Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов
Предложена численная методика определения областей формирования линий поглощения в атмосферах звезд поздних спектральных классов и карликов субзвездных масс. Она основана на определении вклада отдельных слоев модели атмосферы звезды в формирование результирующей эквивалентной ширины спектральной ли...
Збережено в:
| Дата: | 2010 |
|---|---|
| Автор: | |
| Формат: | Стаття |
| Мова: | Russian |
| Опубліковано: |
Головна астрономічна обсерваторія НАН України
2010
|
| Назва видання: | Кинематика и физика небесных тел |
| Теми: | |
| Онлайн доступ: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/73175 |
| Теги: |
Додати тег
Немає тегів, Будьте першим, хто поставить тег для цього запису!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Цитувати: | Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов / Я.В. Павленко // Кинематика и физика небесных тел. — 2010. — Т. 26, № 2. — С. 20-35. — Бібліогр.: 42 назв. — рос. |
Репозитарії
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-73175 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-731752015-01-06T03:02:06Z Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов Павленко, Я.В. Физика звезд и межзвездной среды Предложена численная методика определения областей формирования линий поглощения в атмосферах звезд поздних спектральных классов и карликов субзвездных масс. Она основана на определении вклада отдельных слоев модели атмосферы звезды в формирование результирующей эквивалентной ширины спектральной линии. Метод применим и для случая формирования линий поглощения лития на фоне молекулярных полос. Рассмотрены случаи формирования линий лития в атмосфере Солнца (спектральный класс G2 V), красного гиганта из системы RS Oph (М2 III), С-гиганта WZ Cas (С6) и коричневого карлика LP944-20 (M9 V). Пропонується числова методика визначення областей формування ліній поглинання в атмосферах зір пізніх спектральних класів та карликів субзоряних мас. Вона грунтується на визначенні вкладу окремих шарів моделі зоряної атмосфери у формування кінцевої еквівалентної ширини спектральної лінії. Метод можна застосувати і для випадку формування ліній поглинання літію на фоні молекулярних смуг. Розглянуто випадок формування ліній літію в атмосфері Сонця (спектральний клас G2 V), червоного гіганта із системи RS Oph (M2 III), C-гіганта WZ Cas (C6) і коричневого карлика LP944-20 (М9 V). We propose a new method for the determination of depth formation of absorption lines in spectra of late-type stars and substellar objects. Specifically, we estimate the contribution of any level of stellar atmosphere to the equivalent width of an absorption line. The method can be used for the case of the formation of atomic lines on the molecular band back ground. We consider the cases of the formation of the lithium resonance doublet lines in the atmospheres of the Sun, red giant (M2 III) from the of RS Oph system, C-giants WZ Cas (C6) and brown dwarf LP944-20 (M9 V). 2010 Article Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов / Я.В. Павленко // Кинематика и физика небесных тел. — 2010. — Т. 26, № 2. — С. 20-35. — Бібліогр.: 42 назв. — рос. 0233-7665 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/73175 524.316.082 ru Кинематика и физика небесных тел Головна астрономічна обсерваторія НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Russian |
| topic |
Физика звезд и межзвездной среды Физика звезд и межзвездной среды |
| spellingShingle |
Физика звезд и межзвездной среды Физика звезд и межзвездной среды Павленко, Я.В. Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов Кинематика и физика небесных тел |
| description |
Предложена численная методика определения областей формирования линий поглощения в атмосферах звезд поздних спектральных классов и карликов субзвездных масс. Она основана на определении вклада отдельных слоев модели атмосферы звезды в формирование результирующей эквивалентной ширины спектральной линии. Метод применим и для случая формирования линий поглощения лития на фоне молекулярных полос. Рассмотрены случаи формирования линий лития в атмосфере Солнца (спектральный класс G2 V), красного гиганта из системы RS Oph (М2 III), С-гиганта WZ Cas (С6) и коричневого карлика LP944-20 (M9 V). |
| format |
Article |
| author |
Павленко, Я.В. |
| author_facet |
Павленко, Я.В. |
| author_sort |
Павленко, Я.В. |
| title |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| title_short |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| title_full |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| title_fullStr |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| title_full_unstemmed |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| title_sort |
глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов |
| publisher |
Головна астрономічна обсерваторія НАН України |
| publishDate |
2010 |
| topic_facet |
Физика звезд и межзвездной среды |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/73175 |
| citation_txt |
Глубины формирования резонансных линий поглощения лития в атмосферах звезд поздних спектральных классов и коричневых карликов / Я.В. Павленко // Кинематика и физика небесных тел. — 2010. — Т. 26, № 2. — С. 20-35. — Бібліогр.: 42 назв. — рос. |
| series |
Кинематика и физика небесных тел |
| work_keys_str_mv |
AT pavlenkoâv glubinyformirovaniârezonansnyhlinijpogloŝeniâlitiâvatmosferahzvezdpozdnihspektralʹnyhklassovikoričnevyhkarlikov |
| first_indexed |
2025-07-05T21:49:53Z |
| last_indexed |
2025-07-05T21:49:53Z |
| _version_ |
1836845308945891328 |
| fulltext |
ÔÈÇÈÊÀ ÇÂÅÇÄ
È ÌÅÆÇÂÅÇÄÍÎÉ ÑÐÅÄÛ
ÓÄÊ 524.316.082
ß. Â. Ïàâëåíêî
Ãëàâíàÿ àñòðîíîìè÷åñêàÿ îáñåðâàòîðèÿ ÍÀÍ Óêðàèíû
03680 Êèåâ, óë. Àêàäåìèêà Çàáîëîòíîãî 27
yp@mao.kiev.ua
Ãëóáèíû ôîðìèðîâàíèÿ ðåçîíàíñíûõ ëèíèé
ïîãëîùåíèÿ ëèòèÿ â àòìîñôåðàõ çâåçä ïîçäíèõ
ñïåêòðàëüíûõ êëàññîâ è êîðè÷íåâûõ êàðëèêîâ
Ïðåäëîæåíà ÷èñëåííàÿ ìåòîäèêà îïðåäåëåíèÿ îáëàñòåé ôîðìèðî -
âàíèÿ ëèíèé ïîãëîùåíèÿ â àòìîñôåðàõ çâåçä ïîçäíèõ ñïåêòðàëüíûõ
êëàññîâ è êàðëèêîâ ñóáçâåçäíûõ ìàññ. Îíà îñíîâàíà íà îïðåäåëåíèè
âêëàäà îòäåëüíûõ ñëîåâ ìîäåëè àòìîñôåðû çâåçäû â ôîðìèðîâàíèå
ðåçóëüòèðóþùåé ýêâèâàëåíòíîé øèðèíû ñïåêòðàëüíîé ëèíèè. Ìåòîä
ïðèìåíèì è äëÿ ñëó÷àÿ ôîðìèðîâàíèÿ ëèíèé ïîãëîùåíèÿ ëèòèÿ íà ôî -
íå ìîëåêóëÿðíûõ ïîëîñ. Ðàññìîòðåíû ñëó÷àè ôîðìèðîâàíèÿ ëèíèé
ëèòèÿ â àòìîñôåðå Ñîëíöà (ñïåêòðàëüíûé êëàññ G2 V), êðàñíîãî
ãèãàíòà èç ñèñòåìû RS Oph (Ì2 III), Ñ-ãèãàíòà WZ Cas (Ñ6) è
êîðè÷íåâîãî êàðëèêà LP944-20 (M9 V).
ÃËÈÁÈÍÈ ÔÎÐÌÓÂÀÍÍß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÈÕ Ë²Í²É ÏÎÃËÈÍÀÍÍß
Ë²Ò²Þ Â ÀÒÌÎÑÔÅÐÀÕ Ç²Ð Ï²ÇÍ²Õ ÑÏÅÊÒÐÀËÜÍÈÕ ÊËÀѲ ÒÀ
ÊÎÐÈ×ÍÅÂÈÕ ÊÀÐËÈʲÂ, Ïàâëåíêî ß. Â. — Ïðîïîíóºòüñÿ ÷èñëîâà
ìåòîäèêà âèçíà÷åííÿ îáëàñòåé ôîðìóâàííÿ ë³í³é ïîãëèíàííÿ â àò -
ìîñôåðàõ ç³ð ï³çí³õ ñïåêòðàëüíèõ êëàñ³â òà êàðëèê³â ñóáçîðÿíèõ ìàñ.
Âîíà ãðóíòóºòüñÿ íà âèçíà÷åíí³ âêëàäó îêðåìèõ øàð³â ìîäåë³ çîðÿíî¿
àòìîñôåðè ó ôîðìóâàííÿ ê³íöåâî¿ åêâ³âàëåíòíî¿ øèðèíè ñïåêò -
ðàëüíî¿ ë³í³¿. Ìåòîä ìîæíà çàñòîñóâàòè ³ äëÿ âèïàäêó ôîðìóâàííÿ
ë³í³é ïîãëèíàííÿ ë³ò³þ íà ôîí³ ìîëåêóëÿðíèõ ñìóã. Ðîçãëÿíóòî âèïà -
äîê ôîðìóâàííÿ ë³í³é ë³ò³þ â àòìîñôåð³ Ñîíöÿ (ñïåêòðàëüíèé êëàñ
G2 V), ÷åðâîíîãî ã³ãàíòà ³ç ñèñòåìè RS Oph (M2 III), C-ã³ãàíòà WZ Cas
(C6) ³ êîðè÷íåâîãî êàðëèêà LP944-20 (Ì9 V).
FOR MA TION DEPTHS OF THE LITH IUM RES O NANCE LINES IN
AT MO SPHERES OF LATE-TYPE STARS AND BROWN DWARFS, by
Pavlenko Ya. V. — We pro pose a new method for the de ter mi na tion of depth
for ma tion of ab sorp tion lines in spec tra of late-type stars and substellar
20
ÊÈÍÅÌÀÒÈÊÀ
È ÔÈÇÈÊÀ
ÍÅÁÅÑÍÛÕ
ÒÅË òîì 26 ¹ 2 2010
© ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ, 2010
21
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
ob jects. Spe cif i cally, we es ti mate the con tri bu tion of any level of stel lar
at mo sphere to the equiv a lent width of an ab sorp tion line. The method can
be used for the case of the for ma tion of atomic lines on the mo lec u lar band
back ground. We con sider the cases of the for ma tion of the lith ium
res o nance dou blet lines in the at mo spheres of the Sun, red gi ant (M2 III)
from the of RS Oph sys tem, C-gi ants WZ Cas (C6) and brown dwarf
LP944-20 (M9 V).
