Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права
Дана стаття розкриває деякі аспекти правореалізації, як реальне, практичне перетворення у життя формально-визначених правових норм, спрямованих на досягнення цілей....
Gespeichert in:
| Datum: | 2011 |
|---|---|
| 1. Verfasser: | |
| Format: | Artikel |
| Sprache: | Ukrainian |
| Veröffentlicht: |
Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України
2011
|
| Schriftenreihe: | Альманах права |
| Schlagworte: | |
| Online Zugang: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/63323 |
| Tags: |
Tag hinzufügen
Keine Tags, Fügen Sie den ersten Tag hinzu!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Zitieren: | Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права / І.І. Лисюк // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 232-235. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. |
Institution
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-63323 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-633232014-06-01T03:01:42Z Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права Лисюк, І.І. Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Дана стаття розкриває деякі аспекти правореалізації, як реальне, практичне перетворення у життя формально-визначених правових норм, спрямованих на досягнення цілей. Данная статья раскрывает некоторые аспекты правореализации, как реальное, практическое преобразование в жизнь формально-определенных правовых норм, которые направлены на достижение целей. This article reveals some aspects of legal realization, as a real, practical transformation in the life of certain formal and legal rules which are aimed at achieving goals. 2011 Article Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права / І.І. Лисюк // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 232-235. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. XXXX-0113 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/63323 340.1 uk Альманах права Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Ukrainian |
| topic |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект |
| spellingShingle |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект Лисюк, І.І. Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права Альманах права |
| description |
Дана стаття розкриває деякі аспекти правореалізації, як реальне, практичне перетворення у життя формально-визначених правових норм, спрямованих на досягнення цілей. |
| format |
Article |
| author |
Лисюк, І.І. |
| author_facet |
Лисюк, І.І. |
| author_sort |
Лисюк, І.І. |
| title |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| title_short |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| title_full |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| title_fullStr |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| title_full_unstemmed |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| title_sort |
загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права |
| publisher |
Інститут держави і права ім. В.М. Корецького НАН України |
| publishDate |
2011 |
| topic_facet |
Категорія праворозуміння: теоретико-правовий аспект |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/63323 |
| citation_txt |
Загальнотеоретичні аспекти реалізації норм права / І.І. Лисюк // Альманах права. — 2011. — Вип. 2. — С. 232-235. — Бібліогр.: 10 назв. — укр. |
| series |
Альманах права |
| work_keys_str_mv |
AT lisûkíí zagalʹnoteoretičníaspektirealízacíínormprava |
| first_indexed |
2025-07-05T14:07:36Z |
| last_indexed |
2025-07-05T14:07:36Z |
| _version_ |
1836816224393101312 |
| fulltext |
ÓÄÊ340.1
²ãîðü²âàíîâè÷Ëèñþê,
àñï³ðàíò²íñòèòóòóäåðæàâè³ïðàâà
³ì.Â.Ì.ÊîðåöüêîãîÍÀÍÓêðà¿íè
ÇÀÃÀËÜÍÎÒÅÎÐÅÒÈ×ͲÀÑÏÅÊÒÈÐÅÀ˲ÇÀÖ²¯ÍÎÐÌÏÐÀÂÀ
Îä íèì ³ç àê òó àëü íèõ íà ïðÿì³â ÿê ñó ÷àñ íî¿ íà óêè, òàê ³ þðè äè÷ íî¿ ïðàê òè êè º äîñë³äæåí íÿ
ïðî áëåì ðå àë³çàö³¿ ïðà âî âèõ íîðì. Ñà ìå ïðî áëå ìè ïðà âî ðå àë³çàö³¿ õà ðàê òå ðè çó þòü ïðî öåñ âò³ëåí-
íÿ ïðà âî âèõ íîðì ó êîí êðåòí³ æèòòºâ³ ñè òó àö³¿ ³ çó ìîâ ëþº ðå àëüí³ñòü ïðî öå ñó ïðà âî âî ãî ðå ãó-
ëþ âàí íÿ â ö³ëî ìó.
Âà ãî ìèé âíå ñîê ó ðîç ðîá êó ïè òàíü, ïîâ’ÿçà íèõ ç îñîá ëè âî ñ òÿ ìè ðå àë³çàö³¿ íîðì ïðà âà, 䳿
ïðà âà òà ³íøèõ àñ ïåêò³â äà íî¿ ïðî áëå ìè çðî áè ëè â³äîì³ â³ò÷èç íÿí³ òà ðîñ³éñüê³ â÷åí³ òå î ðå òè êè:
Ñ. Àëåêñººâ, Ñ. Áî á ðîâ íèê, ª. Áóð ëàé, À. Âåíãºðîâ, Â. Ãîð øå íü îâ, Ì. Êåëü ìàí, Ì. Êî çþ á ðà,
Ñ. Ëè ñåí êîâ, Ï. Íåä áàé ëî, Í. Îí³ùåí êî, Ì. Îðç³õ, Ï. Ðàá³íî âè÷, Î. Ñêà êóí, Ò. Òà ðà õî íè÷,
Î. Þùèê, Ë. ßâè÷ òà ³í.
Ìå òîþ äà íî¿ ñòàòò³ º äîñë³äæåí íÿ ïðà âî ðå àë³çàö³¿ ÿê ðå àëü íî ãî, ïðàê òè÷ íî ãî ïå ðå òâî ðåí íÿ
ó æèò òÿ ôîð ìàëü íî-âèç íà ÷å íèõ ïðà âî âèõ íîðì, ñïðÿ ìî âà íèõ íà äî ñÿã íåí íÿ ö³ëåé.
