Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков
The essay is about life, works, valuable contribution to sociology of the USSR, and civic believes of professor V.G.Podmarkov, prominent researcher of Soviet social science. Being a founder of industrial sociology, he raised a numerous group of highly qualified sociologists. Professor Podmarkov was...
Збережено в:
| Дата: | 1999 |
|---|---|
| Автор: | |
| Формат: | Стаття |
| Мова: | Russian |
| Опубліковано: |
Iнститут соціології НАН України
1999
|
| Назва видання: | Социология: теория, методы, маркетинг |
| Теми: | |
| Онлайн доступ: | http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/89505 |
| Теги: |
Додати тег
Немає тегів, Будьте першим, хто поставить тег для цього запису!
|
| Назва журналу: | Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| Цитувати: | Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков / Ж. Тростановский // Социология: теория, методы, маркетинг. — 1999. — № 3. — С. 203-209. — рос. |
Репозитарії
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine| id |
irk-123456789-89505 |
|---|---|
| record_format |
dspace |
| spelling |
irk-123456789-895052015-12-14T03:01:59Z Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков Тростановский, Ж. Наше наследие The essay is about life, works, valuable contribution to sociology of the USSR, and civic believes of professor V.G.Podmarkov, prominent researcher of Soviet social science. Being a founder of industrial sociology, he raised a numerous group of highly qualified sociologists. Professor Podmarkov was a forerunner of the changes success of which would greatly affect the future of our country. 1999 Article Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков / Ж. Тростановский // Социология: теория, методы, маркетинг. — 1999. — № 3. — С. 203-209. — рос. 1563-4426 http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/89505 ru Социология: теория, методы, маркетинг Iнститут соціології НАН України |
| institution |
Digital Library of Periodicals of National Academy of Sciences of Ukraine |
| collection |
DSpace DC |
| language |
Russian |
| topic |
Наше наследие Наше наследие |
| spellingShingle |
Наше наследие Наше наследие Тростановский, Ж. Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков Социология: теория, методы, маркетинг |
| description |
The essay is about life, works, valuable contribution to sociology of the USSR, and civic believes of professor V.G.Podmarkov, prominent researcher of Soviet social science. Being a founder of industrial sociology, he raised a numerous group of highly qualified sociologists. Professor Podmarkov was a forerunner of the changes success of which would greatly affect the future of our country. |
| format |
Article |
| author |
Тростановский, Ж. |
| author_facet |
Тростановский, Ж. |
| author_sort |
Тростановский, Ж. |
| title |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков |
| title_short |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков |
| title_full |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков |
| title_fullStr |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков |
| title_full_unstemmed |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков |
| title_sort |
основатель научной школы "промышленной социологии" в.г.подмарков |
| publisher |
Iнститут соціології НАН України |
| publishDate |
1999 |
| topic_facet |
Наше наследие |
| url |
http://dspace.nbuv.gov.ua/handle/123456789/89505 |
| citation_txt |
Основатель научной школы "промышленной социологии" В.Г.Подмарков / Ж. Тростановский // Социология: теория, методы, маркетинг. — 1999. — № 3. — С. 203-209. — рос. |
| series |
Социология: теория, методы, маркетинг |
| work_keys_str_mv |
AT trostanovskijž osnovatelʹnaučnojškolypromyšlennojsociologiivgpodmarkov |
| first_indexed |
2025-07-06T17:25:17Z |
| last_indexed |
2025-07-06T17:25:17Z |
| _version_ |
1836919257985712128 |
| fulltext |
Æî çåô Òðîñ òà íîâ ñêèé
Îñíî âà òåëü íà ó÷íîé øêî ëû “ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè” Â.Ã.Ïîäìàðêîâ
ÍÀØÅ ÍÀÑËÅÄÈÅ
ЖОЗЕФ ТРОСТАНОВСКИЙ,
êàí äè äàò ôè ëî ñîô ñêèõ íàóê, äîê òîð ôè ëî -
ñî ôèè (Ãåð ìà íèÿ), äå éñòâè òåëü íûé ÷ëåí
Íüþ- Éî ðêñêîé àêà äå ìèè íàóê (ÑØÀ)
Основатель научной школы “промышленной
социологии” В.Г.Подмарков
(к 70-ле тию со дня рож де ния)
Abstract
The essay is about life, works, valuable contribution to sociology of the USSR, and
civic believes of professor V.G.Podmarkov, prominent researcher of Soviet social
science. Being a founder of industrial sociology, he raised a numerous group of highly
qualified sociologists. Professor Podmarkov was a forerunner of the changes success
of which would greatly affect the future of our country.
ß ñòðà íåí, à íå ñòðà íåí êòî æ?
Òîò, êòî íà âñåõ ãëóï öîâ ïî õîæ...
À.Ñ.Ãðè áî å äîâ
Òà ëàíò — ýòî 99% òðó äà è 1% âäîõ íî âåíüÿ.
À.È.Áåðã
Íóæ íî æèòü íå â æèç íè, à æèç íüþ.
Ì.Êóëü ÷èö êèé
Âñå, ÷òî ñêà çà íî â ýïèã ðà ôàõ, — ýòî î íåì, î Âà ëåí òè íå, ìîåì çåì ëÿ êå,
äðó ãå è ó÷è òå ëå. Èìÿ Âà ëåí òè íà Ãå îð ãè å âè ÷à Ïîä ìàð êî âà ïðè íàä ëå æèò ê
ïî ÷åò íûì èìå íàì íà øåé îò å ÷åñ òâåí íîé íà óêè. Íå ìíî ãèì ñå ãî äíÿ èç âåñ -
òíî, ÷òî îí çà íè ìàë îäíî èç ïåð âûõ, ÿ áû ñêà çàë, âå äó ùèõ ìåñò â íà ó÷íîì
íà ïðàâ ëå íèè, íàçûâàåìîì “ïðîìûøëåííàÿ ñîöèîëîãèÿ”.
Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3 203
27 ìàÿ 1999 ãîäà êàí äè äà òó ýêî íî ìè ÷åñ êèõ è ôè ëî ñîô ñêèõ íàóê, äîê -
òî ðó ôè ëî ñîô ñêèõ íàóê, ïðî ôåñ ñî ðó Ïîä ìàð êî âó Âà ëåí òè íó Ãå îð ãè å âè ÷ó
èñ ïîë íè ëîñü áû 70 ëåò, è 23 ôåâ ðà ëÿ ìè íó ëî 20 ëåò, êàê åãî íåò ñ íàìè.
Îí áûë òðó æå íèê, ÷å ëî âåê, êî òî ðûé ïî ñòî ÿí íî ðà áî òàë. Âå÷ íî â ïî èñ -
êå íî âà öèé, áî ëå þ ùèé çà ñâîé íà ðîä, ãîð äèâ øèé ñÿ ñâî åé Ðî äè íîé. Îí ðî -
äèë ñÿ â Õàðü êî âå, â Óêðà è íå.