ÂÂÅÄÅÍÈÅ
Îïðåäåëåíèå ãëóáèí ôîðìèðîâàíèÿ ñïåêòðàëüíûõ ëèíèé ïðåäñòàâ ëÿ -
åò èíòåðåñ ïðè ðåøåíèè ìíîãèõ çàäà÷ êîëè÷åñòâåííîãî àíàëèçà çâåçä -
íûõ ñïåêòðîâ. Ýòà çàäà÷à øèðîêî îáñóæäàëàñü â 1970—1980 ãã. [11,
12, 16]. Â ðÿäå ðàáîò äëÿ îöåíêè ãëóáèí ôîðìèðîâàíèÿ ëèíèé ïîãëî -
ùåíèÿ â çâåçäíîé àòìîñôåðå èñïîëüçîâàëàñü ýìèññèîííàÿ ôóíêöèè
âêëàäà
F Sn t t= -( )exp( ), (1)
êîòîðàÿ ïî ñóòè ÿâëÿåòñÿ ïîäûíòåãðàëüíîé ôóíêöèåé â ôîðìóëå äëÿ
ðàñ÷åòà èíòåíñèâíîñòè âûõîäÿùåãî èç àòìîñôåðû èçëó÷åíèÿ. Äëÿ
öåíòðà çâåçäíîãî äèñêà
I F dn n nt= ò .
Îäíàêî ïîçæå áûëî ïîêàçàíî, ÷òî ïîäõîä, îñíîâàííûé íà àíàëèçå
ýìèññèîííûõ ôóíêöèé âêëàäà, ïðèìåíèì ñêîðåå âñåãî ê îïðåäåëåíèþ
ãëóáèíû ôîðìèðîâàíèÿ âûõîäÿùåãî èç àòìîñôåðû èçëó÷åíèÿ â êîí -
òèíóóìå, êîòîðàÿ â áîëüøèíñòâå ñëó÷àåâ âîâñå íå ñîâïàäàåò ñ ãëóáè -
íîé ôîðìèðîâàíèÿ ñïåêòðàëüíûõ ëèíèé ïîãëîùåíèÿ.  ÷àñòíîñòè,
ïðèìåíåíèå ìåòîäèêè ýìèññèîííûõ ôóíêöèé âêëàäà ïðèâîäèò ê çà -
êëþ ÷åíèþ, ÷òî âñå ñëàáûå ëèíèè ïîãëîùåíèÿ ôîðìèðóþòñÿ äîñòà -
òî÷íî ãëóáîêî â àòìîñôåðå íà ïðèáëèçèòåëüíî îäèíàêîâîé ãëóáèíå.
Áîëåå ðåàëèñòè÷íûå îöåíêè ãëóáèí ôîðìèðîâàíèÿ ëèíèé ïîëó÷à -
þòñÿ èç àíàëèçà ôóíêöèè Óíçîëüäà — Ïåêêåðà [3, 23, 37]:
[ ]F S d SD c c c c l c c l= - - - -ò( ( )exp( ) ( )exp( ) exp( )t t t t t t . (2)
Çäåñü S l , S c , t l , t c — ôóíê öèè èñ òî÷ íè êîâ è îïòè ÷åñ êèå ãëó áè íû â
ëè íè ÿõ è êîí òè íó ó ìå ñî îò âå òñòâåí íî. Ìà ãàéí [16] ïî ëó ÷èë ïðàê òè -
÷åñ êè òà êóþ æå ôóíê öèþ ïðè ôîð ìàëü íîì ðå øå íèè óðàâ íå íèÿ ïå ðå -
íî ñà èç ëó ÷å íèÿ äëÿ äåï ðåñ ñèè â ëè íèè. Òà êèì îá ðà çîì, îñòà òî÷ íàÿ èí -
òåí ñèâ íîñòü â ëè íèè ìî æåò áûòü çà ïè ñà íà â âè äå r F dD l ln t t= ò ( ) . Çà -
ìå òèì, ÷òî ïðè âå äåí íûå âû øå ôîð ìó ëû ïðè ãîä íû äëÿ àíà ëè çà èí òåí -
ñèâ íîñ òè èç ëó ÷å íèÿ â öåí òðå äèñ êà çâåç äû; îäíà êî îíè ìî ãóò áûòü îá -
îá ùå íû è íà ñëó ÷àé, êîã äà íà áëþ äà å ìûé ïî òîê èç ëó ÷å íèÿ ôîð ìè ðó -
åò ñÿ âñåì äèñ êîì çâåç äû.
Ïðè ìå íå íèå äåï ðåñ ñè îí íûõ ôóíê öèé âêëà äà íå âû çû âà åò ïðî -
áëåì äëÿ îäè íî÷ íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ, êî òî ðûå ôîð ìè ðó þò ñÿ íà ôî -
íå «÷èñ òî ãî» êîí òè íó ó ìà.  òî æå âðå ìÿ åãî ñëîæ íî ðå à ëè çî âàòü äëÿ
îïðå äå ëå íèÿ ãëó áèí ôîð ìè ðî âà íèÿ áëåí äè ðî âàí íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå -
íèÿ, ÷òî õà ðàê òåð íî äëÿ çâåçä ïî çäíèõ ñïåê òðàëü íûõ êëàñ ñîâ, â êî òî -
ðûõ ïðåä ñòàâ ëÿ þ ùèå äëÿ íàñ èí òå ðåñ ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ îá ðà çó þò ñÿ
íà ôî íå ìíî ãî ÷èñ ëåí íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ äðó ãèõ àòî ìîâ è ìî ëå -
êóë.
Öåëüþ ýòîé ðà áî òû ÿâ ëÿ åò ñÿ ðàç ðà áîò êà äîñ òà òî÷ íî ïðî ñòî ãî è
ýô ôåê òèâ íî ãî ÷èñ ëåí íî ãî àë ãî ðèò ìà äëÿ îïðå äå ëå íèÿ ãëó áèí ôîð ìè -
ðî âà íèÿ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ àòî ìîâ è ìî ëå êóë íå çà âè ñè ìî îò ñòå ïå íè
èõ áëåí äè ðî âà íèÿ è èí òåí ñèâ íîñ òè. Ìû îãðà íè ÷èì ñÿ îï ðå äå ëå íè åì
ãëó áèí ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ â ñïåê òðàõ
ðÿ äà êîñ ìè ÷åñ êèõ îá ú åê òîâ, îñî áîå âíè ìà íèå ïðè ýòîì ìû óäå ëèì
ïðî öå äó ðå òåñ òè ðî âà íèÿ ìåòîäèêè.
Ñî äåð æà íèå ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðàõ êîñ ìè ÷åñ êèõ îá ú åê òîâ ìî æåò
âàðü è ðî âàòü â äè à ïà çî íå íå ñêîëü êèõ ïî ðÿä êîâ â ïðî öåñ ñå èõ ýâî ëþ -
öèè. Èíòå ðåñ ê èñ ñëå äî âà íèþ ëè íèé ëè òèÿ â çâåç äíûõ àò ìî ñ ôå ðàõ âî
ìíî ãîì îïðå äå ëÿ åò ñÿ èìåí íî çà âè ñè ìîñ òüþ åãî ñî äåð æà íèÿ îò ïà ðà -
ìåò ðîâ, îïðå äå ëÿ þ ùèõ ýâî ëþ öèþ çâåçä â öå ëîì [25]. Ïî ìè ìî ýòî ãî,
ñî äåð æà íèå ëè òèÿ èã ðà åò âàæ íóþ ðîëü â íà øèõ ïðåä ñòàâ ëå íè ÿõ î êîñ -
ìî ëî ãè ÷åñ êîé êàð òè íå ñî âðå ìåí íî ãî ñî ñòî ÿ íèÿ Âñå ëåí íîé [26].
Ó íå é òðàëü íî ãî àòî ìà ëè òèÿ ïî òåí öè àë èî íè çà öèè ñðàâ íè òåëü íî
íå âå ëèê (Eèîí = 5.4 ýÂ), òàê ÷òî ïðè ôèê ñè ðî âàí íîì ñî äåð æà íèè ëè òèÿ
â àò ìîñ ôå ðàõ èí òåí ñèâ íîñòü åãî ðå çî íàí ñíûõ ëè íèé óâå ëè ÷è âà åò ñÿ ñ
ïî íè æå íè åì ýô ôåê òèâ íîé òåì ïå ðà òó ðû çâåç äû. Îäíà êî ïðè ýòîì óñè -
ëè âà åò ñÿ è èõ áëåí äè ðî âà íèå ëè íè ÿ ìè äðó ãèõ àòî ìîâ è ìî ëå êóë. Â
ñïåê òðàõ çâåçä ñïåê òðàëü íûõ êëàñ ñîâ Ì è Ñ ëè íèè ëè òèÿ ôîð ìè ðó þò -
ñÿ íà ôî íå ñèëü íûõ ìî ëå êó ëÿð íûõ ïî ëîñ, êî òî ðûå ôîð ìè ðó þò äëÿ
íèõ ñâî å ãî ðî äà ïñåâ äî êîí òè íó óì, ÷òî ñèëü íî óñëîæ íÿ åò ïðî öå äó ðó
÷èñ ëåí íî ãî àíà ëè çà íà áëþ äà å ìûõ ñïåêòðîâ.
ÏÐÎÖÅÄÓÐÀ ÐÀÑ×ÅÒÎÂ
Ðàñ ÷å òû ïðî ôè ëåé îò äåëü íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ è ñèí òå òè ÷åñ êèõ
ñïåê òðîâ ïðî èç âî äè ëèñü ïðî ãðàì ìîé WITA6 [19] â ðàì êàõ êëàñ ñè ÷åñ -
êèõ ïðåä ïî ëî æå íèé: ËÒÐ, ãèä ðîñ òà òè ÷åñ êîå ðàâ íî âå ñèå â îä íî ìåð íîé
àò ìîñ ôå ðå áåç ñòî êîâ è èñ òî÷ íè êîâ ýíåð ãèè. Ýòà ïðî ãðàì ìà èñ ïîëü çó -
åò òðà äè öè îí íûé íà áîð èñ òî÷ íè êîâ íå ïðîç ðà÷ íîñ òè â êîí òè íó ó ìå èç
ïðî ãðàì ìû Êó ðó öà ATLAS9 [15]. Äàí íûå îá àòîì íûõ ëè íè ÿõ áðà ëèñü
èç VALD [14], â ðà áî òå èñ ïîëü çî âà íû ñïèñ êè ëè íèé TiO è CN, ðàñ ñ÷è -
òàí íûå Ïëå çîì [24] è Êó ðó öåì [15] ñî îò âå òñòâåí íî. Ïðî ôè ëè îò äåëü -
íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ îïè ñû âà ëèñü ôóíê öè åé Ôîé ãòà, ïà ðà ìåò ðû çà -
òó õà íèÿ áðà ëèñü èç VALD èëè ðàñ ñ÷è òû âà ëèñü ïî ôîð ìó ëàì Óíçîëü -
äà [38]. Ðàñ ÷å òû ïðî ôè ëåé îò äåëü íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ è ñèí òå òè -
÷åñ êèõ ñïåê òðîâ ïðî èç âî äè ëèñü ñ øà ãîì ïî äëè íå âîëíû â 2 ïì.