 åâî ëþö³¿ ñóñï³ëüíèõ â³äíî ñèí ñôîð ìó âà ëè ñÿ ð³çíî ìàí³òí³ íîð ìè òà ïðà âè ëà, ÿêè ìè ëþ äè
êå ðó þòü ñÿ ó ñâî¿é òðó äîâ³é ä³ÿëü íîñò³, íà â÷àíí³, âè õî âàíí³, ïî âñÿê äåí íî ìó æèòò³ òà ïî áóò³. Ö³
íîð ìè (ìî ðàëüí³, ïðà âîâ³, ïîë³òè÷í³, åñ òå òè÷í³, êîð ïî ðà òèâí³, ðåë³ã³éí³, òðà äèö³¿, çâè ÷à¿, îá ðÿ äè,
ðè òó à ëè, åòè êå òó, êóëü òóðí³ òî ùî) ðå ãó ëþ þòü ïî âåä³íêó ëþ äåé ³ â³äî á ðà æà þòü: íàö³îíàëüí³ òà
³ñòî ðè÷í³ îñîá ëè âîñò³ æèò òÿ êðà¿íè; ð³âåíü ìà òåð³àëü íî ãî, ñîö³àëü íî-ïîë³òè÷ íî ãî òà êóëü òóð íî ãî
ðîç âèò êó ñóñï³ëüñòâà; êîí êðå òè çó þòü ä³þ îá’ºêòèâ íèõ çà êîí³â ñóñï³ëüíî ãî ðîç âèò êó.
Ì. Ãðå äå ñ êóë çà çíà ÷àâ, ùî â ðó êàõ ïðà âà º ëè øå îäèí çàñ³á äëÿ äî ñÿã íåí íÿ éî ãî ö³ëåé –
íîð ìà, òîá òî çâåð íå íèé äî ãðî ìà äÿí ïî ñòó ëàò ç ìîæ ëèâ³ñòþ âêëþ ÷åí íÿ äî íüî ãî ëè øå ïñèõ³÷íî-
ãî âïëè âó, òîá òî çà ãðî çó çëîì àáî îá³öÿí êà áëà ãà [6, ñ. 23].
Ïî íÿò òÿ «íîð ìà», çà çíà ÷ຠª. Áóð ëàé, íà äà íèé ìî ìåíò ì³öíî óâ³éøëà äî êîì ïëåê ñó
íàéá³ëüø âàæ ëè âèõ ñîö³àëü íî-ô³ëî ñîôñü êèõ òà ñîö³îëîã³÷íèõ êà òå ãîð³é [4, ñ. 48-49]. Òàê, ç òî÷ êè
çî ðó ä³àëåê òè÷ íî¿ ëîã³êè íîð ìà ìຠðîç ãëÿ äà òèñü ùî íàé ìåí øå ÿê ºäí³ñòü îá’ºêòèâ íî ãî ³
ñóá’ºêòèâ íî ãî ìî ìåíò³â. ² ÿê ùî ìè òðà äèö³éíî êîí ñòà òóºìî ñóá’ºêòèâ íó ïðè ðî äó íîð ìè, ãî âî ðÿ-
÷è ïðî íå¿ ÿê ö³ëüî âå, ïðè ìó ñî âî ï³äòðè ìà íå ïðà âè ëî ïî âåä³íêè, òî çà ðà äè åëå ìåí òàð íî¿ ïîñë³äî-
âíîñò³ ìè ìàºìî êîí ñòà òó âà òè òà êîæ ¿¿ îá’ºêòèâ íèé õà ðàê òåð ÿê ôàê òè÷ íî ãî ñòàí äàð òó ïî âåä³íêè,
ÿê åëå ìåíò³â ðå àëü íî¿ ä³éñíîñò³.
Ó íà óêîâ³é ë³òå ðà òóð³ ïðî íîð ìè ãî âî ðÿòü ÿê: ïðî ïðà âè ëà ïî âåä³íêè, òîá òî ïðî âàð³àí òè
ïî âåä³íêè, ùî âèç íà þòü ñÿ ïðà âèëü íè ìè; ïðî âè ìî ãè, ùî ñòàâ ëÿòü ñÿ äî ïî âåä³íêè, òîá òî ïðî
âàð³àí òè ïî âåä³íêè, ùî âèç íàí³ íå îáõ³äíè ìè äî âè êî íàí íÿ; ïðî «çâè÷ íó» ïî âåä³íêó; ïðî çðà çîê,
ñòàí äàðò ïî âåä³íêè òî ùî. Òà êèì ÷è íîì, ó áóäü-ÿêî ìó âè ïàä êó íîð ìà ðî çó쳺òüñÿ ÿê õà ðàê òå ðè-
ñ òè êà ïî âåä³íêè, äå ÿ êèé ¿¿ ñòàí ³ ôîð ìà [5, ñ. 20].
Íà íàø ïî ãëÿä, íîð ìè – öå çàâæäè ïåâí³ ïðà âè ëà ïî âåä³íêè, ÿê³ âñòà íîâ ëþ þòü, çî áîâ’ÿçó-
þòü, çà áî ðî íÿ þòü, äîç âî ëÿ þòü ò³ ÷è ³íø³ 䳿 â ïåâ íèõ óìî âàõ, îä íî ÷àñ íî âî íè º çà ñî áîì
ñóñï³ëüíî ãî ÷è äåð æàâ íî ãî êîí òðî ëþ çà ïî âåä³íêîþ ñóá’ºêò³â.
Ñåð öå âè íîþ ïî âåä³íêè îñî áè º ëåã³òè ìî âàí³ íåþ ñîö³àëüí³ íîð ìè, òîá òî ò³ âè ìî ãè ñóñï³ëüíî¿
ñâ³äî ìîñò³, ùî ïðèé ìà þòü ñÿ îñî áîþ äî ïî âñÿê äåí íî¿ ðå àë³çàö³¿. Çà çâè ÷àé ñîö³àëüí³ íîð ìè âèç-
íà ÷à þòü ÿê ñîö³àëüí³ åòà ëî íè âñòà íîâ ëåí íÿ ìî äàëü íî¿, îáîâ’ÿç êî âî¿, ç òî÷ êè çî ðó ñóñï³ëüñòâà,
ïî âåä³íêè, ùî âè êî íó þòü ôóíêö³¿ ³íòå ã ðàö³¿, óïî ðÿä êó âàí íÿ æèò òÿ ãðóï, ³íäèâ³ä³â, ñóñï³ëüñòâà.