Âà ëåí òèí áûë âíè ìà òåëü íûì è çà áîò ëè âûì ó÷è òå ëåì, ìíî ãèå ó÷å íè êè
åãî ñòà ëè èç âåñ òíû ìè ñî âåò ñêè ìè ñî öè î ëî ãà ìè. À ñå ãî äíÿ îíè óæå ðîñ ñèé -
ñêèå, óêðà èí ñêèå, áå ëî ðóñ ñêèå ñî öè î ëî ãè — äèñ êó òè ðó þò, âå äóò áèò âó çà
ðå ôîð ìû, íî, ê ñî æà ëå íèþ, äî ðî ãà ê õðà ìó åùå íå ïðî òî ðå íà. È êóäà ìû
èäåì, íå ìî ãóò ñå ãî äíÿ ñêà çàòü íè ñî öè î ëî ãè, íè ïî ëè òî ëî ãè, íè ñî öè àëü -
íûå ïñè õî ëî ãè, íè ôó òó ðî ëî ãè, íè äàæå “âñåç íà þ ùèå” àñ òðî ëî ãè. Íè ÷å ãî
îá ýòîì íå ñêà çà ëè ñâî å ìó íà ðî äó íè äâà ïðå çè äåí òà, íè äâà ïàð ëà ìåí òà, íè
âîñ åìü ïðà âè òåëüñòâ, íè ìíî ãî ÷èñ ëåí íûå ïî ëè òè ÷åñ êèå ïàð òèè è îá ùåñ -
òâåí íûå äâè æå íèÿ. Òàê ÷òî æå äå ëàòü íà ðî äó, êòî âè íî âåí â åãî áå äàõ?
Áåñ ñïîð íî, ðå ôîð ìû Óêðà è íå íóæ íû, íî òîëü êî íå çà ñ÷åò ïîä àâ ëÿ þ ùå ãî
áîëü øè íñòâà íàðîäà.
Íå êî òî ðûå ó÷å íè êè Âà ëåí òè íà Ñåð ãå å âè ÷à íûíå æè âóò â ýìèã ðà öèè,
ïî ñêîëü êó ïî òå ðÿ ëè ðà áî òó, çà ðà áîò íóþ ïëà òó äà è ëþ áóþ âîç ìîæ íîñòü
ñà ìî ðå à ëè çà öèè â ãî ñó äà ðñòâàõ, êî òî ðûå äî ñèõ ïîð îñòà þò ñÿ íå çà âè ñè ìû -
ìè, äå ìîê ðà òè ÷åñ êè ìè, ïðà âî âû ìè, ãðàæ äàí ñêè ìè... ëèøü íà áó ìà ãå. Ýòà
ñè òó à öèÿ òðå áó åò ñî öè î ëî ãè ÷åñ êî ãî àíà ëè çà, ãëó áî êî ãî è îá ú åê òèâ íî ãî.
Ïîä ìàð êîâ Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷ ðî äèë ñÿ 27 ìàÿ 1929 ãîäà â Õàðü êî âå.
Çà êîí ÷èë èñ òî ðè ÷åñ êèé ôà êóëü òåò Õàðü êîâ ñêî ãî ãî ñó äà ðñòâåí íî ãî óíè âåð -
ñèòåòà èì.À.Ì.Ãîðü êî ãî, àñ ïè ðàí òó ðó â Èíñòè òó òå ôè ëî ñî ôèè ÀÍ ÑÑÑÐ.
Óìåð 23 ôåâ ðà ëÿ 1979 ãîäà, ïî õî ðî íåí íà Âà ãàíü êîâ ñêîì êëàä áè ùå â Ìîñ êâå.
Ñå ãîä íÿ ÿ âñïî ìè íàþ îäèí èç ýïè çî äîâ, êî òî ðûé èç ìå íèë ìîþ ñóäü áó
è æèçíü â ïðî ôåñ ñè î íàëü íîì ïëà íå.
Ïî âî äîì, òîë ÷êîì ê ýòèì âîñ ïî ìè íà íè ÿì ïî ñëó æè ëà íàä ïèñü, ñäå ëàí -
íàÿ Æ.Ò.Òî ùåí êî íà ñâî åé êíè ãå “Ñî öè î ëî ãèÿ”: “Æî çå ôó Ñî ëî ìî íî âè ÷ó
Òðîñ òà íîâ ñêî ìó — íà ïà ìÿòü îá îá ùèõ ñî öè î ëî ãè ÷åñ êèõ ïó òÿõ è î
Â.Ã.Ïîä ìàð êî âå”. Äà, ïóòè ó ñî öè î ëî ãîâ áûëè íå ïðî òî ðåí íûå. Íå âñå èõ
îäî ëå ëè. Èçâåñ òíî, ÷òî äî ðî ãó îñè ëèò èäó ùèé. Áîëü øè íñòâî ó÷å íè êîâ
Â.Ã.Ïîä ìàð êî âà ïîä åãî ðó êî âî äñòâîì äîñ òîé íî ïðî øëè ýòîò ïóòü. Ñå ãî ä -
íÿ ïðà âî ìåð íî ãî âî ðèòü î íà ó÷íîé øêî ëå ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè,
îñíî âà òå ëåì êî òî ðîé ÿâ ëÿ åò ñÿ Â.Ã.Ïîäìàðêîâ.