Èîíèçàöèîííî-äèññîöèàòèâíîå ðàâíîâåñèå (ÈÄÐ) ðàññ÷èòû âà -
ëîñü â ðàìêàõ ïðèáëèæåíèÿ ëîêàëüíîãî òåðìîäèíàìè÷åñêîãî ðàâíî -
22
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
âåñèÿ äëÿ ñìåñè ïðèìåðíî 100 íàèáîëåå îáèëüíûõ ìîëåêóëÿðíûõ ñî -
åäèíåíèé â àòìîñôåðàõ çâåçä ïîçäíèõ ñïåêòðàëüíûõ êëàññîâ. Ïðè
ýòîì íàáîðû ó÷èòûâàåìûõ ìîëåêóë îòëè÷àëèñü äëÿ ñëó÷àåâ O/C > 1 è
O/C < 1. Êîíñòàíòû äëÿ ðàñ÷åòà ñèñòåìû óðàâíåíèé èîíèçàöè îí -
íî-äèññîöèàòèâíîãî ðàâíîâåñèÿ áðàëèñü èç ðàáîò [1, 36].
Äàí íûå î ëè íè ÿõ ïî ãëî ùå íèÿ. Íè æå äëÿ òåñ òè ðî âà íèÿ íà øåé
ïðî öå äó ðû îïðå äå ëå íèÿ ãëó áèí ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ èñ -
ïîëü çî âà ëèñü äâå ëè íèè Fe I è Fe II, äàí íûå î êî òî ðûõ (äëè íû âîëí l,
ñè ëû îñöèë ëÿ òî ðîâ gf, ïî òåí öè à ëû âîç áóæ äå íèÿ íè æíèõ óðîâ íåé E¢¢
ñî îò âå òñòâó þ ùèõ ïå ðå õî äîâ è ñðåä íèå ãëó áè íû ôîð ìè ðî âà íèÿ <t> èç
ðà áî òû [3], ïðè âå äå íû â òàá ëè öå. Òàì æå ïðè âî äÿò ñÿ äàí íûå î ëè íè ÿõ
ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ, êî òî ðûå ïðåä ñòàâ ëÿ þò äëÿ íàñ îñíîâ íîé
èí òå ðåñ. Ìû ðàñ ñìàò ðè âà åì òîëü êî ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà èçî -
òî ïà 7Li. Ïðîá ëå ìà èñ ñëå äî âà íèÿ ãëó áèí îá ðà çî âà íèÿ ëè íèé âòî ðî ãî
ïî ðàñ ïðîñ òðà íåí íîñ òè èçî òî ïà ëè òèÿ 6Li ïðåä ñòàâ ëÿ åò îñî áûé èí òå -
ðåñ è áó äåò ðàñ ñìîò ðå íà îò äåëü íî. Îòíî ñè òåëü íî ðå çî íàí ñ íûõ ëè íèé
ëè òèÿ ïðåä ñòàâ ëÿ åò ñÿ óìåñ òíûì çà ìå òèòü, ÷òî â áîëü øè íñòâå ñëó ÷à åâ
îíè ôîð ìè ðó þò áëåí äó, ïî ñóì ìàð íîé èí òåí ñèâ íîñ òè êî òî ðîé è ñó äÿò
î ñî äåð æà íèè ëè òèÿ â çâåçäíîé àòìîñôåðå.
Ôóí êöèÿ âêëà äà Cd. ×èñ ëåí íûé àë ãî ðèòì îïðå äå ëå íèÿ ãëó áè íû
ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ â çâåç äíîé àò ìîñ ôå ðå îñíî âû âà åò ñÿ
íà îöåí êå âêëà äà êîí êðåò íî ãî ñëîÿ àò ìîñ ôå ðû çâåç äû â ôîð ìè ðî âà íèå
ñóì ìàð íîé ýê âè âà ëåí òíîé øè ðè íû ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ. Ïðî öå äó ðà
îïðå äå ëå íèÿ ôóíê öèè âêëà äà Cd îðãà íè çî âà íà îò íî ñè òåëü íî ïðî ñòî:
— íà i-ì øà ãå ðàñ ÷å òîâ ïðåä ïî ëà ãà åò ñÿ, ÷òî ïî ãëî ùà þ ùèå àòî ìû
èìå þò ñÿ â àò ìîñ ôå ðå ñ 1-é äî i-é òî÷ êè ïî ãëó áè íå. Åñòåñ òâåí íî, ýê âè -
âà ëåí òíàÿ øè ðè íà Wl, ðàñ ñ÷è òàí íàÿ äëÿ òà êî ãî ìî äè ôè öè ðî âàí íî ãî
ðàñ ïðå äå ëå íèÿ ïî ãëî ùà þ ùèõ ÷àñ òèö ñ ãëó áè íîé, áó äåò ìåíü øå, ÷åì
ðàñ ñ÷è òàí íàÿ äëÿ «ïî ëíîé» ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû;
— ïðè ïðî äâè æå íèè âãëóáü àò ìîñ ôå ðû ÷èñ ëî ïî ãëî ùà þ ùèõ àòî -
ìîâ íà ëó ÷å çðå íèÿ áó äåò óâå ëè ÷è âàòü ñÿ. Ñî îò âå òñòâåí íî áó äåò óâå ëè -
÷è âàòü ñÿ òå î ðå òè ÷åñ êàÿ ýê âè âà ëåí òíàÿ øè ðè íà (ðèñ. 1). Âêëàä â Wl
ñëîÿ àò ìîñ ôå ðû, ðàñ ïî ëî æåí íî ãî ìåæ äó i-é è i + 1-é òî÷ êîé ìî äå ëè
àò ìîñ ôå ðû, è îïðå äå ëÿ åò íà øó ôóíê öèþ âêëà äà Cd (t i).
Ñëå äó åò îò ìå òèòü, ÷òî ýòîò àë ãî ðèòì ìîæ íî èñ ïîëü çî âàòü êàê äëÿ
ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ, ðàñ ñ÷è òàí íûõ â èí òåí ñèâ íîñ òÿõ äëÿ öåí òðà çâåç -
äû (ñëó ÷àé ïðåä ñòàâ ëÿ åò èí òå ðåñ äëÿ Ñîë íöà), òàê è äëÿ ëè íèé ïî ãëî -
23
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
Àòîì l, íì gf E ¢¢ < t>
Fe I 525.020a
1.288×10-5 a 0.12a –2.719b
Fe II 608.410a 1.09610–4 a 3.20a –0.925b
Li I 670.7761c 0.9795c 0.00c –1.18b
Li I 670.7912c 0.4909c 0.00c –1.18b
Ïàðàìåòðû èñïîëüçîâàííûõ àòîìíûõ ëèíèé ñîãëàñíî äàííûì [2]a, [3]b, [14]c
ùå íèÿ â ñïåê òðàõ, ðàñ ñ÷è òàí íûõ äëÿ âñå ãî äèñ êà çâåç äû, ò. å. â ïî òî -
êàõ. Îí ìî æåò ïðè ìå íÿòü ñÿ êàê ê îäè íî÷ íûì ëè íè ÿì, òàê è ê áëåí äè -
ðî âàí íûì ñïåê òðàì.
ÐÅÇÓËÜÒÀÒÛ
Òåñ òè ðî âà íèå ìå òî äè êè: îá ðà çî âà íèå ëè íèé Fe I l 525.020 íì è
Fe II l 608.410 íì. Àòìîñôåðà Ñîë íöà. Äëÿ òåñ òè ðî âà íèÿ íà øåé ìå -
òî äè êè ìû ïðî âå ëè èñ ñëå äî âà íèå ãëó áè íû ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ïî -
ãëî ùå íèÿ íå é òðàëü íî ãî è èî íè çî âàí íî ãî æå ëå çà Fe I l 525.020 íì è Fe
II l 608.410 íì (ñì. òàá ëè öó) â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà. Ãëó áè íû ôîð ìè ðî -
âà íèÿ ýòèõ ëè íèé ñ èñ ïîëü çî âà íè åì ýìèñ ñè îí íûõ è àá ñîð áöè îí íûõ
ôóíê öèé âêëà äà áûëè îïðå äå ëå íû â ðà áî òå Ý. À. Ãóð òî âåí êî è
Â. À. Øå ìè íî âîé [3]. «Àñòðîôèçè÷åñêèå» ñèëû îñöèë ëÿ òî ðîâ gf ýòèõ
ëè íèé áûëè îïðå äå ëå íû â ðà áî òå Ý. À. Ãóð òî âåí êî è Ð. È. Êîñ òû êà [2];
èõ çíà ÷å íèÿ è èñ ïîëü çî âà ëèñü â íà øèõ ðàñ ÷å òàõ.
Çà ìå òèì, ÷òî âû áðàí íûå ñïåê òðàëü íûå ëè íèè îá ðà çó þò ñÿ âñëå ä -
ñòâèå ïî ãëî ùå íèÿ àòî ìà ìè æå ëå çà â ðàç íûõ ñòà äè ÿõ èî íè çà öèè. Îíè
24
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
Ðèñ. 1. Èçìåíåíèå êîíöåíòðàöèè N ïîãëîùàþùèõ ÷àñòèö íà i-ì øàãå ðàñ÷åòîâ (à),
ýêâèâàëåíòíîé øèðèíû W ëèíèè ïðè òàêîì èçìåíåíèè ÷èñëà ïîãëîùàþùèõ àòîìîâ íà ëó÷å
çðåíèÿ (á) è ôóíêöèÿ âêëàäà Cd (â)
ôîð ìè ðó þò ñÿ â ðàç ëè÷ íûõ îá ëàñ òÿõ àò ìîñ ôå ðû Ñîë íöà. Â ïðè íöè ïå
îá ðà çî âà íèe ëè íèè ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ Fe II l 608.410 íì ïðî èñ õî äèò â
àò ìîñ ôå ðå çâåç äû ïðè áîëü øèõ òåì ïå ðà òó ðàõ. Ýòî ïîä òâåð æäà åò ñÿ
êàê ðàñ ÷å òà ìè [3], òàê è íà øè ìè ïðÿ ìû ìè ðàñ ÷å òà ìè.
 êà ÷åñ òâå ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû Ñîë íöà ìû èñ ïîëü çî âà ëè HOLMU
[13].
Êîí öåí òðà öèè àòî ìîâ Fe I è èî íîâ Fe II ìî íî òîí íî óâå ëè ÷è âà þò -
ñÿ ñ ãëó áè íîé â àò ìîñ ôå ðå (ðèñ. 2, à), çà èñ êëþ ÷å íè åì ïîä ôî òîñ ôåð -
íûõ ñëî åâ t 0 5. > 1, â êî òî ðûõ êîí öåí òðà öèÿ Fe I íà ÷è íà åò óìåíü øàòü ñÿ
(çäåñü è äà ëåå t 0 5. — îïòè ÷åñ êàÿ ãëó áè íà â êîí òè íó ó ìå l = 0.5 ìêì).
Íà ðèñ. 2, á ïî êà çà íû ðàñ ñ÷è òàí íûå ïðî ôè ëè ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ æå ëå -
çà â îñòà òî÷ íûõ èí òåí ñèâ íîñ òÿõ rn l( )D = I Il c
n n/ , ãäå èí òåí ñèâ íîñ òè èç -
ëó ÷å íèÿ â ÷àñ òî òàõ ëè íèè I l
n è êîí òè íó ó ìå I c
n ðàñ ñ÷è òû âà ëèñü äëÿ
öåí òðà Ñîë íöà.