Ñà ìå îáîâ’ÿç êî âèé õà ðàê òåð äî òðè ìàí íÿ ñîö³àëü íèõ íîðì óñ³ìà ÷ëå íà ìè ñóñï³ëüñòâà ðî áèòü ö³
íîð ìè ñâîºð³äíè ìè ³ìïå ðà òè âà ìè ïî âåä³íêè [7, ñ. 303-304].
Ñ. Ëè ñåí êîâ çà çíà ÷àº, ùî ñîö³àëüí³ íîð ìè ðå ãó ëþ þòü ïî âåä³íêó øëÿ õîì:
– âñòà íîâ ëåí íÿ ïå ðåë³êó ìîæ ëè âèõ, îáîâ’ÿç êî âèõ àáî çà áî ðî íå íèõ ä³ÿíü;
– âèç íà ÷åí íÿ óìîâ, çà ÿêèõ ïå ðåä áà ÷ó âà íå ä³ÿí íÿ äîç âî ëÿºòüñÿ, º îáîâ’ÿç êî âèì àáî çà áî ðî-
íÿºòüñÿ;
– âèç íà ÷åí íÿ ñóá’ºêò³â, ÿêèì çà ïåâ íèõ óìîâ äîç âî ëÿºòüñÿ, ïî êëà äàºòüñÿ â îáîâ’ÿçîê àáî
çà áî ðî íÿºòüñÿ çä³éñíþ âà òè ïåâí³ ä³ÿí íÿ;
– âèç íà ÷åí íÿ âè äó ³ ì³ðè íå ãà òèâ íèõ íàñë³äê³â, ùî íà ñòà þòü çà íå âè êî íàí íÿ àáî íå ñóìë³ííå
âè êî íàí íÿ âè ùå íà âå äå íèõ ïðè ïèñ³â [8, ñ. 114-115].
Ñóòí³ñòü ñîö³àëü íî¿ íîð ìè ðîç êðè âàºòüñÿ ÷å ðåç îá’ºêòèâí³ òà ñóá’ºêòèâí³ õà ðàê òå ðè ñ òè êè,
çî ê ðå ìà:
232
Êàòåãîð³ÿïðàâîðîçóì³ííÿ:òåîðåòèêî-ïðàâîâèéàñïåêò
– îá’ºêòèâ íèé õà ðàê òåð ñîö³àëü íî¿ íîð ìè çó ìîâ ëþºòüñÿ íå îáõ³äí³ñòþ ï³äòðè ìó âà òè â
ñóñï³ëüñòâ³ ñòàá³ëüí³ñòü òà ïî ðÿ äîê, ïî òðå áà ìè ñîö³àëü íèõ ñè ñ òåì ñà ìî ðå ãó ëÿö³¿, íå îáõ³äí³ñòþ
çàêð³ïè òè ð³çí³ ñîö³àëüí³ çâ’ÿç êè, ÿê³ ïîñò³éíî ïî âòî ðþ þòü ñÿ òà âè íè êà þòü ó ïðî öåñ³ ñîö³àëü íî¿
ä³ÿëü íîñò³ ñóá’ºêò³â;
– ñóá’ºêòèâ íèé õà ðàê òåð ñîö³àëü íî¿ íîð ìè çó ìîâ ëå íèé ìîæ ëèâ³ñòþ ³íäèâ³ä³â, ñîö³àëü íèõ
ãðóï óñâ³äî ìè òè ïî òðå áè ñóñï³ëüñòâà ó âñòà íîâ ëåíí³ ö³íí³ñíèõ åòà ëîí³â ïî âåä³íêè òà çàêð³ïè òè
¿õ ó ð³çíèõ ïðà âè ëàõ, ïðè ïè ñàõ, çíà êî âèõ ñè ñ òå ìàõ, ñôîð ìó âà òè ïåâ íèé ð³âåíü ïðà âî âî¿ ñâ³äî-
ìîñò³, ÿêèé â³äïîâ³äàâ áè ð³âíþ ðîç âèò êó ñóñï³ëüñòâà [10, ñ. 267-268].
Ðîç âè òîê ñó ÷àñ íî¿ öèâ³ë³çàö³¿ îáó ìî âèâ ñòà íîâ ëåí íÿ òà ôóíêö³îíó âàí íÿ ñè ñ òå ìè íîðì,
âçàºìî ïîâ’ÿçà íèõ ì³æ ñî áîþ. Ñè ñ òå ìà ñîö³àëü íèõ íîðì º íå îáõ³äíîþ ïå ðå äó ìî âîþ çà áåç ïå ÷åí íÿ
ïî âñÿê äåí íî¿ çëà ãî ä æå íî¿ âçàºìî䳿 ëþ äåé, ôóíêö³îíó âàí íÿ ñîö³àëü íèõ êî ëåê òèâ³â òà ñóñï³ëüñòâà
â ö³ëî ìó. Ñîö³àëüí³ íîð ìè âè ðà æà þòü ³äå¿, ³íòå ðå ñè, ïðî òèð³÷÷ÿ ó ñóñï³ëüñòâ³ òà âõî äÿòü ó éî ãî
äó õîâ íå æèò òÿ ÷å ðåç îð ãàí³çàö³¿, ñî þ çè, îá’ºäíàí íÿ òî ùî.
Ñè ñ òå ìà ñîö³àëü íèõ íîðì â³äî á ðà æຠäî ñÿã íó òèé ð³âåíü åêî íîì³÷íî ãî, ñîö³àëü íî-ïîë³òè÷ íî-
ãî ³ äó õîâ íî ãî ðîç âèò êó ñóñï³ëüñòâà, â íèõ â³äî á ðà æåí³ ³ñòî ðè÷í³ òà íàö³îíàëüí³ îñîá ëè âîñò³
êðà¿íè, õà ðàê òåð äåð æàâ íî¿ âëà äè, ÿê³ñíèé ð³âåíü æèò òÿ ëþ äåé.