Ìû âìåñ òå ó÷è ëèñü íà èñ òî ðè ÷åñ êîì ôà êóëü òå òå Õàðü êîâ ñêî ãî óíè -
âåð ñè òå òà. Ïîñ ëå åãî îêîí ÷à íèÿ â 1953 ãîäó Âà ëåí òèí ïî ðàñ ïðå äå ëå íèþ
óåç æàë ðà áî òàòü ó÷è òå ëåì â ãî ðî äîê Ðî ãà òèí â Çà ïàä íîé Óêðà è íå, ÿ æå â
1954 ãîäó — â ñåëî Çà ÷å ïè ëîâ êà Õàðü êîâ ñêîé îá ëàñ òè. Ïî âîç âðà ùå íèè èç
äå ðåâ íè â ãî ðîä ïðî äîë æè ëèñü ìîè æèç íåí íûå ìû òà ðñòâà. À íà ÷à ëèñü îíè
íà ïåð âîì êóð ñå óíè âåð ñè òå òà â 1949 ãîäó. Ëþäè ìî å ãî ïî êî ëå íèÿ ïî ìíÿò
âðå ìÿ àí òè ñå ìè òèç ìà è ðàç îá ëà ÷å íèÿ êîñ ìî ïî ëè òèç ìà. Ýòîò âî äî âî ðîò,
ýòà âîë íà çà õâà òè ëà è ìåíÿ. Ñìûñë íî âûõ çèã çà ãîâ ñî ñòî ÿë â ñëå äó þ ùåì:
ðà áî òàòü ó÷è òå ëåì èñ òî ðèè ïî ñâî åé ñïå öè àëü íîñ òè ÿ íå ìîã. Ìåñ òíûå è
ãî ðîä ñêèå âëàñ òè íå äà âà ëè ìíå ðà áî òàòü ïî ñïå öè àëü íîñ òè. Ïî ý òî ìó ñ
1960 ãîäà íà ÷àë ñÿ äå ñÿ òè ëåò íèé îïûò ðà áî òû íà çà âî äå. Ðà áî òàÿ íà ïðåä -
ïðè ÿ òèè, áó äó ÷è â ñëó æåá íîé êî ìàí äè ðîâ êå â Ìîñ êâå, ÿ âñòðå òèë ñÿ ñ Âà -
ëåí òè íîì Ïîä ìàð êî âûì. Îí áûë èñ êðåí íå ðàä âñòðå ÷å ñ çåì ëÿ êîì. Ìû ñ
íèì ìíî ãî è îá ñòî ÿ òåëü íî ãî âî ðè ëè. ß ðàñ ñêà çû âàë åìó î ñâî èõ òðóä íîñ -
204 Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3
Æî çåô Òðîñ òà íîâ ñêèé
òÿõ, ïðî áëå ìàõ. “ß íå ìîã ðà áî òàòü èñ òî ðè êîì, îá ùåñ òâî âå äîì ïî òî ìó, ÷òî
ÿ áåñ ïàð òèé íûé, à áó äó ÷è ïðè íÿ òûì â ïàð òèþ ñ ÷ðåç âû ÷àé íû ìè îñëîæ íå -
íè ÿ ìè â çà âîä ñêîì, ðà áî ÷åì êîë ëåê òè âå (ýòà “îäèñ ñåÿ” ïðî äîë æà ëàñü ñ
1953 äî 1966 ãîäà), ÿ íå ìîãó ðà áî òàòü ïî ñïå öè àëü íîñ òè ïî òî ìó, ÷òî ÿ —
ëèöî “íå êî ðåí íîé íà öè î íàëü íîñ òè””. (Òî åñòü åâ ðåé; ÷åãî ñòî èò îäíà ëèøü
òåð ìè íî ëî ãèÿ! Äà è ó ñî âðå ìåí íûõ äå ìîê ðà òîâ îíà íå ëó÷ øå: “íà öè î íàëü -
íûå ìåíüøèíñòâà”.)
Âà ëåí òèí âû ñëó øàë ìîþ ãîðü êóþ èñ ïî âåäü, ñî êðó øåí íî âçäîõ íóë è ñ
ïðè ñó ùåé åãî õà ðàê òå ðó òâåð äîñ òüþ, òàê òè÷ íî è âìåñ òå ñ òåì äå ëè êàò íî,
õîòÿ äî âîëü íî æåñ òêî ñêà çàë: “Õâà òèò òåáå ìû êàòü ñÿ ïî áþ ðîê ðà òè ÷åñ êèì
èí ñòàí öè ÿì. Ñóäÿ ïî âñå ìó, òåáå ðà áî òû ïî ñïå öè àëü íîñ òè â íà øåì ðîä -
íîì ãî ðî äå íå ïî ëó ÷èòü. Õî ÷åøü çà íè ìàòü ñÿ ñî öè î ëî ãè åé?” ß åìó îò âå òèë,
÷òî õî òåë áû çà íè ìàòü ñÿ ñî öè î ëî ãè åé, íî ìàëî ÷òî î íåé çíàþ. Íàø ðàç ãî -
âîð ïðî äîë æàë ñÿ. Âà ëåí òèí ãî âî ðèë: “Ó÷è òû âàÿ ðà áî òó íà çà âî äå, òåáå öå -
ëå ñî îá ðàç íî ñïå öè à ëè çè ðî âàòü ñÿ â îá ëàñ òè ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè,
íî íóæ íî áó äåò ìíî ãî è ñåðü åç íî ó÷èòü ñÿ çà íî âî”. È íà ÷à ëèñü ìîè “âòî ðûå
óíè âåð ñè òå òû” (ðà áî òà çà âîä ñêèì ñî öè î ëî ãîì, çà âå äî âà íèå ñî öè î ëî ãè ÷åñ -
êîé ëà áî ðà òî ðè åé, àñ ïè ðàí òó ðà Èíñòè òó òà ñî öè î ëî ãè ÷åñ êèõ èñ ñëå äî âà íèé
ÀÍ ÑÑÑÐ, çà ùè òà äèñ ñåð òà öèè è äâàä öàòü ïÿòü ëåò ðà áî òû â ñôå ðå ïðî -
ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè). Íà ýòîì ïóòè ñëó ÷à ëîñü âñÿ êîå. Áûëè ó ìåíÿ è
äðó ãèå ó÷è òå ëÿ, íî ïåð âûì áûë Âà ëåí òèí. Ïî æå ëàâ óñïå õà íà ïî ïðè ùå ñî -
öè î ëî ãèè, â êîí öå âñòðå ÷è îí ïîä à ðèë ìíå ñâîþ êíè ãó “Ñî öè àëü íûå ïðî -
áëå ìû îðãà íè çà öèè òðó äà” ñ òåï ëîé íàä ïèñüþ: “Äàâ íå ìó ìî å ìó çåì ëÿ êó è
êîë ëå ãå Æ.Òðîñ òà íîâ ñêî ìó ñ óâàæåíèåì îò àâòîðà”.
Êñòà òè, î êíè ãàõ Â.Ã.Ïîä ìàð êî âà è åãî òâîð ÷åñ êîì íà ñëå äèè. Îí îïóá -
ëè êî âàë ñâû øå ñòà ðà áîò, ñðå äè êî òî ðûõ 12 êíèã. Î íèõ ñòî èò íà ïîì íèòü
÷è òà òå ëÿì:
1. Ñî öè àëü íûå ïðî áëå ìû îðãà íè çà öèè òðó äà (1969).
2. Ïðî ôåñ ñè î íàëü íàÿ ñòðóê òó ðà ñî âåò ñêî ãî îá ùåñ òâà (1969).
3. Ñî öè àëü íûå ïðî áëå ìû ïðî ìûø ëåí íîñ òè (1970).
4. Íà ó÷ íî-òåõ íè ÷åñ êàÿ ðå âî ëþ öèÿ è ïðî áëå ìû óïðàâ ëå íèÿ (1971).
5. Íà ó÷ íî-òåõ íè ÷åñ êèé ïðî ãðåññ è ïîä ãî òîâ êà êàä ðîâ ìî ëî äûõ ðà áî -
÷èõ (1972).
6. Ââå äå íèå â ïðî ìûø ëåí íóþ ñî öè î ëî ãèþ (1973).
7. Ñî öè î ëîã íà ïðåä ïðè ÿ òèè (1973).
8. ×å ëî âåê è åãî ïðî ôåñ ñèÿ (1974).
9. Ðî áåðò Îóýí (1976).
10. Ñî öè î ëîã íà ïðåä ïðè ÿ òèè (1977).
11. Ñî öè àëü íûå ïðî áëå ìû ïðî èç âî äñòâà (ðó êî âî äè òåëü àâ òîð ñêî ãî êîë -
ëåê òè âà, 1979).
12. ×å ëî âåê â òðó äî âîì êîë ëåê òè âå (èç äà íî åãî ó÷å íè êà ìè è äðóçü ÿ ìè
ïî ñëå ñìåð òè àâ òî ðà, 1982).