Ðàñ ñ÷è òàí íûå ôóíê öèè âêëà äà Cd äëÿ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ Fe I
l 525.020 íì è Fe II l 608.410 íì ïî êà çà íû íà ðèñ. 2, â. Êàê è îæè äà -
ëîñü, îá ëàñ òè ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé Fe I è Fe II äîñ òà òî÷ íî ðàç íå ñå íû
ïî ãëó áè íå â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà. Ïðè ýòîì áî ëåå ñëà áàÿ ëè íèÿ Fe II
ôîð ìè ðó åò ñÿ ãëóá æå.
Îáû÷ íî äëÿ õà ðàê òå ðèñ òè êè ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ
îïðå äå ëÿ þò íå êî òî ðóþ ñðåä íþþ ãëó áè íó <t>.  íà øåì ñëó ÷àå ýòà âå -
ëè ÷è íà îïðå äå ëÿ ëàñü êàê
< >= å åt t( ) / ( )..0 5C Cd d (3)
Äëÿ ëè íèé Fe I l 525.020 íì è Fe II l 608.410 íì ïî ëó ÷å íû çíà ÷å -
íèÿ lg<t> = –2.719 è –0.925, ïî êà çàí íûå íà ðèñ. 2, â â òî÷ êàõ Â è Ñ
ñòðåë êà ìè, íà ïðàâ ëåí íû ìè âíèç. Äëÿ óìå ðåí íî ñëà áîé ëè íèè Fe II
l 608.410 íì ìû ïî ëó ÷è ëè õî ðî øåå ñî ãëà ñèå ñ ðå çóëü òà òà ìè [3], îäíà -
êî äëÿ áî ëåå èí òåí ñèâ íîé ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ Fe I l 525.020 íì çà ìåò -
íû îò ëè ÷èÿ. Ïðè âå äåí íûå â òàá ëè öå çíà ÷å íèÿ ñðåä íèõ ãëó áèí ôîð ìè -
ðî âà íèÿ ëè íèé áû ëè ïî ëó ÷å íû äëÿ ñëó ÷àÿ ïî ãëî ùå íèÿ èç ëó ÷å íèÿ â èõ
ÿä ðàõ. À ÿä ðà ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ ëè íèé ôîð ìè ðó þò ñÿ íà ìåíü øèõ
ãëó áè íàõ, ÷åì êðûëüÿ. Ýòî âèä íî èç ðèñ. 2: îïðå äå ëåí íàÿ íà ìè ñðåä -
íÿÿ ãëó áè íà ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèè ïî ãëî ùå íèÿ Fe I l 525.020 íì íà õî -
äèò ñÿ ìåæ äó ãëó áè íà ìè ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà ëè íèè è òî÷ êè ïðî ôè ëÿ
ëè íèè, ðàñ ïî ëî æåí íîé íà ïî ëî âè íå åå èí òåí ñèâ íîñ òè.
Íà ðèñ. 2, â ïî êà çà íî èç ìå íå íèå ñ ãëó áè íîé âå ëè ÷è íû Cd , ðàñ ñ÷è -
òàí íîé íà ìè äëÿ ÿäåð ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ Fe I l 525.020 íì è Fe II
l 608.410 íì. Ðàñ ÷å òû ïðî âî äè ëèñü äëÿ öåí òðà ëè íèè è äâóõ òî ÷åê
ïðî ôè ëÿ, ðàç íå ñåí íûõ íà ±0.02 (ýòî øàã íà øèõ ðàñ ÷å òîâ ïî äëè íå âîë -
íû). Îòìå òèì, ÷òî â öå ëîì ôóíê öèè âêëà äà Cd , ðàñ ñ÷è òàí íûå äëÿ ÿäåð
ëè íèé, ñäâè íó òû â îá ëàñòü ìåíü øèõ ãëó áèí. Ýòîò ýô ôåêò áî ëåå çà ìå -
òåí äëÿ áî ëåå ñèëü íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ. Çíà ÷å íèÿ ñðåä íèõ ãëó áèí
<t> ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿäåð ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ Fe I l 525.020 íì è Fe II
l 608.410 íì ñî ñòà âè ëè 0.0015 è 0.065 (òî÷ êè À è D äëÿ ëè íèé ïî ãëî -
25
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
ùå íèÿ Fe I l 525.020 íì è Fe II l 608.410 íì ñî îò âå òñòâåí íî). Ýòè ñðåä -
íèå ãëó áè íû õî ðî øî ñî ãëà ñó þò ñÿ ñ ãëó áè íà ìè, îïðå äå ëåí íû ìè â ðà -
áî òå [3] (ñì. òàáëèöó).
Ãëó áè íû ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà Li I â àò -
ìîñ ôå ðàõ çâåçä è êî ðè÷ íå âûõ êàð ëè êîâ. Ñîë íöå. Ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî
äóá ëå òà ëè òèÿ â ñïåê òðå Ñîë íöà (G2V) äîñ òà òî÷ íî ñëà áû. Ýêâè âà ëåí -
òíàÿ øè ðè íà áî ëåå ñèëü íî ãî êîì ïî íåí òà ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ
ñî ñòàâ ëÿ åò Wl = 0.18 ïì [7]. Ñî äåð æà íèå ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà
îöå íè âà ëîñü íå îäíîê ðàò íî [2, 7], â òîì ÷èñ ëå è ñ ó÷å òîì ýô ôåê òîâ îò -
êëî íå íèÿ îò ËÒÐ [4, 5, 8, 34]. Ñî äåð æà íèå ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà,
îïðå äå ëÿ å ìîå ïî ýê âè âà ëåí òíîé øè ðè íå åãî ëè íèé, çà âè ñèò îò èñ ïîëü -
çó å ìîé ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû [5], ïî ý òî ìó ìû èñ ïîëü çó åì çíà ÷å íèå
lgN(Li) = 1.06, îïðå äå ëåí íîå â ðà áî òå [2] äëÿ ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû
HOLMU. Ýòî ñî äåð æà íèå ìíî ãî ìåíü øå «êîñ ìè ÷åñ êî ãî» lgN(Li) =
= 3.2, òàê êàê çíà ÷è òåëü íîå êî ëè ÷åñ òâî ëè òèÿ âû ãî ðå ëî âíóò ðè Ñîë íöà
íà ðàí íèõ ñòà äè ÿõ ýâî ëþ öèè.
Ñèí òå òè ÷åñ êèé ñïåêòð â îá ëàñ òè ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè -
òèÿ, ðàñ ñ÷è òàí íûé äëÿ ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû HÎLMU, ñïèñ êîâ àòîì íûõ
26
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
Ðèñ. 2. à — èçìåíåíèå êîíöåíòðàöèè Fe I è Fe II ñ ãëóáèíîé â ñîëíå÷íîé àòìîñôåðå; á —
ðàññ÷èòàííûå äëÿ öåíòðà äèñêà Ñîëíöà ïðîôèëè ëèíèé ïîãëîùåíèÿ Fe I l 525.020 íì è Fe II
l 608.410 íì; â — ôóíêöèè âêëàäà Cd , ðàññ÷èòàííûå äëÿ ýòèõ ëèíèé ïîãëîùåíèÿ. Ñòðåëêè,
íàïðàâëåííûå âíèç, — çíà÷åíèÿ ôóíêöèé âêëàäà Cd íà ñðåäíèõ îïòè÷åñêèõ ãëóáèíàõ <t>,
ðàññ÷èòàííûõ ïî ôîðìóëå (3). Ñòðåëêè, íàïðàâëåííûå ââåðõ, — çíà÷åíèÿ Cd íà ñðåäíèõ
ãëóáèíàõ, îïðåäåëÿåìûõ ïî äåïðåññèîííûì ôóíêöèÿì âêëàäà [3]
ëè íèé VALD è ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ lgN(Li)=1.06 ïî êà çàí íà ðèñ. 3, à.
Êàê óæå îò ìå ÷à ëîñü âû øå, ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà àòî ìà Li I
ôîð ìè ðó þò â ñïåê òðå Ñîë íöà áëåí äó. Ôóí êöèþ îò êëè êà Cd ìû ðàñ -
ñ÷è òû âà ëè èìåí íî äëÿ ðå çóëü òè ðó þ ùåé áëåí äû, ñôîð ìè ðî âàí íîé
äâó ìÿ ëè íè ÿ ìè ïî ãëî ùå íèÿ 7Li, â îò ëè ÷èå îò ðà áî òû [3], â êî òî ðîé
ðàñ ÷å òû ïðî èç âî äè ëèñü äëÿ áî ëåå ñèëü íîé ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî äó á ëå -
òà. Çà ìå òèì, ÷òî ýòî íå äîë æíî çà ìåò íûì îá ðà çîì èç ìå íèòü ðå çóëü òàò,
ïî ñêîëü êó îáå ëè íèè ôîð ìè ðó þò ñÿ ñ îñíîâ íî ãî óðîâ íÿ àòî ìà ëè òèÿ, ò.
å. ñ óðîâ íÿ ñ íó ëå âûì ïî òåí öè à ëîì âîçáóæäåíèÿ.
Ðàñ ñ÷è òàí íàÿ íà ìè ôóíê öèÿ âêëà äà Cd äëÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî
äóá ëå òà ëè òèÿ ïî êà çà íà íà ðèñ. 3, á. Âèä íî, ÷òî ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî
äóá ëå òà ëè òèÿ ôîð ìè ðó þò ñÿ äîñ òà òî÷ íî ãëó áî êî â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà
(<t> = 0.048). Îòìå òèì, ÷òî ýòà îöåí êà õî ðî øî ñî ãëà ñó åò ñÿ ñî çíà ÷å -
íè åì <t> = 0.066 èç ðà áî òû [3] (ñì. òàá ëè öó).
Ì-ãè ãàíò èç ñèñ òå ìû RS Oph. Îäèí èç ñà ìûõ èç âåñ òíûõ è íà è áî -
ëåå èç ó÷åí íûõ ôå íî ìå íîâ ïî âòîð íûõ íî âûõ (RN) ôîð ìè ðó åò ñÿ â ñèñ -
òå ìå RS Oph. Èçâåñ òíî, ÷òî ýòî — äâîé íàÿ ñèñ òå ìà, ñî ñòî ÿ ùàÿ èç
êðàñ íî ãî ãè ãàí òà è áå ëî ãî êàð ëè êà ñ ìàñ ñîé íå ñêîëü êî ìåíü øå ïðåä å -
ëà ×àí äðà ñå êà ðà. Ïîñ ëåä íÿÿ âñïûø êà 2006 ã. íà áëþ äà ëàñü â øè ðî êîì
èí òåð âà ëå äëèí âîëí, îò ðåí òãå íîâ ñêî ãî äî ðà äè î äè à ïà çî íîâ [9].
Âìåñ òå ñ òåì ñâå äå íèÿ î õè ìè ÷åñ êîì ñî ñòà âå êðàñ íî ãî ãè ãàí òà, êî òî -
ðûé è ïî ñòàâ ëÿ åò âå ùåñ ò âî, íå îá õî äè ìîå äëÿ ñî çäà íèÿ êðè òè ÷åñ êîé
ìàñ ñû íà ïî âåð õíîñ òè áå ëî ãî êàð ëè êà, äî íå äàâ íå ãî âðå ìå íè áû ëè
âåñü ìà ïðè áëè çè òåëü íû — îöåí êè ïà ðà ìåò ðà ìå òàë ëè÷ íîñ òè â ðàç íûõ
ðà áî òàõ âàðü è ðó þò îò –4 äî +0.5 [32, 39].
