичинде акъынтылара … олан Саниханынъ узун сачлары су узеринде
далгъаланмакта эди. Булутлар арасындан къуртулып чыкъкъан къамер-и мюнир, бутюн умют ве
эмеллерини терк этмиш ренксиз чересини тенвир идиёрды. Саниха ханымын чересинде бутюн алям ве
истырабат гъумум ве экдарын сюкюнет-яб олдугъы, севда ве эмеллерининъ бутюн-бутюне сёндюги пек
ачыкъ корюнюёрды: Аджеба, Къара денъизин гирдаб ве сийябелери заваллы Санихайы нерейе готуриёрды?
Мюсават алеминдеки урриетине. Атеш-и ашкъыле огъруна феда-йы джан иден Ремзининъ агъуш-ы
висалине!..
Къулланылгъан эдебият:
1. Айвазов А. С. Ватана хызмет / А. С. Айвазов // Ватан хадими. – 1906. – майыс 1.
2. Айвазов А. С. Къадынлыкъ ве къадынларнынъ эхемиети / А. С. Айвазов // Фюйузат. – 1907. – № 25. – С.
415-416.
3. Айвазов А. С. Талим-и этфал меселеси / А. С. Айвазов // Фюйузат. – 1907. – № 13. – С. 200-203.
4. Айвазов А. С. Хаят-и аиле ве аиледжилеримиз / А. С. Айвазов // Фюйузат. – 1907. – № 10. – С. 155-159.
5. Айвазов А. С. Эсарет къурбанлары / А. С. Айвазов // Фюйузат. – 1907. – № 17. – С. 262-265.
6. Гъафаров С. Исмаил бей Гаспринский. Тарихий-публицистик очерк / С. Гъафаров // Йылдыз. – 1990. –
№ 5. – С. 87-106.
7. Къырымтатарджада къыйын сёзлер (тахаллюслер лугъаты) / Тертип эткен И. А. Керим. – Акъмесджит :
Таврида, 2006. – 176 с.
8. Османлыджа-тюркче ансиклопедик лугъат / сост. Ферит Девеллиогълу. – Анкара : Айдын китабеви
яйынлары, 1997. – 1195 с.
|