Ó÷å íèê Â.Ã.Ïîä ìàð êî âà, äîê òîð ôè ëî ñîô ñêèõ íàóê, ïðî ôåñ ñîð À.Ê.Çàé -
öåâ ñïðà âåä ëè âî îò ìå ÷àë: “Æàëü, ÷òî åãî ïðî èç âå äå íèÿ ïî ñî öè î ëî ãèè òðó -
äà íå èç âåñ òíû ñå ãî äíÿø íèì ñòó äåí òàì ñî öè î ëî ãè ÷åñ êèõ ôà êóëü òå òîâ”.
 ñâÿ çè ñ òà êèì ñî ñòî ÿ íè åì äåë, ïî æà ëóé, èí ñòè òó òàì ôè ëî ñî ôèè è
ñî öè î ëî ãèè ÍÀÍ Óêðà è íû, à òàê æå èí ñòè òó òàì ôè ëî ñî ôèè è ñî öè î ëî ãèè
ÐÀÍ (Ðîñ ñèÿ) öå ëå ñî îá ðàç íî âû ñòó ïèòü ñ èíè öè à òè âîé îá èç äà íèè åãî
òðó äîâ â âèäå ñî áðà íèÿ ñî ÷è íå íèé. ß ñ÷è òàþ, ÷òî åãî êíè ãè âû äåð æà ëè èñ -
Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3 205
Îñíî âà òåëü íà ó÷íîé øêî ëû “ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè” Â.Ã.Ïîäìàðêîâ
ïû òà íèå âðå ìå íåì, íå òîëü êî â ñî âåò ñêèé, íî è â ïî ñòñî âåò ñêèé ïå ðè îä,
ñëå äó åò òîëü êî îá ðà òèòü íà íèõ âíè ìà íèå íà ó÷íîé îá ùåñ òâåí íîñ òè.
Âîò ÷òî ïè ñàë ïî ýòî ìó ïî âî äó åãî àñ ïè ðàíò Â.Í.Èâà íîâ, àêà äå ìèê
Óêðà èí ñêîé àêà äå ìèè íà öè î íàëü íî ãî ïðî ãðåñ ñà: “Ìîæ íî ñìå ëî ïðåä âè -
äåòü, ÷òî ïèê èí òå ðå ñà ê ôå íî ìå íó Ïîä ìàð êî âà åùå íå íà ñòó ïèë. Íà äå þñü,
ïðè äåò âðå ìÿ, êîã äà Ðîñ ñèÿ è Óêðà è íà íà ÷íóò íå òîëü êî ðàç ðó øàòü ñâîþ
ïðî ìûø ëåí íîñòü, à è âîñ ñòà íàâ ëè âàòü åå, ðàç âè âàòü íà îñíî âå ñî âðå ìåí -
íûõ íà óêî åì êèõ òåõ íî ëî ãèé, â ÷àñ òíîñ òè è ñî öè àëü íûõ. Îïÿòü ïî íà äî áÿò -
ñÿ ðàç ðà áîò êè ïî ñî öè àëü íîé ìî òè âà öèè òðó äà, óêðåï ëå íèþ ñî öè àëü íîé
èí ôðàñ òðóê òó ðû ïðî ìûø ëåí íîñ òè, ñî öè àëü íûõ îðãà íè çà öèé, ëè÷ íîñ ò íî -
ãî ïî òåí öè à ëà (ðîëè ÷å ëî âå ÷åñ êî ãî ôàê òî ðà. — Æ.Ò.) è ò.ï., â ÷åì Âà ëåí òèí
Ãå îð ãè å âè÷ áûë ìàñ òå ðîì, ïåð âî îò êðû âà òå ëåì. È òîã äà, êàê ýòî óæå íå -
îäíîê ðàò íî áû âà ëî ó íàñ, ïî é ìóò è íàä ëå æà ùèì îá ðà çîì îöå íÿò, ÷òî ñäå -
ëàë Â.Ã.Ïîäìàðêîâ”.
Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷ Ïîä ìàð êîâ ïðå æäå ÷åì ñòàòü îá ùåï ðèç íàí íûì
âû äà þ ùèì ñÿ ó÷å íûì — ñïå öè à ëèñ òîì â ñôå ðå ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî -
ãèè, ìíî ãî è ãëó áî êî çà íè ìàë ñÿ ñà ìû ìè ðàç íî îá ðàç íû ìè îá ëàñ òÿ ìè çíà -
íèÿ: èñ òî ðè åé, ýêî íî ìè êîé, òå î ðè åé èñ êó ññòâà. Îí áûë ïðî ñâå ùåí íûì
ìàð êñèñ òîì, çíàë òðó äû êëàñ ñè êîâ, ãëó áî êî è êðè òè ÷åñ êè îò íî ñèë ñÿ ê íèì
ïðè èõ ÷òå íèè.
Åãî áëè æàé øèé äðóã è òî âà ðèù ïî óíè âåð ñè òå òó Þ.Â.Áî ãî ìî ëîâ âñïî -
ìè íàë: “Ñìå ëîñ òè, äàæå äåð çîñ òè â òâîð ÷åñ êèõ íà ÷è íà íè ÿõ åìó áûëî íå çà -
íè ìàòü”. “Èñòè íà ëèøü òîã äà èñ òè íà, êîã äà åå ïîä âåð ãà þò êðè òè êå è îïðî -
âåð ãà þò”, — ëþ áèë ãî âî ðèòü Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷. Îí âî îá ùå ëþ áèë ïà -
ðà äîê ñû.
“Îí ëî ìàë ñåáå ãî ëî âó, ñòðå ìÿñü ñî çäàòü òå î ðèþ, êî òî ðàÿ îá ú ÿñ íÿ ëà
áû ïðè ÷è íû íå ïîñ òî ÿ íñòâà ïðî ÿâ ëå íèé ÷å ëî âå ÷åñ êî ãî ãå íèÿ. ×òî ïðè âå ëî
ê âçëå òó òè òà íîâ Âîç ðîæ äå íèÿ èëè âû äà þ ùèõ ñÿ òâîð öîâ ëè òå ðà òó ðû XIX
ñòî ëå òèÿ, ïî ÷å ìó ñåé ÷àñ, â íàøå âðå ìÿ, ìû íå âè äèì òà êèõ âåð øèí èñ êó -
ññòâà? Íà âòî ðîì êóð ñå îí ãëó áî êî óâëåê ñÿ êóëü òó ðîé Âîç ðîæ äå íèÿ. Äëÿ
òîãî, ÷òî áû ÷è òàòü Äàí òå, ñòàë èç ó÷àòü èòàëü ÿí ñêèé ÿçûê è íà ñòîëü êî
îâëà äåë èì, ÷òî ñî âðå ìå íåì âåë çà íÿ òèÿ ïî èòàëü ÿí ñêî ìó ÿçû êó íà âî -
êàëü íîì ôà êóëü òå òå Õàðü êîâ ñêîé êîí ñåð âà òî ðèè. ×åì îí îá ðà òèë íà ñåáÿ
âíè ìà íèå, òàê ýòî íå øàá ëîí íîñ òüþ ìûø ëå íèÿ. Îí ñòðå ìèë ñÿ äî âñå ãî
äîé òè ñâî èì óìîì”, — âñïî ìè íàë åãî ñî ó÷å íèê ïî ñðåä íåé øêî ëå è èñ òî ðè -
÷åñ êî ìó ôà êóëü òå òó Õàðü êîâ ñêî ãî óíè âåð ñè òå òà Â.È.Êëè îò, ó÷è òåëü èç
Äîíåöêà.