 áà çå äàí íûõ SIMBAD ñïåê òðàëü íûé êëàññ êðàñ íî ãî ãè ãàí òà èç
ñèñ òå ìû RS Oph îïðå äå ëåí êàê M2III+. Ïî ëî ñû ÒiO íå äîñ òè ãà þò òîé
27
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
Ðèñ. 3. à — ëèíèè ðåçîíàíñíîãî äóáëåòà ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ ñîäåðæàíèÿ lgN(Li) = -10.98
äëÿ ìîäåëè ñîëíå÷íîé àòìîñôåðû HOLMU (âêëàä àòîìíûõ ëèíèé ïîêàçàí øòðèõîâîé
ëèíèåé); á — ôóíêöèè âêëàäà Cd äëÿ ëèíèé ëèòèÿ. Ñòðåëêè, íàïðàâëåííûå âíèç, — çíà÷åíèÿ
ôóíêöèé âêëàäà Cd íà ñðåäíèõ îïòè÷åñêèõ ãëóáèíàõ <t>, ðàññ÷èòàííûõ ïî ôîðìóëå (3).
Ñòðåëêè, íàïðàâëåííûå ââåðõ, — çíà÷åíèÿ Cd íà ñðåäíèõ ãëóáèíàõ, îïðåäåëÿåìûõ ïî
äåïðåññèîííûì ôóíêöèÿì âêëàäà [3]
èí òåí ñèâ íîñ òè, ïðè êî òî ðîé îíè íà ÷è íà þò äî ìè íè ðî âàòü íà ÷àñ òî òàõ
ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ, ÷òî ïðî ÿâ ëÿ åò ñÿ â ñïåê òðàõ [40].
Íà øè ðàñ ÷å òû òàê æå ïî êà çû âà þò îò ñó òñòâèå ñèëü íî ãî ìî ëå êó ëÿð íî ãî
ïî ãëî ùå íèÿ â îá ëàñ òè l 670.8 íì (ðèñ. 4, à). Â ñïåê òðå çà ìåò íû ëè íèè
CN, íî îíè ñëà áûå âñëå äñòâèå äå ôè öè òà óãëå ðî äà â àò ìîñ ôå ðå çâåç äû
— â ðàñ ÷å òàõ ñïåê òðîâ ìû èñ ïîëü çî âà ëè çíà ÷å íèÿ ñî äåð æà íèé ýëå -
ìåí òîâ èç ðà áîò [20, 40].
Ðàñ ñ÷è òàí íûå ôóíê öèè âêëà äà Cd äëÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå -
òà ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå RS Oph ïî êà çà íû íà ðèñ. 4, á. Èñïîëü çî âà ëèñü
äâà çíà ÷å íèÿ ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ, lgN(Li) = 1.0 è 2.0. Çäåñü è äà ëåå ïðåä -
ñòàâ ëå íû ðå çóëü òà òû ðàñ ÷å òîâ äëÿ èí òåã ðàëü íî ãî ïî òî êà îò äèñ êà
çâåç äû F l
n , à òàê æå äëÿ îñòà òî÷ íûõ ïî òî êîâ rn = F Fl c
n n/ .
Íà ðèñ. 4, á ïðåä ñòàâ ëå íî ðàñ ïðå äå ëå íèå êîí öåí òðà öèé íå é ò ðàëü -
íî ãî ëè òèÿ ñ ãëó áè íîé â àò ìîñ ôå ðå RS Oph. Äëÿ ñëó ÷àÿ ñëà áûõ ëè íèé
ïî ãëî ùå íèÿ âèä ôóíê öèè âêëà äà ïðè áëè æà åò ñÿ ê ôîð ìå ðàñ ïðå äå ëå -
íèÿ êîí öåí òðà öèè àòî ìîâ Li I ñ ãëó áè íîé â àò ìîñ ôå ðå çâåç äû, çà èñ -
êëþ ÷å íè åì ñà ìûõ ãëó áî êèõ ñëî åâ àò ìîñ ôå ðû, èç ëó ÷å íèå èç êî òî ðûõ
ïðàê òè ÷åñ êè íå ìî æåò ïî êè íóòü àò ìîñ ôå ðó èç-çà áîëü øî ãî ïî ãëî ùå -
íèÿ íà óðîâ íå ôî òîñ ôå ðû.
Âåð òè êàëü íû ìè ñòðåë êà ìè ïî êà çà íû ðàñ ñ÷è òàí íûå çíà ÷å íèÿ
<t> = 0.0069 è 0.00064 äëÿ lgN(Li) = 1.0 è 2.0 ñî îò âå òñòâåí íî. Ïðè
óâåëè÷åíèè ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå êðàñ íî ãî ãè ãàí òà è ôóíê -
öèÿ âêëà äà Cd , è ñðåä íÿÿ ãëó áè íà <t> ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ðå çî íàí -
ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ ñäâè ãà þò ñÿ âî âíåø íèå ÷àñ òè àò ìîñ ôå ðû. Ôóí -
êöèÿ âêëà äà Cd «çà áû âà åò» ôîð ìó ðàñ ïðå äå ëå íèÿ êîí öåí òðà öèè íå é -
òðàëü íî ãî ëè òèÿ ñ ãëóáèíîé.
Ñ-ãè ãàíò WZ Cas. Ñî äåð æà íèå ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðàõ çâåçä íà ïî -
çäíèõ ñòà äè ÿõ ýâî ëþ öèè ïðåä ñòàâ ëÿ åò íå ñîì íåí íûé èí òå ðåñ ïðè ðå -
øå íèè ìíî ãèõ âîï ðî ñîâ çâåç äíîé ýâî ëþ öèè.  íà ñòî ÿ ùåå âðå ìÿ ñ÷è -
28
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
Ðèñ. 4. à ¾ ëèíèè ðåçîíàíñíîãî äóáëåòà ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ ñîäåðæàíèÿ ëèíèÿ lgN(Li) =
= 1.0 è 2.0 (êðèâûå 1 è 2) â òåðåòè÷åñêîì ñïåêòðå RS Oph. Âêëàä àòîìíûõ ëèíèé ïîêàçàí
øòðèõîâîé ëèíèåé 3; á — ôóíêöèè âêëàäà Cd äëÿ ëèíèé ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ lgN(Li) = 1.0
è 2.0 (êðèâûå 1 è 2) è ìîäåëè àòìîñôåðû êðàñíîãî ãèãàíòà ñ Týô/lgg = 4200/0, êðèâàÿ 3 —
çíà÷åíèÿ N(Li)
òà åò ñÿ óñòà íîâ ëåí íûì ôàê òîì, ÷òî â èõ àò ìîñ ôå ðàõ íà áëþ äà åò ñÿ ëè -
òèé, êî òî ðûé áûë îá ðà çî âàí ïðî öåñ ñà ìè íóê ëå î ñèí òå çà âíóò ðè çâåç -
äû, à çà òåì âû íå ñåí â àò ìîñ ôå ðó ïðî öåñ ñà ìè ïå ðå ìå øè âà íèÿ [28, 31].
Ïðåä ïî ëà ãà åò ñÿ, ÷òî ýòè çâåç äû ìî ãóò áûòü âàæ íû ìè (åñ ëè íå îñíîâ -
íû ìè) ïî ñòàâ ùè êà ìè ëè òèÿ â ãà ëàê òè ÷åñ êóþ ìà òå ðèþ [6, 41]. Ê òà êèì
çâåç äàì îò íî ñèò ñÿ WZ Cas. Ìî äå ëè ðî âà íèå ëè íèé ëè òèÿ â åå àò ìîñ ôå -
ðå ïî êà çû âà åò î÷åíü âû ñî êèå çíà ÷å íèÿ ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ, êî òî ðûå äà -
æå ïðå âû øà þò «êîñ ìè ÷åñ êîå» çíà ÷å íèå lgN(Li) = 3.2, íà áëþ äà å ìîå â
ìåæ çâåç äíîé ñðå äå è àò ìîñ ôå ðàõ ìî ëî äûõ çâåçä òè ïà T Tau [18].
Ôîð ìè ðî âà íèå ëè íèé ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðàõ Ñ-ãè ãàí òîâ ïðî èñ õî äèò
â óñëî âè ÿõ ñèëü íî ãî ïî ãëî ùå íèÿ èç ëó ÷å íèÿ ëè íè ÿ ìè óãëå ðî äî ñî äåð -
æà ùèõ ìî ëå êóë. Â îá ëàñ òè l 670.8 íì äî ìè íè ðó þò ïî ëî ñû CN [42].
Òåì ïå ðà òó ðû â íàä ôî òîñ ôåð íûõ ñëî ÿõ íå ïðå âû øà þò 2800 Ê, ïî ý òî -
ìó îñíîâ íàÿ ÷àñòü àòî ìîâ ëè òèÿ íà õî äèò ñÿ íà îñíîâ íîì óðîâ íå. Ëè -
íèè ëè òèÿ îêà çû âà þò ñÿ î÷åíü ñèëü íû ìè óæå ïðè lgN(Li) = 2.0, à ïðè
lgN(Li) = 3.0 äëÿ ÿäåð ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ ýô ôåê òû íà -
ñû ùå íèÿ ñòà íî âÿò ñÿ çíà ÷è ìû ìè íà áîëü øîì èí òåð âà ëå äëèí âîëí.
Êðûëüÿ äóá ëå òà ïðè ýòîì âèä íû íà ðàñ ñòî ÿ íè ÿõ äî íå ñêîëü êèõ àíã -
ñòðåì îò öåí òðà ëè íèè. Íàá ëþ äà å ìûå ñïåê òðû WZ Cas è ñèí òå òè ÷åñ -
êèå ñïåê òðû îá ëàñ òè l = 670.8 íì, ðàñ ñ÷è òàí íûå äëÿ ìî äå ëè àò ìîñ ôå -
ðû ñ Týô/lgg/[Fe/H] = 3000/0.0/0.0 è C/O = 0.007 ïðè ó÷å òå âñåõ èç âåñ -
òíûõ âêëàä ÷è êîâ â íå ïðîç ðà÷ íîñòü, ïî êà çà íû â ðà áî òå [42].
Ôóí êöèÿ âêëà äà Cd äëÿ ñëó ÷àÿ ñó ïåðñèëü íîé ëè íèè l 670.8 íì
(ðèñ. 5) çà ìåò íî îò ëè ÷à åò ñÿ îò ïî êà çàí íûõ ðà íåå Cd äëÿ ñëà áûõ ëè íèé.
Äâà «ãîð áà» ðàñ ïðå äå ëå íèÿ ñî îò âå òñòâó þò â ýòîì ñëó ÷àå ãëó áè íàì
ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà ëè íèè è åå äîñ òà òî÷ íî ïðî òÿ æåí íûõ êðûëü åâ. Äëÿ
óäî áñòâà ôóíê öèè âêëà äà íà ðèñ. 5 ïî êà çà íû â îò íî ñè òåëü íûõ åäè íè -
öàõ. Ìîæ íî îò ìå òèòü ðÿä ðå çóëü òà òîâ.