Çà äî ïî ìî ãîþ êîì ïëåê ñó ñîö³àëü íèõ íîðì çà áåç ïå ÷ó þòü ñÿ âçàºìîâ³äíî ñè íè âñ³õ ñóá’ºêò³â
ñóñï³ëüíèõ â³äíî ñèí. Æî äåí ³ç âèä³â ñîö³àëü íèõ íîðì íå çäàò íèé ñà ìîñò³éíî âðå ãó ëü î âó âà òè
ð³çíî ìàí³òí³ òà ð³çíî ñ òî ðîíí³ â³äíî ñè íè, ÿê³ âè íè êà þòü ó ñóñï³ëüñòâ³. гçíî ìàí³òí³ñòü ñîö³àëü íèõ
íîðì ïî ÿñ íþºòüñÿ ð³çíî ìàí³òí³ñòþ æèòòºâèõ îá ñòà âèí, óñ³ âî íè âè íè êà þòü ³ç ïðàê òè÷ íèõ ïî òðåá
ëþ äåé ó ñôåð³ âè ðîá íèöòâà, îáì³íó, ñïî æè âàí íÿ, ïîë³òè êè, ³äå î ëî㳿, ïî áó òó.
Âçàºìîâ³äíî ñè íè ëþ äåé â ñóñï³ëüñòâ³ ðå ãó ëþ þòü ñÿ ð³çíî ìàí³òíè ìè âè äà ìè ñîö³àëü íèõ
íîðì: íîð ìà ìè ìî ðàë³, òðà äèö³ÿìè, çâè ÷à ÿ ìè, ðåë³ã³éíè ìè íîð ìà ìè òî ùî. Îñîá ëè âå ì³ñöå ñå ðåä
íèõ çàé ìà þòü íîð ìè ïðà âà.
 þðè äè÷í³é ë³òå ðà òóð³ òåðì³í «íîð ìà ïðà âà» («ïðà âî âà íîð ìà») âæè âàºòüñÿ ó äâîõ çíà ÷åí-
íÿõ:
– íîð ìà ïðà âà ÿê þðè äè÷ íî ôîð ìàë³çî âà íå ïðà âè ëî ïî âåä³íêè, òîá òî ³íòå ëåê òó àëü íà ìî äåëü
ñóñï³ëüíèõ â³äíî ñèí (³äå àëü íà íîð ìà);
– ïðà âî âà íîð ìà ÿê ïî âåä³íêà, â³äíî ñè íè, âçàºìè íè ì³æ ëþäü ìè, ÿê³ â³äïîâ³äà þòü ïðà âó,
çà êî íó (ðå àëü íà íîð ìà); òîá òî ïðî åêö³ÿ íîð ìè ïðà âà íà ðå àëü íó ñóñï³ëüíó ä³éñí³ñòü, ðå àëüí³
ñîö³àëüí³ â³äíî ñè íè, ùî áó äó þòü ñÿ çà ìî äå ëÿ ìè, ÿê³ ì³ñòÿòü ó ñîá³ íîð ìè ïðà âà [9, ñ. 87].
Áóäü-ÿêå ïðà âî âå ÿâè ùå ðîç êðè âàºòüñÿ ³ âè ÿâ ëÿº ñå áå ëè øå ó âçàºìîçâ’ÿç êó ç íîð ìà ìè ïðà-
âà. Ñà ìå ÷å ðåç íîð ìè ïðà âà äåð æà âà çä³éñíþº âïëèâ íà ñóñï³ëüñòâî, íà ¿õ îñ íîâ³ âèç íà ÷à þòü ñÿ
ïî âíî âà æåí íÿ äåð æàâ íèõ ñòðóê òóð, çà âäÿ êè íîð ìàì êîí êðå òè çó þòü ñÿ òà ðå àë³çó þòü ñÿ ñóá’ºêòèâí³
ïðà âà. Íîð ìà ïðà âà º ïåð âèí íîþ êë³òèí êîþ ïðà âà òà âèõ³äíèì ñòðóê òóð íèì åëå ìåí òîì ñè ñ òå ìè
ïðà âà.
Ó äå ìî êðà òè÷ íî ìó ñóñï³ëüñòâ³ ïðà âî âà íîð ìà ïðèé ìàºòüñÿ äåð æà âîþ â³ä ³ìåí³ ñóñï³ëüñòâà
(íà ðî äó), çàâæäè â³äî á ðà æຠâî ëþ ïåâ íî¿ ñîö³àëü íî¿ ãðó ïè ÷è âñüî ãî íà ñå ëåí íÿ äåð æà âè,
çàêð³ïëþº ¿¿ òà îõî ðî íÿº. Çî ê ðå ìà, ïðà âî âè ìè ââà æà þòü ñÿ íîð ìè, ÿê³: ñêëà ëè ñÿ ³ñòî ðè÷ íî ó
âè ãëÿä³ çâè ÷à¿â, òðà äèö³é, ïðå öå äåíò³â ³ âèç íàí³ äåð æà âîþ ÿê òàê³, ùî â³äïîâ³äà þòü çà ãàëü íî-
ëþäñü êèì ³äå à ëàì; âè õî äÿòü áåç ïî ñå ðåä íüî â³ä ñóñï³ëüñòâà (íà ðî äó), â³äî á ðà æà þòü âî ëþ ñï³ëüíî-
òè òà º ðå çóëü òà òîì ðå ôå ðåí äó ìó; ïðèé íÿò³ óïîâ íî âà æå íè ìè îð ãà íà ìè äåð æà âè ó ìå æàõ ïðà âî-
òâîð ÷î ãî (çà êî íî òâîð ÷î ãî) ïðî öå ñó; âì³ùåí³ ó äî ãî âî ðàõ, óê ëà äå íèõ ì³æêî ëåê òèâ íè ìè ñóá’ºêòà-
ìè â³äïîâ³äíî äî ÷èí íî ãî çà êî íî äàâ ñò âà òà ïðèí öèï³â ³ íîðì ì³æíà ðîä íî ãî ïðà âà [2, ñ. 365-368].
Ïðè çíà ÷åí íÿ ïðà âî âî¿ íîð ìè ïî ëÿ ãຠó çà áåç ïå ÷åíí³ ðå ãó ëþ âàí íÿ ñóñï³ëüíèõ â³äíî ñèí, ùî
äî ñÿ ãà þòü ñÿ ó ïðî öåñ³ ðå àë³çàö³¿ ïðà âî âèõ ïðè ïèñ³â.