“Íà ôîð ìè ðî âà íèå Âà ëåí òè íà Ãå îð ãè å âè ÷à êàê ó÷å íî ãî îêà çà ëà âëè ÿ -
íèå àò ìîñ ôå ðà øåñ òè äå ñÿ òûõ ãî äîâ. Î òîì, ÷òî â ñòðà íå “âñå íå òàê, ðå áÿ -
òà”, ïåëè òîã äà Âû ñîö êèé, Îêóä æà âà, Ãà ëè÷, ñà ìèç äà òîì ïå ÷à òà ëèñü Ñà õà -
ðîâ, Ãèí çáóðã, Çè íîâü åâ”, — ïè ñàë Â.Á.Îëüøàí ñêèé.
“ß ïèøó “áûë” è îïðå äå ëåí íî îò äàþ ñåáå îò ÷åò, ÷òî î Âà ëåí òè íå Ãå îð -
ãè å âè ÷å òàê ïè ñàòü íå ëüçÿ. Îí áûë è åñòü. Îí è ñå ãî äíÿ ðàç ãî âà ðè âà åò ñ
íàìè ñî ñòðà íèö ñâî èõ êíèã. Îí è ñå ãî äíÿ äå ëà åò ñâîþ ðà áî òó ðà áî òîé ñâî -
èõ ó÷å íè êîâ”, — ãî âî ðèë â ñâî èõ âîñ ïî ìè íà íè ÿõ Þ.Ë.Íåé ìåð.
“Îí áûë çà ìå ÷à òåëü íûì ãå íå ðà òî ðîì áëåñ òÿ ùèõ èäåé òå î ðå òè ÷åñ êî ãî
è ïðè êëàä íî ãî õà ðàê òå ðà. Íå ñëó ÷àé íî ëèøü çà 15 ëåò îí ïîä ãî òî âèë ñâû -
øå 30 ñïå öè à ëèñ òîâ âû ñî êîé êâà ëè ôè êà öèè, íå ìà ëî èç êî òî ðûõ ñòà ëè ïðî -
ôåñ ñî ðà ìè, äîê òî ðà ìè íàóê”, — âñïî ìè íàë Ý.Í.Ôå òè ñîâ.
206 Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3
Æî çåô Òðîñ òà íîâ ñêèé
“Ïðè å õàâ â Ðî ãà òèí (Ïðè êàð ïàòüå) íà êà íó íå íî âî ãî ó÷åá íî ãî ãîäà, ìû
ïî ëó ÷è ëè îãðîì íóþ êîì íà òó â îá ùå æè òèè ñòó äåí òîâ ïå äà ãî ãè ÷åñ êî ãî
ó÷è ëè ùà.  íåé ñòî ÿ ëè òðè æå ëåç íûõ êðî âà òè, áîëü øîé ñòîë, ñáè òûé èç
äî ñîê, è äâà ñòó ëà. Âà ëåí òèí ñêà çà ëà: ”Íó ÷òî æå, ñòîë åñòü — ðà áî òàòü
ìîæ íî! “ — âñïî ìè íàë Ì.Ì.Ãó ðå âè ÷åâ.
“Ìå ñÿ öà íå äî æèë Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷ äî çà ùè òû íà øå ãî äèï ëîì íî -
ãî ïðî åê òà. È íà êà ôåä ðå äàæå íå âñòàë âîï ðîñ î çà ìå íå íà ó÷íî ãî ðó êî âî -
äè òå ëÿ”, — âñïî ìè íàë Êî ïû ëîâ.
“Íå ïî êè äà åò ìûñëü: î÷åíü ìíî ãî ñäå ëà íî Â.Ã.Ïîä ìàð êî âûì â ñî öè î -
ëî ãèè, íî åãî âå ëè êèé ïî òåí öè àë áûë åùå òîëü êî íà âçëå òå”, — óòâåð æäàë
Ï.Ï.Ðåç íè êîâ.
“Ó Âà ëåí òè íà Ãå îð ãè å âè ÷à Ïîä ìàð êî âà áûëî îñòðîå ÷óòüå æèç íè, òåõ
ïðî áëåì, êî òî ðûå âû çðå âà ëè â åå íå äðàõ. Áó äó ÷è ïî îá ðà çî âà íèþ òðà äè öè -
îí íûì, êëàñ ñè ÷åñ êèì ôè ëî ñî ôîì, îí ÷óò êî ðå à ãè ðî âàë íà ïî òðåá íîñ òè îá -
ùåñ òâà, îùó ùàÿ âñåì ñâî èì èí òåë ëåê òîì ïóëüñ âðå ìå íè. ×ó âñòâî íî âèç -
íû, îïå ðå æå íèå ñâî å ãî âðå ìå íè ÿðêî ïðî ÿ âè ëîñü â åãî äå ÿ òåëü íîñ òè”, —
âñïî ìè íàë Æ.Ò.Òî ùåí êî.
Òàê ïè øóò î íåì åãî ó÷å íè êè, åãî êîë ëå ãè, òàê ãî âî ðÿò î íåì òå, ñ êåì
îí îá ùàë ñÿ è ðà áî òàë.
 ìîåé ëè÷ íîé áèá ëè î òå êå åñòü âñå êíè ãè, êî òî ðûå íà ïè ñàë Âà ëåí òèí.
Ïðåæ äå âñå ãî ïî íèì ÿ èç ó÷àë àçû ñî öè î ëî ãè ÷åñ êîé íà óêè. Âñòðå ÷à â Ìîñ -
êâå îçíà ìå íî âà ëà íî âûé, ñî äåð æà òåëü íûé ýòàï íà øå ãî òåñ íî ãî òâîð ÷åñ êî -
ãî ñî òðóä íè ÷åñ òâà è äðóæ áû, êî òî ðûé ïðî äîë æàë ñÿ äî ïî ñëåä íèõ äíåé åãî
æèç íè. Ó ìåíÿ áûëè è äðó ãèå ó÷è òå ëÿ â ñî öè î ëî ãèè, ðó êî âî äè òå ëè, êîí -
ñóëü òàí òû, îï ïî íåí òû, íî îí áûë ñà ìûì ïåð âûì.