— Ó÷åò ÑN íå ïðè âíî ñèò ñó ùåñ òâåí íûõ äå ôîð ìà öèé â ðàñ ñ÷è òàí -
íóþ ôîð ìó Cd , ïî ìåíü øåé ìå ðå äëÿ ñëó ÷àÿ lgN(Li) = 2.0.
— Ïðè ðîñ òå ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå îá ëàñòü ôîð ìè ðî âà -
íèÿ ÿäåð ëè íèé, êàê è îæè äà ëîñü, ñäâè ãà åò ñÿ â îá ëàñòü ìåíü øèõ îïòè -
÷åñ êèõ ãëó áèí.  òî æå âðå ìÿ âòî ðîé «ãîðá» ôóíê öèè Cd ïðàê òè ÷åñ êè
îñòà åò ñÿ íà ìåñ òå.
Ïðè óâå ëè ÷å íèè ñî äåð æà íèÿ âíåø íèé «ãîðá» â ðàñ ïðå äå ëå íèè Cd ,
ðàñ ïî ëî æåí íûé íà ãëó áè íàõ ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà ëè íèè, óìåíü øà åò ñÿ
ïî îò íî øå íèþ êî âíóò ðåí íå ìó «ãîð áó», ðàñ ïî ëî æåí íî ìó íà ãëó áè íàõ
ôîð ìè ðî âà íèÿ êðûëü åâ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ ëè òèÿ. Ïîñ ëåä íåå îá ñòî ÿ ò -
åëüñòâî èìå åò èí òå ðåñ íîå ñëå äñòâèå: ôîð ìàëü íî ðàñ ñ÷è òàí íûå ñðåä -
íèå ãëó áè íû <t> ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ðå çî íàñ íî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ ïðè
lgN(Li) = 3.0 áîëüøå, ÷åì â ñëó ÷àå lgN(Li) = 2.0.
Ñòðî ãî ãî âî ðÿ, ïðè íà ëè ÷èè äâóõ «ãîð áîâ» â ðàñ ïðå äå ëå íèè Cd c
ãëó áè íîé ñà ìî ïî íÿ òèå cðåä íåé ãëó áè íû ôîð ìè ðî âà íèÿ ñïåê òðàëü íîé
ëè íèè òå ðÿ åò ôè çè ÷åñ êèé ñìûñë. Äå éñòâè òåëü íî, ôîð ìàëü íî ðàñ ñ÷è -
òàí íûå äëÿ lg N(Li) = 2.0 è 3.0 ñðåä íèå ãëó áè íû ôîð ìè ðî âà íèÿ <t> ïî -
êà çû âà þò íà ñëîè àò ìîñ ôå ðû ìåæ äó äâó ìÿ ãîð áà ìè, âêëàä êî òî ðûõ â
29
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
30
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
ôîð ìè ðî âà íèå ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ îò íî ñè òåëü íî
íåâåëèê.
 ëþ áîì ñëó ÷àå ðàñ ñ÷è òàí íûå ôóíê öèè âêëà äà íå îò ðà æà þò ðàñ -
ïðå äå ëå íèå ñ ãëó áè íîé â àò ìîñ ôå ðå àòî ìîâ ëè òèÿ, êî òî ðîå òàê æå ïî -
êà çà íî íà ðèñ. 5. Îáà «ãîð áà» ôóíê öèè âêëà äà ðàñ ïî ëà ãà þò ñÿ âû øå
óðîâ íÿ â àò ìîñ ôå ðå, íà êî òî ðîì ðàñ ïî ëà ãà åò ñÿ ìàê ñè ìóì ðàñ ïðå äå ëå -
íèÿ íå é òðàëü íûõ àòî ìîâ ëè òèÿ.
 ðàì êàõ ýòîé ðà áî òû ìû ðàñ ñ÷è òà ëè ôóíê öèþ âêëà äà è äëÿ ìî ëå -
êó ëÿð íûõ ëè íèé CN, êî òî ðûå áëåí äè ðó þò ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå -
òà ëè òèÿ.  ýòîì ñëó ÷àå îíà èìå åò òîò æå ñìûñë, ÷òî è äëÿ àòî ìàð íûõ
ëè íèé, è îòî áðà æà åò âêëàä ñëîÿ, ðàñ ïî ëî æåí íî ãî íà îïòè ÷åñ êîé ãëó -
áè íå, àò ìîñ ôå ðû â ôîð ìè ðî âà íèå ðå çóëü òè ðó þ ùåé (ñóì ìàð íîé) ýê âè -
Ðèñ. 5. a — ëèíèè ðåçîíàíñíîãî äóáëåòà ëèòèÿ â òåîðåòè÷åñêîì ñïåêòðå WZ Cas,
ðàññ÷èòàííûå äëÿ ñîäåðæàíèé lgN(Li) = 2.0 è 3.0 (ïóíêòèðíàÿ è æèðíàÿ êðèâûå
ñîîòâåòñòâåííî). Âêëàä àòîìíûõ ëèíèé ïîêàçàí òîíêîé ñïëîøíîé ëèíèåé; á — ôóíêöèè
âêëàäà Cd äëÿ ëèíèé ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ lgN(Li) = 2.0 è 3.0 ñ ó÷åòîì òîëüêî ëèòèÿ
(êðèâûå 2 è 1 ñîîòâåòñòâåííî) è ñ ó÷åòîì âñåõ èñòî÷íèêîâ íåïðîçðà÷íîñòè (êðèâûå 4 è 3) â
ðàìêàõ ìîäåëè àòìîñôåðû C-ãèãàíòà ñ Týô/lgg = 3000/0/0. Âåðòèêàëüíûìè äëèííîé è êîðîòêîé
ñòðåëêàìè îòìå÷åíû ïîëîæåíèÿ <t>, ðàññ÷èòàííûå äëÿ lgN(Li) = 3.0 è 2.0 ñîîòâåòñòâåííî.
Êðèâàÿ 5 — ôóíêöèÿ Cd /3 äëÿ CN, êðèâûå 6 è 7 — çíà÷åíèÿ N(Li) è N(CN) ñîîòâåòñòâåííî
âà ëåí òíîé øè ðè íû âñåõ ëè íèé CN, êî òî ðûå ïî ïà äà þò â äàí íûé ñïåê -
òðàëü íûé äè à ïà çîí.
Èç ðèñ. 5 ñëå äó åò, ÷òî ëè íèè ÑN ôîð ìè ðó þò ñÿ íè æå óðîâ íÿ ôîð -
ìè ðî âà íèÿ ðå çî íàí ñíûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ ëè òèÿ. Ýòîò ðå çóëü òàò
ïðåä ñòàâ ëÿ åò èí òå ðåñ ñ òî÷ êè çðå íèÿ ìî äå ëè ðî âà íèÿ ëè íèé ëè òèÿ, ïî -
ñêîëü êó â ýòîì ñëó ÷àå ëè íèè CN ôîð ìè ðó þò ñâî å ãî ðî äà ïîä ëîæ êó
ïðè ôîð ìè ðî âà íèè ýòèõ ëèíèé.
Êî ðè÷ íå âûé êàð ëèê LP944-20. Ñðàâ íè òåëü íî ÿð êèé êàð ëèê LP
944-20 ñïåê òðàëü íî ãî êëàñ ñà Ì9 èç ïà ëî ìàð ñêî ãî êà òà ëî ãà Ëþ òå íà
(äðó ãèå èìå íà APMPM J0340-3526, BRI B0337-3535, LEHPM 3451,
2MASS WJ0339352- 352544) ÿâ ëÿ åò ñÿ êî ðè÷ íå âûì êàð ëè êîì. Âîç ðàñò
ýòî ãî Ì-êàð ëè êà èç ñêîï ëå íèÿ Êàñ òî ðà îöå íè âà åò ñÿ â 320 ìëí ëåò [29].
Íàá ëþ äà å ìûå ñïåê òðû LP 94420 ïðåä ñòàâ ëå íû â ðà áî òå [21]. Ðàñ -
ñ÷è òàí íûå äëÿ ìî äå ëè àò ìîñ ôå ðû Týô/lgg = 2000/4.5 ñïåê òðû LP944-20
â îá ëàñ òè l = 670.8 íì ïî êà çà íû íà ðèñ. 6, à. Îòëè ÷è òåëü íîé îñî áåí -
íîñ òüþ ñïåê òðîâ ïî çäíèõ Ì-êàð ëè êîâ ÿâ ëÿ åò ñÿ òî, ÷òî êðûëüÿ äà æå
ñà ìûõ ñèëü íûõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ íå é òðàëü íûõ àòî ìîâ ïðàê òè ÷åñ êè
ïî ëíîñ òüþ íà õî äÿò ñÿ ïîä ÷àñ òî êî ëîì ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ g è g¢ ñèñ òåì
ïî ëîñ TiO [19]. Â ñïåê òðàõ ïî çäíèõ Ì-êàð ëè êîâ, êî òî ðûå ñî õðà íè ëè
ëè òèé ñî ñòà äèè ñâî å ãî ôîð ìè ðî âà íèÿ, ÷å ðåç ìîù íóþ ïîä ëîæ êó, ôîð -
ìè ðó å ìóþ ëè íè ÿ ìè ïî ãëî ùå íèÿ ýòèõ ïî ëîñ TiO, ïðî áè âà þò ñÿ òîëü êî
íà ñû ùåí íûå ÿä ðà ëè íèé Li l 670.8 íì. Ñî áñò âåí íî, êðè òå ðèé íà áëþ -
äà å ìîñ òè ýòèõ ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ è áûë ïðåä ëî æåí â êà ÷åñ òâå «ëè òè å -
âî ãî òåñ òà» äëÿ îêîí ÷à òåëü íî ãî âû äå ëå íèÿ ïî ïó ëÿ öèè êî ðè÷ íå âûõ
êàð ëè êîâ èç ñå ìå éñòâà ïî çäíèõ Ì-êàð ëè êîâ [17, 27].