Ðå àë³çàö³ÿ ïðà âà – öå ñêëàä íèé ïðî öåñ, ùî çó ìîâ ëþº ïîºäíàí íÿ îñ íîâ íèõ ñïî ñîá³â ïðà âî-
âî ãî ðå ãó ëþ âàí íÿ (äîç âî ëè, çà áî ðî íè, çî áîâ’ÿçàí íÿ), ð³çíèõ âèä³â ïðà âî âèõ íîðì (óïîâ íî âà-
æó þ÷³, çà áî ðî íÿ þ÷³, çî áîâ’ÿçó þ÷³) òà ôîðì ðå àë³çàö³¿ ïðà âà (äî òðè ìàí íÿ, âè êî íàí íÿ, âè êî ðè ñ-
òàí íÿ).
Ó íà óêîâ³é ë³òå ðà òóð³ âè î êðåì ëþ þòü ñÿ òðè îñ íîâí³ ñïî ñî áè ïðà âî âî ãî ðå ãó ëþ âàí íÿ: äîç âî-
ëè (íà äàí³ ñóá’ºêòàì ïðà âà íà àê òèâí³ ä³¿); çà áî ðî íè, òîá òî ïî êëà äåí³ íà ñóá’ºêò³â îáîâ’ÿç êè
óò ðè ìó âà òè ñÿ â³ä â÷è íåí íÿ ä³é ïåâ íî ãî ðî äó òà çî áîâ’ÿçàí íÿ – ïî êëà äåí³ íà îñ³á îáîâ’ÿç êè ïåâ-
íî¿ ïî âåä³íêè. Çà çíà ÷åí³ ñïî ñî áè áåç ïî ñå ðåä íüî âèç íà ÷à þòü ôîð ìó ðå àë³çàö³¿ ïðà âî âèõ ïðè ïèñ³â,
à ñà ìå:
– þðè äè÷í³ äîç âî ëèäà þòü ìîæ ëèâ³ñòü çà áåç ïå ÷è òè þðè äè÷ íó ñâî áî äó òà àê òèâí³ñòü ñóá’ºêòà
ùî äî çä³éñíåí íÿ ñâî¿õ ïðàâ. Ç þðè äè÷ íî¿ òî÷ êè çî ðó âî íè â³äî á ðà æà þòü ñÿ â ñóá’ºêòèâ íèõ ïðà âàõ
Ëèñþê².².Çàãàëüíîòåîðåòè÷í³àñïåêòèðåàë³çàö³¿íîðìïðàâà
233
íà âëàñ íó àê òèâ íó ïî âåä³íêó.  ïðî öåñ³ ðå ãó ëþ âàí íÿ âî íè âò³ëþ þòü ñÿ øëÿ õîì ïðèé íÿò òÿ óïîâ-
íî âà æó þ ÷èõ íîðì. ¯õ ðå àë³çàö³ÿ âèç íà ÷ຠíå îáõ³äí³ñòü òà êî¿ ôîð ìè, ÿê âè êî ðè ñ òàí íÿ ïðè ïè ñó,
çì³ñòîì ÿêî ãî º ðå àë³çàö³ÿ ìîæ ëè âî ñ òåé, âò³ëå íèõ â ñóá’ºêòèâ íèõ ïðà âàõ. Ôîð ìà òà êî¿ ïî âåä³íêè
ìî æå áó òè àê òèâ íîþ ³ äî á ðîâ³ëüíîþ;
– çà áî ðî íèäà þòü ìîæ ëèâ³ñòü çà áåç ïå ÷è òè îõî ðî íó ³ñíó þ ÷èõ â³äíî ñèí, òî ìó â³äî á ðà æà þòü-
ñÿ â þðè äè÷ íèõ îáîâ’ÿç êàõ ïà ñèâ íî ãî çì³ñòó. Öèì îáîâ’ÿç êàì õà ðàê òåð íà ³ìïå ðà òèâí³ñòü, âèç íà-
÷åí³ñòü, êà òå ãî ðè÷í³ñòü òà çà áåç ïå ÷åí³ñòü þðè äè÷ íè ìè ìå õàí³çìà ìè. Þðè äè÷ íîþ ôîð ìîþ çà áî-
ðîí º çà áî ðî íÿ þ÷³ íîð ìè òà íîð ìà òèâí³ ïî ëî æåí íÿ ïðî â³äïîâ³äàëüí³ñòü. Ôîð ìîþ ðå àë³çàö³¿
öüî ãî ñïî ñî áó º ðå ãó ëþ âàí íÿ ³ óò ðè ìàí íÿ ñóá’ºêò³â â³ä ïî ðó øåí íÿ çà áî ðîí, ùî ì³ñòÿòü ñÿ â íîð-
ìàõ ïðà âà. Äî òðè ìàí íÿ ìî æå áó òè ÿê äî á ðîâ³ëüíèì òàê ³ ïðè ìó ñî âèì, òîá òî ãà ðàí òî âà íèì äåð-
æà âîþ;
– çî áîâ’ÿçàí íÿïå ðåä áà ÷ຠîáîâ’ÿçîê â÷è íÿ òè àê òèâ íó ïî âåä³íêó òàê, ÿê öå ïå ðåä áà ÷å íî íîð-
ìà ìè ïðà âà. Öåé ñïîñ³á ðå ãó ëþ âàí íÿ â³äî á ðà æàºòüñÿ â ïî êëà äåíí³ íà îñ³á þðè äè÷ íèõ îáîâ’ÿçê³â
àê òèâ íî ãî çì³ñòó, òîá òî îáîâ’ÿçê³â ïî áó äó âà òè ñâîþ àê òèâ íó ïî âåä³íêó, îñê³ëüêè öå çà êëà äå íî â
þðè äè÷ íèõ íîð ìàõ. Òàê³ ïðè ïè ñè ðå àë³çó þòü ñÿ â ôîðì³ âè êî íàí íÿ, ùî ïå ðåä áà ÷à þòü çä³éñíåí íÿ
ñóá’ºêòà ìè çà þðè äè÷ íè ìè íîð ìà ìè â³äïîâ³äíèõ îáîâ’ÿçê³â. Âè êî íàí íÿ âè ìà ãàº, ÿê ïðà âè ëî,
ïðè ìó ñî âî¿ ôîð ìè çä³éñíåí íÿ, õî ÷à ìî æå áó òè ³ äî á ðîâ³ëüíèì [3, ñ. 105-106].