Ïîñ ëå îêîí ÷à íèÿ óíè âåð ñè òå òà æèçíü Âà ëåí òè íà Ãå îð ãè å âè ÷à ïðî õî -
äè ëà âíå Õàðü êî âà: Çà ïàä íàÿ Óêðà è íà, ßêó òèÿ, Ìîñ êâà. Íî ýòî íå îçíà ÷à -
ëî, ÷òî îí çà áûë ñâîé ðîä íîé ãî ðîä, èáî îí — õàðü êîâ ÷à íèí. Îí ïðè åç æàë ê
ðî äè òå ëÿì, áðà òó, äðóçü ÿì, æèâî èí òå ðå ñî âàë ñÿ ñòà íîâ ëå íè åì è ðàç âè òè åì
ñî öè î ëî ãèè â Õàðü êîâ ñêîì ðå ãè î íå, ñâî åì ðîä íîì óíè âåð ñè òå òå, ãäå óæå
òîã äà ðà áî òà ëà ãðóï ïà ñî öè î ëî ãîâ â ëà áî ðà òî ðèè ïîä ðó êî âî ä ñòâîì
Å.À.ßêó áû. Â.Ã.Ïîä ìàð êîâ ïî ìî ãàë ÷åì ìîã, îñî áåí íî â îò êðû òèè ñî öè î -
ëî ãè ÷åñ êî ãî îò äå ëå íèÿ ïðè ýêî íî ìè ÷åñ êîì ôà êóëü òå òå, à çà òåì è ñî öè î ëî -
ãè ÷åñ êî ãî ôà êóëü òå òà â Õàðü êîâ ñêîì óíè âåð ñè òå òå. Îñî áóþ çà áî òó ïðî ÿâ -
ëÿë îí î òåõ ëþ äÿõ, êî òî ðûå ñòðå ìè ëèñü ïî ñâÿ òèòü ñåáÿ íà ó÷íîé ðà áî òå â
îá ëàñ òè ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè. Ïðè åç æàë â êà ÷åñ òâå îï ïî íåí òà íà
çà ùè òû ñî öè î ëî ãè ÷åñ êèõ äèñ ñåð òà öèé â Õàðü êîâ ñêîì óíè âåð ñè òå òå. È òå
èç õàðü êîâ ÷àí, êîìó áûëî îêà çà íî òà êîå âíè ìà íèå, ïî ìíÿò îá ýòîì è ñåé -
÷àñ. Ïîì íÿò è åãî ëåê öèè ïî ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè â êîë ëåê òè âàõ
õàðü êîâ ñêèõ çàâîäîâ.
Ñ ïî çè öèé ñå ãî äíÿø íå ãî äíÿ ìîæ íî ïî-ðàç íî ìó îò íî ñèòü ñÿ ê íà øåé
èñ òî ðèè, ê íà øåé òîã äàø íåé æèç íè â Ñî âåò ñêîì Ñî þ çå. Äà, â ñà ìîì äåëå,
ïðå æäå äà ëå êî íå âñå â íåé áûëî ïðè åì ëå ìûì, è ýòî íå îäíîç íà÷ íî âîñ ïðè -
íè ìà ëîñü îá ùåñ òâîì. Íî ÷òî áûëî, òî áûëî. Âñå ìû âû øëè îò òó äà è ñôîð -
ìè ðî âà ëèñü òàì êàê ñïå öè à ëèñ òû. Èñòî ðèÿ íå çíà åò ñî ñëà ãà òåëü íî ãî íà -
êëî íå íèÿ. È ìà ðàòü âñå îäíèì öâå òîì (÷åð íûì), ïî êðàé íåé ìåðå, íå ïî ðÿ -
äî÷ íî è öè íè÷ íî.
Ðàç âå íå áûëî ïðå êðàñ íûì è ïî-ñâî å ìó óäè âè òåëü íûì âðå ìÿ øåñ òè äå -
ñÿ òûõ ãî äîâ, êîã äà íà ÷à ëîñü âîç ðîæ äå íèå îò å ÷åñ òâåí íîé ñî öè î ëî ãèè ïî ñëå
Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3 207
Îñíî âà òåëü íà ó÷íîé øêî ëû “ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè” Â.Ã.Ïîäìàðêîâ
ïî ÷òè ñî ðî êà ëåò íå ãî ïå ðå ðû âà? È Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷ Ïîä ìàð êîâ áûë
îäíèì èç ïåð âûõ, êòî ñòî ÿë ó èñ òî êîâ ýòî ãî âîç ðîæ äå íèÿ.
Ìíå âñïî ìè íà åò ñÿ Ìîñ êâà òåõ ëåò. Êîì íà òà Âà ëåí òè íà ó ñòàí öèè ìåò -
ðî “Äîá ðû íèí ñêàÿ”, çà òåì — êâàð òè ðà íà ïðî ñïåê òå Âåð íàä ñêî ãî, ãäå ÿ ÷àñ -
òî áû âàë, ïðè åç æàÿ â ñòî ëè öó. Äîì Âà ëåí òè íà âñåã äà áûë îò êðûò äëÿ âñåõ,
âñåã äà áûë ïî ëîí ëþ äåé-åäè íî ìûø ëåí íè êîâ. Â ðàç íîå âðå ìÿ â åãî äîìå ÿ
âñòðå ÷àë Þ.Å.Âîë êî âà, À.Ñ.Ôðè øà, Í.Ì.Òè õî íî âà, Ý.Í.Ôå òè ñî âà,
Þ.À.Ëå âà äó, Ñ.Íî âè êî âà, Á.Ìàê ñè ìî âà è äðó ãèõ ïðåä ñòà âè òå ëåé ïðàê òè -
÷åñ êè âñåõ áûâ øèõ ðåñ ïóá ëèê áûâ øå ãî Ñî âåò ñêî ãî Ñî þ çà, äëÿ êî òî ðûõ
ñî öè î ëî ãèÿ áûëà äå ëîì èõ æèç íè. Ñ ãëó áî êèì óâà æå íè åì ê Âà ëåí òè íó îò -
íî ñè ëèñü Í.À.Àèòîâ, Æ.Ò.Òî ùåí êî, Ë.Í.Êî ãàí, Â.Ì.Êâà ÷à êèÿ, Å.À.ßêó áà,
Þ.Ë.Íåé ìåð, Ñ.Ô.Ôðî ëîâ, Ç.È.Ôàé íáóðã, À.Ã.Çäðà âî ìûñ ëîâ, Â.Ð.Ïî õî -
çîâ, Î.È.Øêà ðà òàí, Ë.Â.Ñî õàíü, Â.Ô.×åð íî âî ëåí êî, Ì.À.Ñëþ ñà ðÿí ñêèé,
Ë.Î.Îëåñ íå âè÷ — âñåõ íå ïå ðå ÷åñòü. Ìíî ãî ëåò òîìó íà çàä âñå îíè áûëè
ïðåä âåñ òíè êà ìè ðå ôîðì, êî òî ðûå ñå ãî äíÿ ñ òà êèì òðó äîì, ïðå îäî ëå âàÿ
îãðîì íîå ñî ïðî òèâ ëå íèå, ïðî áè âà þò ñåáå äîðîãó.