 ñïåê òðå LP944-20 íà áëþ äà åò ñÿ äîñ òà òî÷ íî ñèëü íàÿ ëè íèÿ ðå çî -
íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ íà ôî íå ìîù íûõ ïî ëîñ TiO. Ðàí íèå îöåí êè
ñî äåð æà íèÿ ëè òèÿ lgN(Li) = 0.5 áû ëè ïî ëó ÷å íû èç àíà ëè çà íà áëþ äà å -
ìûõ ýê âè âà ëåí òíûõ øè ðèí [35]. Îäíà êî íå äàâ íèé àíà ëèç ñïåê ò ðà LP
31
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
Ðèñ. 6. à — ëèíèè ðåçîíàíñíîãî äóáëåòà ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ ñîäåðæàíèÿ lgN(Li) = 1.0 è
2.0 â òåîðåòè÷åñêîì ñïåêòðå êîðè÷íåâîãî êàðëèêà LP944-20. Âêëàä àòîìíûõ ëèíèé ïîêàçàí
øòðèõîâîé ëèíèåé; á — ôóíêöèè âêëàäà Cd äëÿ ëèíèé ëèòèÿ, ðàññ÷èòàííûå äëÿ lgN(Li) = 1.0
è 2.0 è ìîäåëè àòìîñôåðû êîðè÷íåâîãî êàðëèêà ñ Týô/lgg = 2000/4.5. Êðèâûå 1—4 —
ñîîòâåòñòâåííî äëÿ ñèíãëåòà TiO+Li, äóáëåòà TiP+Li, TiO è äóáëåòà Li
94420, âû ïîë íåí íûé ìå òî äîì ñèí òå òè ÷åñ êî ãî ñïåê òðà, ïî êà çàë ïðàê -
òè ÷åñ êè êîñ ìè ÷åñ êîå ñî äåð æà íèå ëè òèÿ lgN(Li) = 3.2 [21] â àò ìîñ ôå ðå
LP944-20, ÷òî ïî ñó òè ïðÿ ìî ïîä òâåð æäà åò ñóá çâåç äíóþ ïðè ðî äó ýòî -
ãî îáúåêòà.
Çà ìå òèì, ÷òî ïðåä ñòàâ ëåí íûå íà ðèñ. 6, à ñïåê òðû ïî êà çà íû â âå -
ëè ÷è íàõ rn = H Hl c
n n/ , ò. å. â îñòà òî÷ íûõ ïî òî êàõ. Òå î ðå òè ÷åñ êèé êîí -
òè íó óì íå ïî êà çàí, îí ðàñ ïî ëà ãà åò ñÿ íà ìíî ãî âû øå âåð õíåé ãðà íè öû
ðè ñóí êà. Åñòåñ òâåí íî, â íà áëþ äà å ìûõ ñïåê òðàõ îí íå âè äåí, ïî ý òî ìó
åãî íå âîç ìîæ íî èñ ïîëü çî âàòü äëÿ êî ëè ÷åñ òâåí íî ãî àíà ëè çà êëàñ ñè -
÷åñ êè ìè ìå òî äà ìè êðè âûõ ðîñ òà èëè ìî äå ëåé àòìîñôåð.
 îò ñó òñòâèå ñèëü íî ãî ïî ãëî ùå íèÿ ïî ëî ñà ìè TiO ôóíê öèÿ âêëà äà
Cd äëÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ èìå åò õà ðàê òåð íóþ äëÿ
ñèëü íûõ ëè íèé äâóõ ãîð áóþ ôîð ìó, íî âêëàä ïðî òÿ æåí íûõ êðûëü åâ
çäåñü áî ëåå âû ðà æåí, ÷åì â ñëó ÷àå êðàñ íûõ ãè ãàí òîâ èç-çà áîëü øå ãî
âàí-äåð-âà àëü ñî âî ãî óøè ðå íèÿ ïðî ôè ëåé ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ. Âïðî -
÷åì, è â ýòîì ñëó ÷àå âíåø íèé «ãîðá» ðàñ ïðå äå ëå íèÿ Cd ñ ãëó áè íîé
äîñ òà òî÷ íî çà ìå òåí.
Ìû ðàñ ñ÷è òà ëè ôóíê öèþ âêëà äà Cd ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ ìî ëå êó -
ëÿð íûõ ïî ëîñ TiO â ñïåê òðàëü íîé îá ëàñ òè âáëè çè ðå çî íàí ñíî ãî äóá -
ëå òà ëè òèÿ íà l 670.8 íì. Îíà òàê æå ïî êà çà íà íà ðèñ. 6. Åå ìàê ñè ìóì
ðàñ ïî ëà ãà åò ñÿ íà ãëó áè íàõ t 0 5. ~ 10–6, âû øå óðîâ íÿ ôîð ìè ðî âà íèÿ
«÷èñ òûõ» ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà Li. Ìîæ íî ñêà çàòü, ÷òî ïî ãëî -
ùå íèå TiO «ñúå äà åò» âíóò ðåí íèé «ãîðá» ôóíê öèè âêëà äà Cd äëÿ ëè -
íèé ïî ãëî ùå íèÿ Li, ýòî ñî îò âå òñòâó þ ùèì îá ðà çîì ñêà çû âà åò ñÿ íà
ïðî ôè ëÿõ ñïåê òðàëü íûõ ëè íèé — ïî ãëî ùå íèå TiO «ñúå äà åò» ïðî òÿ -
æåí íûå êðûëüÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà. Ïðè ýòîì ïî ãëî ùå íèå
TiO äå ôîð ìè ðó åò è âíåø íèé «ãîðá» ôóíê öèè âêëà äà ëè íèé ðå çî íàí -
ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ, íî áîëü øàÿ ÷àñòü îá ëàñ òè ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà
äóá ëå òà ðàñ ïî ëà ãà åò ñÿ íàä îá ëàñ òüþ ôîð ìè ðî âà íèÿ TiO. Â ðå çóëü òà òå
ïîä àâ ëå íèÿ âíóò ðåí íå ãî «ãîð áà» ôóíê öèè ðàñ ïðå äå ëå íèÿ Cd îá ëàñòü
ôîð ìè ðî âà íèÿ íà ñû ùåí íûõ ëè íèé ëè òèÿ ñìå ùà åò ñÿ âî âíåø íèå ÷àñ òè
àò ìîñ ôå ðû êî ðè÷ íå âî ãî êàð ëè êà.  íà áëþ äà å ìûõ è ðàñ ñ÷è òàí íûõ
ñïåê òðàõ LP944-20 ÿä ðî ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ ÷åò êî âû -
äå ëÿ åò ñÿ íà ôîíå ïîëîñ TiO (6).
ÎÁÑÓÆÄÅÍÈÅ ÐÅÇÓËÜÒÀÒÎÂ
Èñïîëü çî âàí íàÿ âûøå ìå òî äè êà îá ëà äà åò ðÿ äîì ïðå è ìó ùåñòâ ñðå äè
äðó ãèõ ìå òî äèê îïðå äå ëå íèÿ äåï ðåñ ñè îí íîé ôóíê öèè âêëà äà Óíçîëü -
äà — Ïåê êå ðà: 1) ìå òî äè êà îñíî âà íà íà ïðÿ ìîé îöåí êå âêëà äà êîí -
êðåò íî ãî ñëîÿ çâåç äû â ôîð ìè ðî âà íèå ýê âè âà ëåí òíîé øè ðè íû, ÿäðà
èëè êðûëü åâ ñïåê òðàëü íîé ëè íèè; 2) îíà ïðî ñòà â ðå à ëè çà öèè: ïðàê òè -
÷åñ êè âñÿ êàÿ ïðî ãðàì ìà ðàñ ÷å òà ñèí òå òè ÷åñ êî ãî ñïåê òðà ìî æåò áûòü
ëåã êî àäàï òè ðî âà íà äëÿ ðàñ ÷å òîâ Cd ; 3) ìå òî äè êà ìî æåò ïðè ìå íÿòü ñÿ
ïðè àíà ëè çå ñïåê òðîâ ëþ áîé ñëîæ íîñ òè — îäè íî÷ íûõ «÷èñ òûõ» ëè -
32
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
íèé èëè ñèí òå òè ÷åñ êèõ ñïåê ò ðîâ, îò äåëü íûõ ëè íèé èëè ñî âî êóï íîñ òè
ëè íèé îò äåëü íî ãî àòî ìà (èëè ìî ëå êó ëû) â ñïåêòðàõ.
Ïî ëó ÷åí íûå íà ìè îöåí êè ãëó áèí ôîð ìè ðî âà íèÿ èç áðàí íûõ ëè -
íèé æå ëå çà è ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðå Ñîë íöà õî ðî øî ñî ãëà ñó þò ñÿ ñ ðå çóëü -
òà òà ìè Ý. À. Ãóð òî âåí êî è Â. À. Øå ìè íî âîé [3], ïî ëó ÷åí íû ìè íà
îñíî âå èñ ïîëü çî âà íèÿ ìå òî äè êè äåï ðåñ ñè îí íûõ ôóíê öèé âêëà äà.
Âìåñ òå ñ òåì ïðè ìå íå íèå íà øåé ìå òî äè êè ê àíà ëè çó ôîð ìè ðî âà íèÿ
î÷åíü ñèëü íûõ ñïåê òðàëü íûõ ëè íèé ëè òèÿ â àò ìîñ ôå ðàõ Ñ-ãè ãàí òîâ è
êî ðè÷ íå âûõ êàð ëè êîâ ïî êà çà ëî íà ëè ÷èå äâóõ ðàç íå ñåí íûõ ïî ãëó áè íå
îá ëàñ òåé, â ïåð âîé èç êî òî ðûõ ôîð ìè ðó þò ñÿ íà ñû ùåí íûå ÿä ðà, à âî
âòî ðîé — ïðî òÿ æåí íûå êðûëüÿ ëè íèé ïîãëîùåíèÿ.
 àò ìîñ ôå ðå Ñ-ãè ãàí òà ëè íèè ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà ëè òèÿ ôîð ìè -
ðó þò ñÿ â ñëîå àò ìîñ ôå ðû íàä îá ëàñ òüþ ôîð ìè ðî âà íèÿ ëè íèé ïî ãëî -
ùå íèÿ ìî ëå êó ëû CN, êî òî ðûå âî ìíî ãîì è îïðå äå ëÿ þò âèä ñïåê òðà â
îá ëàñ òè l 670.8 íì.
 àò ìîñ ôå ðå êî ðè÷ íå âî ãî êàð ëè êà LP944-20 ìåæ äó îá ëàñ òÿ ìè
ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà è êðûëü åâ ëè íèè ëè òèÿ l 670.8 íì íà õî äèò ñÿ îá -
ëàñòü îá ðà çî âà íèÿ ëè íèé TiO, ïî ãëî ùå íèå êî òî ðû ìè è ñúå äà åò äîñ òà -
òî÷ íî ïðî òÿ æåí íûå êðûëüÿ ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà Li I. Â òî æå âðå ìÿ
îá ëàñòü ôîð ìè ðî âà íèÿ ÿä ðà ëè íèè l 670.8 íì íà õî äèò ñÿ âû øå ñëîÿ, â
êî òî ðîì ôîð ìè ðó åò ñÿ ïî ãëî ùå íèå TiO. Â ðå çóëü òà òå ôóíê öèÿ âêëà äà
äëÿ ëè íèé ðå çî íàí ñíî ãî äóá ëå òà Li l 670.8 íì â ñïåê òðå LP944-20 èìå -
åò áî ëåå ïðî ñòóþ ôîð ìó ñ îäíèì «ãîð áîì» — ÿä ðî ýòîé ëè íèè ïðî áè -
âà åò ñÿ ÷å ðåç ÷àñ òî êîë ëè íèé ïî ãëî ùå íèÿ TiO è ìî æåò áûòü èñ ïîëü çî -
âà íî äëÿ ÷èñ ëåí íî ãî àíàëèçà.