Ïðà âî âå ðå ãó ëþ âàí íÿ çä³éñíþºòüñÿ â ð³çíèõ ôîð ìàõ ³ çà ëå æèòü â³ä õà ðàê òå ðó ïðà âî âèõ ïðè-
ïèñ³â ³ îñîá ëè âî ñ òåé ¿õ ïðàê òè÷ íî ãî âò³ëåí íÿ.  îä íèõ íîð ìàõ ì³ñòÿòü ñÿ äîç âî ëè (óïîâ íî âà-
æó þ÷³ íîð ìè), ùî çàêð³ïëþ þòü ñóá’ºêòèâí³ ïðà âà òà âèç íà ÷à þòü ìîæ ëè âîñò³ ¿õ ðå àë³çàö³¿. Íà ïðè-
êëàä, ïðà âî ãðî ìà äÿí íà ïðè âà òè çàö³þ æèò ëà, îðåí äó çåìë³ çàêð³ïëþ þòü ñÿ óïîâ íî âà æó þ ÷è ìè
íîð ìà ìè, ä³ÿ ÿêèõ õà ðàê òå ðè çóºòüñÿ íà ñòóï íè ìè îñîá ëè âî ñ òÿ ìè:
– ìຠâè êëþ÷ íî äî á ðîâ³ëüíèé õà ðàê òåð ³ çà ëå æèòü â³ä áà æàí íÿ òà ³íòå ðåñ³â ñóá’ºêòà, ÿêî ìó
íà ëå æèòü ïðà âî;
– ìຠëè øå àê òèâ íó ôîð ìó 䳿, ïå ðåä áà ÷à þ ÷è â³ä ñóá’ºêòà ïåâ íî¿ ïî âåä³íêè, ÿêà çà áåç ïå ÷èòü
ðå àë³çàö³þ íà ëåæ íî ãî ïðà âà;
– ãà ðàí òóºòüñÿ äåð æà âîþ òà äî á ðîâ³ëüíèì âè êî íàí íÿì îáîâ’ÿç êó çî áîâ’ÿçà íî¿ ñòî ðî íè;
– ðå àë³çóºòüñÿ ó ôîðì³ âè êî ðè ñ òàí íÿ.
Òà êèì ÷è íîì, ä³ÿ óïîâ íî âà æó þ ÷èõ íîðì ïîâ’ÿçóºòüñÿ ç âî ëåþ, ñâ³äîì³ñòþ, áà æàí íÿì òà
³íòå ðå ñîì ñóá’ºêòà, ÿêî ìó íà ëå æèòü ïðà âî.
Îä íàê, ïðà âî âå ðå ãó ëþ âàí íÿ íå ìî æå çà áåç ïå ÷ó âà òèñü ëè øå óïîâ íî âà æó þ ÷è ìè íîð ìà ìè.
²ñíóº ñè ñ òå ìà íîðì, ùî âñòà íîâ ëþ þòü þðè äè÷í³ îáîâ’ÿç êè, òîá òî ì³ðó íå îáõ³äíî¿ ïî âåä³íêè
ñóá’ºêò³â ïðà âà. Ö³ íîð ìè âèç íà ÷à þòü ñÿ ÿê çî áîâ’ÿçó þ÷³. ¯õ ä³ÿ õà ðàê òå ðè çóºòüñÿ òèì, ùî âî íè:
– âè êî íó þòü ñÿ ñóá’ºêòà ìè ÿê äî á ðîâ³ëüíî – çà íà ÿâ íîñò³ âè ñî êî ãî ñòó ïå íþ ïðà âî âî¿ ñâ³äî-
ìîñò³ òà ïðà âî âî¿ êóëü òó ðè ñóá’ºêòà, òàê ³ ïðè ìó ñî âî – ó âè ïàä êó íå îáõ³äíîñò³ âòðó ÷àí íÿ äåð æà-
âè â ïðî öåñ ïðà âî ðå àë³çàö³¿;
– ìî æå ìà òè ÿê àê òèâ íó ôîð ìó, ùî ïå ðåä áà ÷ຠâ÷è íåí íÿ ïå ðåä áà ÷å íèõ íîð ìîþ ïðà âà ä³é,
òàê ³ ïà ñèâ íó, ÿêà çà ñòî ñî âóºòüñÿ ó âè ïàä êó ïî êëà äåí íÿ îáîâ’ÿç êó íå â÷è íÿ òè ïðî òè ïðàâ íèõ ä³é
ç áî êó çî áîâ’ÿçà íî ãî ñóá’ºêòà;
– ãà ðàí òóºòüñÿ äåð æà âîþ ÷å ðåç ìîæ ëèâ³ñòü çà ñòî ñó âàí íÿ ïðè ìó ñî âèõ çà ñîá³â âïëè âó, øëÿ-
õîì ïî êëà äåí íÿ þðè äè÷ íî¿ â³äïîâ³äàëü íîñò³;
– ðå àë³çóºòüñÿ ó ôîðì³ âè êî íàí íÿ.