Äîê òîð ôè ëî ñîô ñêèõ íàóê, àêà äå ìèê Óêðà èí ñêîé àêà äå ìèè ïî ëè òè -
÷åñ êèõ íàóê, ãëàâ íûé ðå äàê òîð æóð íà ëà “Ñîâ ðå ìåí íîå îá ùåñ òâî”
Þ.Ë. Íåé ìåð âî âòî ðîì íî ìå ðå çà 1994 ãîä ïîä ðóá ðè êîé “Èìå íà” îïóá ëè -
êî âàë âîñ ïî ìè íà íèÿ î Â.Ã.Ïîä ìàð êî âå, ïî ñâÿ ùåí íûå åãî 65-ëå òèþ. ß õî -
òåë áû íà ïîì íèòü ÷è òà òå ëÿì íà çâà íèÿ ýòèõ âîñ ïî ìè íà íèé. Îíè ãî âî ðÿò
ñàìè çà ñåáÿ è íå òðå áó þò êîì ìåí òà ðè åâ:
1. Ñëî âî î äðó ãå (Þ.Ë.Íåé ìåð, Ôè ëà äåëü ôèÿ, ÑØÀ).
2. Âñå î íåì (Ý.Í.Ôå òè ñîâ, Ìîñ êâà, Ðîñ ñèÿ).
3.  ñà ìîì íà ÷à ëå (Þ.Â.Áî ãî ìî ëîâ, Õàðü êîâ, Óêðà è íà).
4. Ñòà íîâ ëå íèå (Ì.Ì.Ãó ðå âè ÷åâ, Õàðü êîâ, Óêðà è íà).
5. Â 60-òå ãîäû (Â.Îëüøàí ñêèé, Ìîñ êâà, Ðîñ ñèÿ).
6. ×åñ òíîñòü (À.Ñ.Ôðèø, Ìîñ êâà, Ðîñ ñèÿ).
7. Èñòî êè øêî ëû Â.Ã.Ïîä ìàð êî âà (Â.Í.Èâà íîâ, Ìîñ êâà, Ðîñ ñèÿ).
8. Ìîé ó÷è òåëü (À.Ê.Çàé öåâ, Êà ëó ãà, Ðîñ ñèÿ).
9. Çäðà âñòâóé òå, êîë ëå ãè (Â.À.Êî ïû ëîâ, Õàðü êîâ, Óêðà è íà).
10. Ñèëà äó õîâ íî ãî ïðè òÿ æå íèÿ (Ï.Ï.Ðåç íè êîâ, Õàðü êîâ, Óêðà è íà).
11. Îñòðîå ÷ó âñòâî æèç íè (Æ.Ò.Òî ùåí êî, Ìîñ êâà, Ðîñ ñèÿ).
Ð.Ãðè ÷àñ ñâîþ êíè ãó “Ñî öè àëü íàÿ îðãà íè çà öèÿ ïðåä ïðè ÿ òèÿ è åå
ôóíê öèè” ïî ñâÿ òèë ñâåò ëîé ïà ìÿ òè ïðî ôåñ ñî ðà Âà ëåí òè íà Ãå îð ãè å âè ÷à
Ïîä ìàð êî âà.
Ïðîø ëè ãîäû, è ñå ãî äíÿ, äó ìàÿ î Âà ëåí òè íå, ÿ âñïî ìè íàþ ñòðî êè Ìà -
ðè íû Öâå òà å âîé, íà ïè ñàí íûå â Ïà ðè æå â 1928 ãîäó:
Ðàñ-ñòî ÿ íèå: âåð ñòû, ìèëè...
Íàñ ðàñ-ñòà âè ëè, ðàñ-ñà äè ëè,
×òî áû òèõî ñåáÿ âåëè
Ïî äâóì ðàç íûì êîí öàì çåìëè.
Î÷å âèä íî, èñ òî ðèÿ ïî âòî ðÿ åò ñÿ. Âà ëåí òèí ðî äèë ñÿ â Óêðà è íå, áîëü -
øóþ ÷àñòü æèç íè ïðî æèë â Ðîñ ñèè. À òå ïåðü ìåæ äó íèìè ãðà íè öà.
Âñå ìîè ìíî ãî ÷èñ ëåí íûå âñòðå ÷è, ðàç ãî âî ðû, áå ñå äû ñ Ïîä ìàð êî âûì
ñâî äè ëèñü ê îä íî ìó: “Íàøå îá ùåñ òâî ñåðü åç íî áîëü íî, ñî öè î ëî ãè, ïñè õî -
ëî ãè äîë æíû óñòà íî âèòü äè àã íîç, ëå ÷èòü åãî”, — ÷àñ òî ãî âà ðè âàë îí. Íà
åãî ãëà çàõ ïðî øëè ðå ôîð ìû 1964—1965 ãî äîâ. Îí äó ìàë î íèõ, àíà ëè çè ðî -
âàë è îñìûñ ëè âàë ïðî èñ õî äÿ ùåå. Îí èìåë â âèäó ðå ôîð ìû èíûå è íå äî -
æèë äî èõ íà ÷à ëà øåñ òè ëåò. Âñÿ åãî äå ÿ òåëü íîñòü áûëà íà ïðàâ ëå íà íà èõ
208 Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3
Æî çåô Òðîñ òà íîâ ñêèé
ïîä ãî òîâ êó, íà ðàç ðà áîò êó èõ ñî öè àëü íûõ àñ ïåê òîâ. À.Ñ.Ôðèø ïè ñàë: “Çà -
áîò â åãî æèç íè áûëî ìíî ãî... È ãëàâ íîé îñòà âà ëàñü çà áî òà î ñî õðà íå íèè
âñå ãî, ÷òî îí ïðî äó ìàë, ïðî ÷ó âñòâî âàë è èç ëî æèë â ñâî èõ òðóäàõ”.
Âà ëåí òèí Ãå îð ãè å âè÷ Ïîä ìàð êîâ áûë íå îðäè íàð íîé ëè÷ íîñ òüþ, òà -
ëàí òëè âûì ÷å ëî âå êîì, ÷åñ òíûì è ïðè íöè ïè àëü íûì ó÷å íûì. Íî åìó áûë
÷óæä ñó õîé àêà äå ìèçì. Îí ëþ áèë æèçíü â ìíî ãî îá ðà çèè åå ïðî ÿâ ëå íèé:
ëþ äåé, êëàñ ñè ÷åñ êóþ è íà ðîä íóþ ìó çû êó, îñî áåí íî óêðà èí ñêóþ, î÷åíü õî -
ðî øî ïåë. Íå ÷óæ äàë ñÿ çà ñòîëüÿ â êðó ãó äðó çåé.