Àâòîð áëà ãî äà ðèò À. Øàâ ðè íó, Â. Øå ìè íî âó è Ë. ßêî âè íó çà ñî -
òðóä íè ÷åñ òâî è ïî ìîùü. Ýòè èñ ñëå äî âà íèÿ âû ïîë íÿ ëèñü ïðè ÷àñ òè÷ -
íîé ïîä äåð æêå ãðàí òîâ Royal Society, ïðî ãðàì ìû «Êîñ ìî ìèê ðî ôè çè -
êà» Íà öè î íàëü íî ãî êîñ ìè ÷åñ êî ãî àãå íñòâà è Íà öè î íàëü íîé àêà äå ìèè
íà óê Óêðà è íû. Àâòîð áëà ãî äà ðèò äð. Ð. Êó ðó öà çà ïðåä î ñòàâ ëåí íóþ
âåð ñèþ ÀTLAS12 è ñïèñ êè ìî ëå êó ëÿð íûõ ëè íèé, ãðóï ïó VALD çà ðà -
áî òó ïî ñî çäà íèþ áà çû äàí íûõ î ñïåê òðàëü íûõ ëè íè ÿõ. Ðà áî òà âû ïîë -
íÿ ëàñü ñ èñ ïîëü çî âà íè åì áà çû äàí íûõ SIMBAD (Ñòðàñ áóðã, Ôðàí -
öèÿ).
1. Ãóðâèö Ë. Â., Âåéö È. Â., Ìåäâåäåâ Â. À. è äð. Òåðìîäèíàìè÷åñêèå ñâîéñòâà
èíäèâèäóàëüíûõ âåùåñòâ. — Ì. : Íàóêà, 1982.
2. Ãóðòîâåíêî Ý. À., Êîñòèê Ð. È. Ôðàóíãîôåðîâ ñïåêòð è ñèñòåìà ñîëíå÷íûõ ñèë
îñöèëÿòîðîâ. — Êèåâ: Íàóê. äóìêà, 1989.—200 c.
3. Ãóðòîâåíêî Ý. À., Øåìèíîâà Â. À. Ãëóáèíû îáðàçîâàíèÿ ôðàóíãîôåðîâûõ ëèíèé.
— Êèåâ, 1997.—36 ñ.—(Ïðåïðèíò / ÍÀÍ Óêðàèíû, Ãëàâíàÿ àñòðîíîìè÷åñêàÿ
îáñåðâàòîðèÿ; ¹ ÃÀÎ-07-1Ð).
4. Ïàâëåíêî ß. Â. Ýôôåêòû îòêëîíåíèÿ îò ËÒÐ è ñîäåðæàíèå ëèòèÿ â àòìîñôåðàõ
çâåçä. I. Ñîëíöå è Ê-ãèãàíò 9 Âîëîïàñà // Êèíåìàòèêà è ôèçèêà íåáåñ.
òåë.—1989.—5.—Ñ. 56—63.
5. Ïàâëåíêî ß. Â. Ñòàòèñòè÷åñêîå ðàâíîâåñèå ëèòèÿ â àòìîñôåðàõ êàðëèêîâ
ðàçëè÷íîé ìåòàëëè÷íîñòè // Àñòðîí. æóðí.—1994.—71.—C. 600—606.
33
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
6. Abia C., Pavlenko Y., De Laverny P. The for ma tion of lith ium lines in the at mo spheres of
super Li-rich AGB stars // Astron. and Astrophys.—1999.—351.—P. 273—282.
7. Brault J. W., Mul ler J. A. The so lar lith ium abun dance. I—Ob ser va tions of the so lar
lith ium fea ture at 6707.8 C // So lar Phys.—1975.—41.—P. 43—52.
8. Carlsson M., Rutten M. J., Bruls J. H. M. J, Sñhukina N. G. The non-LTE for ma tion of Li
I lines in cool stars // Astron. and Astropys.—1994.—288.—P. 860—882.
9. Ev ans A., Bode M. F., O’Brien T. J. RS Ophiuchi (2006) // ASP Conf. Ser.—2008.— P.
141—144.— (Eds A. Ev ans, M. F. Bode, T. J. O’Brien).
10. Fekel F. C., Joyce R. R., Hinkle K. H., Skrutsie M. F. In fra red spec tros copy of
sym bi otic stars. I. Or bits for well-known S-type sys tems // Astron.
J.—2000.—119.—P. 1375—1388.
11. Gurtovenko E. A., Ratnikova V. A., de Jager C. On the av er age op ti cal depth of
for ma tion of weak Fraun hofer lines // So lar Phys.—1974.—37.—P. 43—52.
12. Gurtovenko E. A., Ratnikova-Sheminova V. A. Com par i son of ef fec tive depths of
Fraun hofer line for ma tion cal cu lated by var i ous meth ods // So lar Phys.—1976.—
58.—P. 241—242.
13. Holweger H., Mul ler E. A. The photospheric bar ium spec trum. So lar abun dance and
col li sion broad en ing of BA II lines by hy dro gen // So lar Phys.—1974.—39.—
P. 19—30.
14. Kupka F., Piskunov N., Ryabchikova T. A., et al. VALD-2: Prog ress of the Vi enna
Atomic Line Data Base // Astron. and Astrophys. Suppl. Ser.—1999.—138.—
P. 119—133.
15. Kurucz R. L. Data Bank.—1993—1994.—Cam bridge, MA: Smith so nian As tro -
phys i cal Ob ser va tory, 1993.—CD ROM N 1—22.
16. Magain P. Con tri bu tion func tions and the depths of for ma tion of spec tral lines //
Astron. and Astropys.—1986.—163.—P. 135—139.
17. Magazzj A., Martin E. L., Rebolo R. A spec tro scopic test for substellar ob jects //
Astrophys. J.—1993.—404.—P. L17—L20.
18. Magazzu A., Rebolo R., Pavlenko Ya. V. Lith ium abun dances in clas si cal and weak T
Tauri stars // Astrophys. J.—1992.—392.—P. 159—171.
19. Pavlenko Ya. V. Anal y sis of the spec tra of two Pleiades brown dwarfs: Teide 1 and
Calar 3 // Astrophys. Space Sci.—1997.—253.—P. 43—53.
20. Pavlenko Ya. V., Ev ans A., Kerr T., et al. Metallicity and ef fec tive tem per a ture of the
sec ond ary of RS Ophiuchi // Astron. and Astropys.—2008.—485.—P. 541—545.
21. Pavlenko Ya. V., Jones H. R. A., Mar tin E. L., et al. Lihium in LP944-20 // Mon. Notic.
Roy. Astron. Soc.—2007.—380.—P. 1285—1296.
22. Pavlenko Ya. V., Rebolo R., Mar tin E. L., Gar cia Lopez R. J. For ma tion of lith ium lines
in very cool dwarfs // Astron. and Astrophys.—1995.—303.—P. 807—818.
23. Pecker J. C. Con tri bu tion a la theorie du type spec tral: IV. La for ma tion des raies dans
les spec tres stellaires // Ann. Astrophys.—1951.—14.—P. 115—151.
24. Plez B. A new TiO line list // Astron. and Astrophys.—1998.—337.—P. 495—500.
25. Proc. of IAUS198: The light el e ments and their evo lu tion / Eds L. da Silva, R de
Nadeiros, M. Spite. — 2000.—590 p. held 22-26 Nov. 1999, Na tal. Brazil.
26. Proc. of IAUS 228: From lith ium to ura nium: el e men tal trac ers of early spellar
evo lu tion / Eds V. Hill, P. Francois, F. Primas. — Cambbridge Univ. Press, 2005.—
617 p. held on May 23-27, 2005, Paris.
27. Rebolo R., Mar tin, E. L. Magazzu A. Spec tros copy of a brown dwarf can di date in the
Al pha Persei open clus ter // Astrophys. J.—1992.—389.—P. L83—L86.
28. Renzini A., Voli M. Ad vanced evo lu tion ary stages of in ter me di ate-mass stars. I.
Evo lu tion of sur face com po si tions // Astron. and Astropys.—1981.—94.—P. 175—
193.
29. Ribas I. The field brown dwarf LP 944-20 and the Cas tor mov ing group // Astron. and
Astropys.—2003.—400.—P. 297—302.
34
ß. Â. ÏÀÂËÅÍÊÎ
30. Rosino L. Proceeeding of RS Ophiuchi (1985) and the re cur rent nova phe nom e non /
Ed. by M. F. Bode. — Utrecht: VNU Sci ence press, 1987.—10 p.
31. Sackmann I. J., Boothroyd A. I. The cre ation of superrich lith ium gi ants // Astrophys.
J.—1992.—392.—P. L71—L74.
32. Scott A. D., Rawlings J. M. C., Krautter J., Ev ans A. Ev i dence for a change of
com po si tion in the gi ant com po nent of RS-Ophiuchi af ter the 1985 out burst // Mon.
Notic. Roy. Astron. Soc.—1994.—268.—P. 749—755.
33. Shore S. N., Kenyon S. J., Starrfield S., Sonneborn G. On the in ter pre ta tion of the
ul tra vi o let spec tra of sym bi otic stars and re cur rent no vae. II. The 1985 out burst of RS
Ophiuchi // Astrophys. J.—1996.—456.—P. 717—737.
34. Steenbock H., Holweger H. Sta tis ti cal equi lib rium of lith ium in cool stars of dif fer ent
metallicity // Astron. and Astropys.—1984.—130.—P. 319—323.
35. Tinney C. G. The in ter me di ate-age brown dwarf LP944-20 // Mon. Notic. Roy. Astron.
Soc.—1998.—296.—P. L42—L44.
36. Tsuji T. Mo lec u lar abun dances in stel lar at mo spheres. II. // Astron. and Astrophys.—
1973.—23.—P. 411—431.
37. Un sold A. Zur Deutung der Intensit@tsverteilung in den Fraunhoferschen Linien. II.
Teil: Die Intensit@t der Linienflhgel. Approximative L`sung der Schwarzschildschen
Integralgleichung fhr eine beliebig geschichtete Atmosph@re // A. Z. Astrophys.—
1932.—4.—S. 339—357.
38. Un sold A. Physics der Sternatmosph@ren. — Berlin: Springer, 1955.—866 p.
39. Wallerstein G., Har ri son T., Munari U. The metallicity and lith ium abun dances in the
re peat ing no vae, RS Oph and T CrB // Astron. and Astropys. Suppl. Ser.—2006.—
38.—P. 1160.
40. Wallerstein G., Har ri son T., Munari U., Vanture A. The metallicity and lith ium
abun dances of the re cur ring no vae T CrB and RS Oph // Publs Astron. Soc.
Pacif.—2008.—120.—P. 492—497.
41. Wallerstein G., Knapp G. R. Car bon stars, AR // Astron. and Astropys.—1998.—
36.—P. 369—434.
42. Yakovina L., Pavlenko Ya., Abia C. Lith ium abun dances in the at mo spheres of SLR
C-Gi ants WZ Cas and WX Cyg from res o nance and sub or di nate Li I Lines //
Astrophys. and Space Sci.—2003.—288.—P. 279—286.
Ïîñòóïèëà â ðåäàêöèþ 12.03.09
35
ÃËÓÁÈÍÛ ÔÎÐÌÈÐÎÂÀÍÈß ÐÅÇÎÍÀÍÑÍÛÕ ËÈÍÈÉ
|