Òà êèì ÷è íîì, çî áîâ’ÿçó þ÷³ íîð ìè ðå àë³çó þòü ñÿ â ³íòå ðå ñàõ óïîâ íî âà æå íî¿ ñòî ðî íè ç ìå òîþ
ãà ðàí òó âàí íÿ ðå àë³çàö³¿ íà ëåæ íî ãî ¿é ïðà âà. Íà ïðè êëàä, êîí ñòè òóö³éíèé îáîâ’ÿçîê ãðî ìà äÿí ïëà-
òè òè ïî äàò êè, îáîâ’ÿçîê áàòüê³â òóð áó âà òè ñÿ ïðî ñâî¿õ íå ïî âíîë³òí³õ ä³òåé ³ âè õî âó âà òè ¿õ. Îñîá-
ëè âî ãî çíà ÷åí íÿ â ïðî öåñ³ ðå ãó ëþ âàí íÿ ìà þòü íîð ìè, ùî âèç íà ÷à þòü çà áî ðî íè çä³éñíåí íÿ òèõ
÷è ³íøèõ ä³é. Âî íè õà ðàê òå ðè çó þòü ñÿ ÿê çà áî ðî íÿ þ÷³ íîð ìè.
Çì³ñòîì öüî ãî ð³çíî âè äó íîðì º âñòà íîâ ëåí íÿ âàð³àíò³â ïî âåä³íêè, ùî ïå ðåä áà ÷à þòü
íå îáõ³äí³ñòü ñóá’ºêòà óò ðè ìà òèñü â³ä â÷è íåí íÿ ïåâ íèõ ä³é, ÿê³ ñó ïå ðå ÷àòü ³íòå ðå ñàì ñóñï³ëüñòâà
òà îê ðå ìèõ éî ãî ñóá’ºêò³â. ijÿ çà áî ðî íÿ þ ÷èõ íîðì õà ðàê òå ðè çóºòüñÿ íà ñòóï íè ìè îñîá ëè âî ñ òÿ ìè:
– ìî æå ìà òè ÿê äî á ðîâ³ëüíèé, òàê ³ ïðè ìó ñî âèé õà ðàê òåð;
– ìຠëè øå ïà ñèâ íèé õà ðàê òåð, îñê³ëüêè âèç íà ÷àºòüñÿ ÿê îáîâ’ÿçîê óò ðè ìà òè ñÿ â³ä â÷è íåí-
íÿ ïåâ íî ãî ðî äó ä³é;
– º çà ñî áîì ãà ðàí òó âàí íÿ ñóá’ºêòèâ íî ãî ïðà âà òà ³íòå ðåñ³â óïîâ íî âà æå íî¿ ñòî ðî íè;
– çà áåç ïå ÷óºòüñÿ äåð æà âîþ øëÿ õîì ñòâî ðåí íÿ óìîâ, íå îáõ³äíèõ äëÿ âè êî íàí íÿ ïðè ïè ñó, ùî
âì³ùóº çà áî ðî íó òà ïî êëà äåí íÿ þðè äè÷ íî¿ â³äïîâ³äàëü íîñò³ ó âè ïàä êó ïî ðó øåí íÿ íîð ìè ïðà âà;
– ôîð ìîþ ðå àë³çàö³¿ º äî òðè ìàí íÿ.
234
Êàòåãîð³ÿïðàâîðîçóì³ííÿ:òåîðåòèêî-ïðàâîâèéàñïåêò
Òà êèì ÷è íîì, çà áî ðî íÿ þ÷³ íîð ìè ä³þòü ó ôîðì³ ïà ñèâ íî ãî îáîâ’ÿç êó ç ìå òîþ çà áåç ïå ÷åí íÿ
ïðàâ óïîâ íî âà æå íî¿ ñòî ðî íè òà ãà ðàí òó âàí íÿ ³íòå ðåñ³â ñóñï³ëüñòâà.
ϳäñó ìî âó þ ÷è çà çíà ÷è ìî, ùî ðå àë³çàö³ÿ íîðì ïðà âà çà áåç ïå ÷óºòüñÿ, ç îä íî ãî áî êó, ñòâî ðåí-
íÿì äåð æà âîþ ðå àëü íèõ óìîâ ³ çà ñîá³â, ùî ñïðè ÿ þòü áåç ïå ðåø êîä íî ìó äî á ðîâ³ëüíî ìó çä³éñíåí-
íþ â³äïîâ³äíè ìè ñóá’ºêòà ìè ñôîð ìó ëü î âà íèõ ó ïðà âîâ³é íîðì³ çðàçê³â ïî âåä³íêè, à ç ³íøî ãî –
çà ñî áà ìè çà îõî ÷åí íÿ, ïå ðå êî íàí íÿ òà ïðè ìó ñó äî áà æà íî¿ ïî âåä³íêè, à òà êîæ ìîæ ëèâ³ñòþ çà ñòî-
ñó âàí íÿ ñàíêö³é ó ðàç³ íå âè êî íàí íÿ âè ìîã ïðà âî âî¿ íîð ìè [1, ñ. 47-48]. Òà êèé ï³äõ³ä äî ðî çóì³ííÿ
íîð ìè ïðà âà äîç âî ëÿº íà ãî ëî ñè òè, íà òî ìó, ùî âî íà º äåð æàâ íèì âè òâî ðîì ³ ïî êëè êà íà âè êî íó-
âà òè ðîëü çà ñî áó äëÿ âïî ðÿä êó âàí íÿ íàé âàæ ëèâ³øèõ â³äíî ñèí ó äåð æàâ íî-îð ãàí³çî âà íî ìó
ñóñï³ëüñòâ³.
Ñïèñîêë³òåðàòóðè:
1. Àíäð³¿âÂ. Ïðà âîâ³ íîð ìè â ñè ñ òåì³ ñîö³àëü íèõ íîðì äåð æà âè / Â. Àíäð³¿â // ϳäïðèºìíèöòâî, ãîñ-
ïî äàð ñò âî ³ ïðà âî. – 2007. – ¹ 9. – Ñ. 46-49.
2. ÁîáðîâíèêÑ.Â. Íîð ìè ïðà âà / Ñ. Â. Áî á ðîâ íèê // Òå îð³ÿ äåð æà âè ³ ïðà âà. Àêà äåì³÷íèé êóðñ:
[ï³äðó÷ íèê] / [çà ðåä. Î. Â. Çàé ÷ó êà, Í. Ì. Îí³ùåí êî]. – Ê.: Þð³íêîì ²íòåð, 2006. – Ñ. 365-385.