Â.Ã.Ïîä ìàð êîâ âîñ ïè òàë è ïîä ãî òî âèë áîëü øóþ ãðóï ïó âû ñî êî ê âà ëè -
ôè öè ðî âàí íûõ ñïå öè à ëèñ òîâ-ñî öè î ëî ãîâ. Åñëè ïå ðå ÷èñ ëèòü èõ ôà ìè ëèè,
òî ýòîò ïå ðå ÷åíü çà íÿë áû íå ñêîëü êî ñòðà íèö. “À íóæ íî áû áûëî èõ âñåõ
ïî è ìåí íî íà çâàòü...” (À.Àõìàòîâà). Ñå ãîä íÿ îíè æè âóò è ðà áî òà þò, ðà äó -
þò ñÿ è ïå ÷à ëÿò ñÿ, ñòðà äà þò è âå ðÿò â Õàðü êî âå, áëèæ íåì è äàëü íåì çà ðó -
áåæüå, â ñòî ëè öàõ è íà ïå ðè ôå ðèè. Äó ìàþ, ÷òî âñå îíè õðà íÿò î íåì äîá -
ðóþ ïà ìÿòü.
Ì.Ì.Êðà ñè êîâ â ñâî åé ñòàòüå-ýññå “Ïñè õî äè àã íîñ òè êà ãå íè àëü íîñ òè:
àê ñè î ëî ãè ÷åñ êèé àñ ïåêò” ïè øåò: ““Åñòü ëþäè, äëÿ êî òî ðûõ äó ìàòü — çà áà -
âà, à äëÿ ìåíÿ âñå îñòàëü íîå — çà áà âà”, — ãî âî ðèò Ïüåð, êî òî ðî ãî Ë.Í.Òîë -
ñ òîé ùåä ðî íàä å ëèë ìíî ãè ìè ñâî è ìè ÷åð òà ìè è ïðå æäå âñå ãî ýòîé — ñïî -
ñîá íîñ òüþ îõâà òû âàòü ìûñ ëåí íûì âçî ðîì ñî áñòâåí íîå áû òèå (âåäü, ïî
Ë.Í.Òîë ñòî ìó, åñëè æèçíü íå îñìûñ ëå íà, òî åå êàê íå áû âà ëî). Ìûñëü,
ìûñ ëå ÷ó âñòâî, ìûñ ëå îá ðàç — ýòî òî, ïî ñðå äñòâîì ÷åãî ãå íèé, òà ëàíò âîñ -
ïðè íè ìà åò äå éñòâè òåëü íîñòü: …ãî ëàÿ èí ôîð ìà öèÿ ïðî ñòî íå ïðî íè êà åò â
åãî ñî çíà íèå, îíà óæå íà âõî äå “îïå ðå íà” ñòðå ëîé Àïîëëîíà”. Âà ëåí òèí
áûë Ïüå ðîì íà øèõ äíåé. Ïðå ó âå ëè ÷å íèå? Äó ìàþ, ÷òî íåò.
Áûòü ëè÷ íîñ òüþ — çíà ÷èò ðàç äå ëèòü ñóäü áó ëþ äåé, çíà ÷èò âçÿòü íà
ñåáÿ îò âå òñòâåí íîñòü çà ÷å ëî âå ÷åñ òâî. “Ïóñòü íà ìåíÿ îá îïðóò ñÿ” (Àíòóàí
äå Ñåíò Ýêçþ ïå ðè). Âîò òà êèì ÷å ëî âå êîì â ìîåé ïà ìÿ òè îñòàë ñÿ Âà ëåí òèí
Ãå îð ãè å âè÷ Ïîä ìàð êîâ.
È åùå îá îä íîì ìíå õî òå ëîñü ñêà çàòü. Ïðèø ëî òî âðå ìÿ, êîã äà ðó êî âî -
äñòâó èñ òî ðè ÷åñ êî ãî è ñî öè î ëî ãè ÷åñ êî ãî ôà êóëü òå òîâ Õàðü êîâ ñêî ãî óíè -
âåð ñè òå òà íàäî áû âû ñòó ïèòü ñ õî äà òà éñòâîì ïå ðåä Áîëü øèì Ñî âå òîì
óíè âåð ñè òå òà î ïðè ñâî å íèè èìå íè ïðî ôåñ ñî ðà Ïîä ìàð êî âà Âà ëåí òè íà Ãå -
îð ãè å âè ÷à, âíåñ øå ãî áîëü øîé òå î ðå òè ÷åñ êèé è ïðàê òè ÷åñ êèé âêëàä â ðàç -
âè òèå îò å ÷åñ òâåí íîé ñî öè î ëî ãèè, îä íîé èç àó äè òî ðèé ñî öè î ëî ãè ÷å ñ êî ãî
ôà êóëü òå òà Õàðü êîâ ñêî ãî ãî ñó äà ðñòâåí íî ãî óíè âåð ñè òå òà (ê òîìó æå åãî
íû íåø íèé ðåê òîð — èç âåñ òíûé ïðî ôåñ ñè î íàëü íûé ó÷å íûé-ñî öè î ëîã). Âà -
ëåí òèí Ïîä ìàð êîâ ñâî åé íà ó÷íîé, ïå äà ãî ãè ÷åñ êîé è îá ùåñ òâåí íîé äå ÿ -
òåëü íîñ òüþ òà êî ãî âíè ìà íèÿ çàñëóæèâàåò.
Êî ðîò êàÿ æèçíü Â.Ã.Ïîä ìàð êî âà íå òîëü êî ñïî ñîá íà òðî íóòü íàøè
ñåð äöà, íî è âåñü ìà ïî ó÷è òåëü íà: â åãî ëèöå ìû âè äèì èñ êðåí íå ãî è óâëå -
êà þ ùå ãî ñÿ èñ êà òå ëÿ èñ òè íû. Â.Ã.Ïîä ìàð êîâ âñåã äà ñòà ðàë ñÿ ïî ìî÷ü òåì,
êòî â ýòîì íóæ äàë ñÿ. È åãî èìÿ íå äîë æíî áûòü çà áû òî. Çàá âå íèå, êàê èç -
âåñ òíî, ïî ðîæ äà åò âàí äà ëèçì. Â.Ã.Ïîä ìàð êîâ ïî ïðà âó çà íè ìà åò ñâîå ìåñ -
òî â èñ òî ðèè îò å ÷åñ òâåí íîé ñî öè î ëî ãèè (ñî âåò ñêîé, ðîñ ñèé ñêîé, óêðà èí -
ñêîé). Åñëè áû îí ñå ãî äíÿ áûë æèâ, òî áûë áû ÷ëå íîì ìíî ãèõ îò å ÷åñ ò âåí -
íûõ è çà ðó áåæ íûõ àêà äå ìèé.
...Âîç ìîæ íî, ïî òî ìó, ÷òî áîëü øàÿ ÷àñòü æèç íè ïðî æè òà è îñòà òîê åå
ïðè õî äèò ñÿ íà æèçíü â ýìèã ðà öèè, âñå ÷àùå âñïî ìè íà åò ñÿ ïóø êèí ñêîå
“Ìè íóâ øåå ïðî õî äèò ïðåäî ìíîþ”.
Ñî öè î ëî ãèÿ: òå î ðèÿ, ìå òî äû, ìàð êå òèíã, 1999, 3 209
Îñíî âà òåëü íà ó÷íîé øêî ëû “ïðî ìûø ëåí íîé ñî öè î ëî ãèè” Â.Ã.Ïîäìàðêîâ
|