3. ÁîáðîâíèêÑ.Â. Ïðà âî âå ðå ãó ëþ âàí íÿ ñóñï³ëüíèõ â³äíî ñèí òà ðå àë³çàö³ÿ ïðà âà / Ñ. Â. Áî á ðîâ íèê
// Ïðà âî âà äåð æà âà. Ùîð³÷íèê íà óêî âèõ ïðàöü ²í-òó äåð æà âè ³ ïðà âà ³ì. Â. Ì. Êî ðåöü êî ãî ÍÀÍ Óê ðà¿íè. –
1996. – ¹ 7. – Ñ. 104-107.
4. Áóðëàéª. Íîð ìà ïðà âà: ïðà âè ëî ÷è ôàêò? / ª. Áóð ëàé // ²íñòè òóò çà êî íî äàâ ñò âà Âåð õîâ íî¿ Ðà äè
Óê ðà¿íè: [çá. íà óê. ïðàöü]. – Ê.: Ðå ôå ðàò, 2005. – Ñ. 47-51.
5. ÁóðëàéÅ.Â. Íîð ìû ïðà âà è ïðà âî îò íî øå íèÿ â ñî öè à ëè ñ òè ÷å ñ êîì îá ùå ñò âå / Å. Â. Áóð ëàé. – Ê.:
Íà óêî âà äóì êà, 1987. – 92 ñ.
6. ÃðåäåñêóëÍ.À. Ê ó÷å íèþ îá îñó ùå ñòâ ëå íèè ïðà âà / Í. À. Ãðå äå ñ êóë. – Õ.: «Òè ïî ãðà ôèÿ Àäîëü ôà
Äàð ðå», 1900. – 235 ñ.
7. ÊîçåíêîÞ. Ïðà âîâ³ âëà ñ òè âîñò³ ïî âåä³íêè îñî áè: êîì ïà ðà òèâ íèé âèì³ð / Þ. Êî çåí êî // Àí ò ðî-
ïîëîã³ÿ ïðà âà: ô³ëî ñîôñü êèé òà þðè äè÷ íèé âèì³ðè (ñòàí, ïðî áëåì, ïåð ñïåê òè âè): Ñòàòò³ ó÷àñ íèê³â
̳æíàðîä íî ãî «êðóã ëî ãî ñòî ëó» (ì. Ëüâ³â, 3–5 ãðóä íÿ 2010 ðî êó). – Ëüâ³â: Ãà ëèöü êèé äðó êàð, 2010. –
Ñ. 302-310.
8. ËèñåíêîâÑ.Ë. Çà ãàëü íà òå îð³ÿ äåð æà âè ³ ïðà âà: [íà â÷àëü íèé ïîñ³áíèê] / Ñ. Ë. Ëè ñåí êîâ. – Ê.:
«Þðè ñ êîí ñóëüò», 2006. – 355 ñ.
9. Ìàð÷óêÂ.Ì. Íà ðè ñè ç òå î𳿠ïðà âà: [íà â÷àëü íèé ïîñ³áíèê] / Â. Ì. Ìàð ÷óê, Ë. Â. ͳêî ëàºâà. – Ê.:
²ñòè íà, 2004. – 304 ñ.
10. Òåîð³ÿäåð æà âè ³ ïðà âà. Àêà äåì³÷íèé êóðñ: [ï³äðó÷ íèê] / [çà ðåä. Î. Â. Çàé ÷ó êà, Í. Ì. Îí³ùåí-
êî]. – Ê.: Þð³íêîì ²íòåð, 2006. – 688 ñ.
Ëèñþê².².Çàãàëüíîòåîðåòè÷í³àñïåêòèðåàë³çàö³¿íîðìïðàâà
Äà íà ñòàò òÿ ðîç êðè âຠäå ÿê³ àñ ïåê òè ïðà âî ðå àë³çàö³¿, ÿê ðå àëü íå, ïðàê òè÷ íå ïå ðå òâî ðåí íÿ ó æèò òÿ
ôîð ìàëü íî-âèç íà ÷å íèõ ïðà âî âèõ íîðì, ñïðÿ ìî âà íèõ íà äî ñÿã íåí íÿ ö³ëåé.
Êëþ÷îâ³ñëîâà: ïðà âî âå ðå ãó ëþ âàí íÿ, ïðà âî ðå àë³çàö³ÿ, íîð ìè ïðà âà.
ËèñþêÈ.È.Îáùåòåîðåòè÷åñêèåàñïåêòûðåàëèçàöèèíîðìïðàâà
Äàí íàÿ ñòà òüÿ ðàñ êðû âà åò íå êî òî ðûå àñ ïåê òû ïðà âî ðå à ëè çà öèè, êàê ðå àëü íîå, ïðàê òè ÷å ñ êîå ïðå îá ðà-
çî âà íèå â æèçíü ôîð ìàëü íî-îï ðå äå ëåí íûõ ïðà âî âûõ íîðì, êî òî ðûå íà ïðàâ ëå íû íà äî ñòè æå íèå öå ëåé.
Êëþ÷åâûåñëîâà: ïðà âî âîå ðå ãó ëè ðî âà íèå, ïðà âî ðå à ëè çà öèÿ, íîð ìû ïðà âà.
LisyukI.Generaltheoreticaspectsoflegalnormsrealization
This article reveals some aspects of legal realization, as a real, practical transformation in the life of certain
formal and legal rules which are aimed at achieving goals.
Keywords: legal regulation, legal realization, rule of law.
Ëèñþê².².Çàãàëüíîòåîðåòè÷í³àñïåêòèðåàë³çàö³¿íîðìïðàâà
235
ÊÀÒÅÃÎÐ²ß ÏÐÀÂÎÐÎÇÓ̲ÍÍß: ÒÅÎÐÅÒÈÊÎ-ÏÐÀÂÎÂÈÉ ÀÑÏÅÊÒ
ÇÀÃÀËÜÍÎÒÅÎÐÅÒÈ×Ͳ ÀÑÏÅÊÒÈ ÐÅÀ˲ÇÀÖ²¯ ÍÎÐÌ ÏÐÀÂÀ
|